Αυτή η περιγραφή της θεολογίας και των εννέα βαθμίδων του ισμαηλιτικού συστήματος έγινε κάνοντας συρραφή από διάφορες πηγές. Μια είναι το Λογοτεχνική Ιστορίας της Περσίας, του Έντουαρντ Τζ. Μπράουν, τόμος 1, σσ. 410-15. Η περιγραφή του βασίζεται σ' εκείνη του μουσουλμάνου ιστορικού αν-Νουβαϊρί, που έγραψε γύρο στο 1332 και ο οποίος αναφέρει ως πηγή του τον αντιφατιμιδικό ισμαηλίτη του δέκατου αιώνα, Αχού Μουχσίν. Το Η Ιστορία των Ασασίνων, σσ. 34-37, του Γιόζεφ φον Χάμερ-Πούργκσταλ είναι μια άλλη πηγή, όπως και το Η Ιστορία του Τάγματος των Ασασίνων, σσ. 26-29, του Ένο Φράντσιους και το Μια Σύντομη Ιστορία του Φατιμιδικού Χαλιφάτου του Ντε Λέισι Ο' Λίρι, (1923. ανατύπωση, Δελχί: Renaissance Publishing House, 1987), σσ. 21-32. Το Μελέτες για τον Πρώιμο Ισμαηλιτισμό του Σάμιουελ Μ. Στερν περιέχει μια σημαντική πραγματεία γύρω από το ζήτημα στο κεφάλαιο με τίτλο “Η “Βίβλος της Ανώτατης Μύησης” και Άλλες Αντι-ισμαηλιτικές Παρωδίες”. Σ' αυτές τις πηγές πρόσθεσα κατά βούληση τις δικές μου απόψεις.
Πιστεύω ότι η ερμηνεία της δομής των βαθμίδων που παρουσιάζεται πιο κάτω μπορεί να φανεί χρήσιμη ως νύξη για τη διαδικασία μέσω της οποίας μεταδόθηκε το μυστικό ισμαηλιτικό δόγμα, φτάνει να θυμάται ο αναγνώστης ότι είναι υποθετική και στην καλύτερη περίπτωση έχει στόχο να δώσει μια αμυδρή εικόνα για ένα σύστημα που δεν έχει αποκαλυφθεί ποτέ δημόσια. Δεν συμφωνώ ότι παρουσιάζει τους ισμαηλίτες ως καταχθόνιους υπέρμαχους είτε ενός κυνικού αγνωστικισμού είτε ενός αήθους και αθεϊστικού δόγματος. Αντίθετα, αν αυτή η ερμηνεία είναι σε λογικό βαθμό ακριβής, περιγράφει μια υψηλή και ανώτέρη πνευματική διδασκαλία.
Η προκαταρτική διαδικασία προσηλυτισμού-στρατολόγησης άρχιζε με τη δημιουργία αμφιβολίας στο μυαλό αυτού που ήθελαν να προσηλυτίσουν. Απλά αλλά αναπάντητα ερωτηματικά σε σχέση με τη ζωή και τα κορανικά δόγματα φανέρωναν στον αναζητητούντα την ίδια του την άγνοια και την ανάγκη του να αποκτήσει έναν έγκυρο δάσκαλο και καθοδηγητή. “Γιατί χρειάστηκε ο Θεός έξι ημέρες για να φτιάξει τον κόσμο, όταν θα μπορούσε να το έχει καταφέρει μέσα σε μια στιγμή;” “Τι εμφάνιση έχουν οι άγγελοι οι οποίοι αναφέρονται στο Κοράνι, και γιατί δεν μπορούμε να τους δούμε;” “Γιατί μόνο ο άνθρωπος απ' όλα τα ζώα μπορεί να στέκεται όρθιος;”
Παραπέρα συζήτηση των αντιφάσεων της θρησκείας και των ασαφειών του Κορανίου έριχναν λάδι στη φωτιά της αμφιβολίας μέσα στο μυαλό του τύπου ανθρώπου που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μαθητής-αναζητητής. Μετά του έλεγαν ότι οι απαντήσεις στα ερωτήματά του ήταν θαυμαστά μυστήρια που δεν έπρεπε να αποκαλύπτονται σε ανάξιους. Ήταν διατεθειμένος να δώσει έναν επίσημο όρκο στον ντάι ότι δεν θα αποκαλύψει ποτέ τις διδασκαλίες που θα δεχόταν, να ορκιστεί ότι θα ήταν πάντα πιστός στον ντάι, ότι δεν θα προσχωρήσει ποτέ στους εχθρούς των ισμαηλιτών ούτε θα ενεργήσει με οποιονδήποτε τρόπο εναντίον της ομάδας, και θα συνεχίσει την κανονική προς τα έξω τήρηση της σουνιτικής πρακτικής;
Πρώτη Βαθμίδα. Μόλις έδινε τον όρκο αφοσίωσης και έκανε μια προσφορά για να σφραγίσει τον όρκο, ο αναζητητής γινόταν δεκτός στην πρώτη βαθμίδα των ισμαηλιτικών μυστηρίων, στα οποία δεχόταν ότι οι αποκαλύψεις του Κορανίου έχουν ένα ανώτερο εσωτερικό νόημα, το μπατίν, το οποίο θα μπορούσε να του αποκαλυφθεί μέσω της επαφής μ' έναν θεϊκά εμπνευσμένο και εξουσιοδοτημένο διερμηνέα. Αυτή η βαθμίδα είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια, γιατί έπρεπε να κλονιστεί η προηγούμενη πίστη, και η πρόοδος που σημειωνόταν έπρεπε να ελέγχεται αυστηρά.
Δεύτερη Βαθμίδα. Στη συνέχεια επιδεικνυόταν στον μαθητή ορισμένα στοιχεία και του ζητούσαν να δεχτεί το λάθος της σουνιτικής διδασκαλίας και την ανεπάρκεια της στην απάντηση σημαντικών πνευματικών ερωτημάτων. Διδασκόταν επίσης να απαρνείται τη δική του ερμηνεία της αλήθειας προς όφελος της διδασκαλίας του ιμάμη ή του άμεσου εκπρόσωπου του, του ντάι, ο οποίος αντιλαμβανόταν καλύτερα την αλήθεια από τον ίδιο. Αυτή η βαθμίδα ήταν το σημείο όπου φυσιολογικά σταματούσε η πλειοψηφία των προσήλυτων.
Τρίτη Βαθμίδα. Σ' αυτή τη βαθμίδα ο αναζητητής μάθαινε τα καββαλιστικά μυστήρια του αριθμού επτά, που περιλάμβαναν τους επτά ουρανούς, τους επτά πλανήτες, τα επτά χρώματα, τα επτά μέταλλα, κ.ο.κ. Διδασκόταν ότι αυτό το μυστήριο ίσχυε και για τους επτά θεϊκούς ισμαηλίτες δασκάλους, τους ιμάμηδες, τα ονόματα των οποίων θα μάθαινε τώρα, μαζί με τα πανίσχυρα εσωτεριστικά λόγια με τα οποία μπορούσε να επικαλεστεί τη βοήθειά τους. Αυτό το επίπεδο διαχώριζε οριστικά τον μαθητή από την πιο ευρεία σιιτική κοινότητα, που αναγνώριζε δώδεκα ιμάμηδες.
Τέταρτη Βαθμίδα. Ο αναζητητής μάθαινε στη συνέχεια ότι ο Θεός επέλεξε να αποκαλυφτεί μέσω επτά προφητών. Η γραμμή καταγωγής περιλάμβανε τον Αδάμ, τον Νώε, τον Αβραάμ, τον Μωυσή, τον Ιησού, τον Μωάμεθ και τον Ισμαήλ (ή Μουχάμαντ ιμπν Ισμαήλ). Η αποδοχή ενός Προφήτη μετά τον Μωάμεθ ήταν σαφώς αιρετική για τους σουνίτες, ανάμεσα στα πιο αυστηρά άρθρα πίστης των οποίων περιλαμβάνεται η πεποίθηση ότι ο Μωάμεθ είναι ο τελευταίος προφήτης. Επομένως αποκηρυσσόταν η τελεσίδικη φύση του Κορανίου ως ύστατη αποκάλυψη του Θεϊκού Νόμου.
Πέμπτη Βαθμίδα. Εδώ ο ντάι αποκάλυπτε ότι η κατά γράμμα ερμηνεία του Κορανίου άρμοζε μόνο στις αμόρφωτες μάζες, εκείνους που ήταν απροετοίμαστοι να διεισδύσουν στο μπατίν με την καθοδήγηση του ιμάμη. Η σουνιτική τήρηση της σαριά περιγραφόταν ως εμποτισμένη με άγνοια του εσωτερικού νοήματος πίσω από τις εντολές. Ο μαθητής μυούμενος διδασκόταν ένα δόγμα περί δώδεκα αποστόλων, που ανέπτυσσαν την πραγματική πίστη, το οποίο υποστηριζόταν από μαθηματικές και αριθμολογικές διδασκαλίες σε σχέση με τα μυστήρια του αριθμού δώδεκα, μεταξύ των οποίων τα δώδεκα σημεία του ζωδιακού, οι δώδεκα μήνες, οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ κ.ο.κ. Ακόμη διδασκόταν πρακτική χρήση της μαγείας και της καββαλιστικής γνώσης.
Εκτη Βαθμίδα. Μόνον οι πιο προχωρημένοι και εχέμυθοι μαθητές μπορούσαν να συνεχίσουν σ' αυτό το επίπεδο, γιατί εκεί διδάσκονταν να εγκαταλείψουν εντελώς τους μουσουλμανικούς τύπους, συμπεριλαμβανομένης της προσευχής, της νηστείας και του προσκυνήματος. Αυτά γίνονταν μόνο για λόγους κοινωνικής σκοπιμότητας. Έτσι, σ' αυτή τη βαθμίδα, μάθαιναν ότι όλα αυτά δεν είχαν νόημα και σκοπό, αλλά ότι ήταν σχεδιασμένα αποκλειστικά και μόνο για την υποδούλωση των μαζών. Στην πραγματικότητα υπήρχε ένα αλληγορικό νόημα σ' αυτές τις μεθόδους από το οποίο μόνο οι σοφοί μπορούσαν να επωφεληθούν. Παρουσιάζονταν τα φιλοσοφικά διδάγματα του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και ενθαρρυνόταν η χρήση της λογικής, προκειμένου να δοκιμαστεί η θρησκευτική αλήθεια. Ένας μυημένος της έκτης βαθμίδας μπορούσε να γίνει και ο ίδιος ντάι.
Έβδομη Βαθμίδα. Οι ελάχιστοι που γίνονταν δεκτοί σ' αυτή τη βαθμίδα περνούσαν από τη φιλοσοφία στον μυστικισμό. Εδώ διδασκόταν το δυϊστικό δόγμα του πρώτου και του δεύτερου λόγου (του προϋπάρχοντος και του επακόλουθου) που αμφισβητούσε την πίστη στη θεία ενότητα. Οι μυημένοι της έβδομης βαθμίδας μελετούσαν τη θεωρία του Αριστοτέλη για την αιωνιότητα της ύλης. Η δημιουργία ερμηνευόταν ως εισαγωγή της κίνησης στην ύλη, γεγονός που δημιουργούσε χρόνο και αλλαγή.
Όγδοη Βαθμίδα. Εκεί εξεταζόταν διεξοδικότερα ο πλεονασμός του εξωτερικού θρησκευτικού δόγματος. Διακηρυσσόταν η σχετικότητα της ηθικής και η επακόλουθη έλλειψη ενδιαφέροντος για την πράξη (ή την απουσία απόλυτων αξιών). Οι διδασκαλίες αυτής της βαθμίδας έδιναν περισσότερες εξηγήσεις για δύο αρχές που είχαν παρουσιαστεί νωρίτερα. Ο ανώνυμος πρώτος λόγος είναι αυτό που γνωρίζουμε ως Θεό. Η σκέψη ή ενέργεια του Θεού είναι ο δεύτερος λόγος που εκπορεύεται μέσα απ' αυτόν. Ο δεύτερος Λόγος ενεργεί ως μεσάζων ανάμεσα στον Θεό και στον άνθρωπο. Παρουσιαζόταν η ιδέα της ύπαρξης ενός άμορφου, ανώνυμου, ακατάληπτου όντος προγενέστερου και πέραν καθε προηγουμένης δυϊστικής έννοιας.
Ένατη Βαθμίδα. Σ' αυτήν ο μυημένος ο οποίος προφανώς αποτελούσε ιδιαίτερη, μοναδική και σπάνια περίπτωση μελετούσε σε βάθος τα ελληνικά γνωστικά κοσμολογικά διδάγματα της ψυχής, των ουρανών και των ουράνιων διανοιων. Ο ισμαηλίτης του ένατου βαθμού ήταν ένας αγνός φιλόσοφος, ένας νόμος από μόνος του. Η διδασκαλία μέσα σ' αυτή τη βαθμίδα είναι η πηγή της δήλωσης που αναφέρεται συχνά και αποδίδεται στον Χασάν-ι-Σαμπάχ: “Τίποτε δεν είναι αλήθεια, τα πάντα επιτρέπονται”. Αντικατοπτρίζεται στη σύγχρονη αποκάλυψη που διακήρυξε ο μάγος του εικοστού αιώνα Άλιστερ Κρόουλι: “Κάνε ό,τι θέλεις, θα είναι ολόκληρος ο Νόμος”. Προϋποθέτει ένα επίπεδο υποταγής του εγώ και ηθικής αυτοπειθαρχίας ως συνεπακόλουθο της επιτυχημένης αναζήτησης της πνευματικής αλήθειας, στο οποίο ο μυημένος μπορεί επιτέλους να βασιστεί στη δική του αντίληψη, προκειμένου να κατανοήσει την αποστολή του.
James Wasserman
ΝΑΪΤΕΣ ΚΑΙ ΑΣΑΣΙΝΟΙ
Οι στρατιές του Θεού
Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΑΛΙΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου