Η FIFA, που έχει το ανάκτορο και την Αυλή της στη Ζυρίχη, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, που βασιλεύει στη Λοζάνη και η εταιρεία ISL Marketing, που στεγάζει τις δραστηριότητές της στη Λουκέρνη, διαχειρίζονται τα Παγκόσμια Κύπελλα Ποδοσφαίρου και τις Ολυμπιάδες. Και οι τρεις αυτοί πανίσχυροι οργανισμοί έχουν την έδρα τους στην Ελβετία, μια χώρα γνωστή για την ευστοχία του Γουλιέλμου Τέλου, την ακρίβεια των ρολογιών της και τη θρησκευτική της προσήλωση στο τραπεζικό απόρρητο. Συμπτωματικά, και οι τρεις διακατέχονται από ένα εξαιρετικό αίσθημα αιδούς σε ό,τι αφορά το χρήμα που περνάει από τα χέρια τους και εκείνο που μένει στα χέρια τους.
Η ISL Marketing κατέχει, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του αιώνα, τα αποκλειστικά δικαιώματα της πώλησης διαφημίσεων στα στάδια, των φιλμ και των βιντεοκασετών, των συμβόλων, των σημαιών και των μασκότ των διεθνών διοργανώσεων. Ανήκει στους κληρονόμους του Άντολφ Ντάσλερ, του ιδρυτή της Adidas, αδελφού και εχθρού του ιδρυτή της ανταγωνίστριας Puma. Όταν οι Χαβελάνγκε
και Σάμαρανκ παραχώρησαν το μονοπώλιο αυτών των δικαιωμάτων στην οικογένεια Ντάσλερ, ασκούσαν το ευγενές καθήκον της ευγνωμοσύνης. Η Adidas, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής αθλητικών ειδών στον κόσμο, είχε συμβάλει πολύ γενναιόδωρα στην ανάρρησή τους στην εξουσία. Το 1990 οι Ντάσλερ πούλησαν την Adidas στον Γάλλο επιχειρηματία Μπερνάρ Ταπί, αλλά κράτησαν την ISL, την οποία ελέγχουν σε συνεργασία με την ιαπωνική διαφημιστική εταιρεία Dentsu.
Η εξουσία του παγκόσμιου αθλητισμού δεν είναι παίξε γέλασε. Στα τέλη του 1994, συζητώντας στη Νέα Υόρκη με επιχειρηματικούς κύκλους, ο Χαβελάνγκε άφησε να διαρρεύσουν κάποιοι αριθμοί, γεγονός που δεν το συνηθίζει:
- Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο ετήσιος παγκόσμιος κύκλος εργασιών του ποδοσφαίρου αγγίζει το ποσό των 225 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Και κομπάζοντας σύγκρινε τον αριθμό αυτό με τα 136 δισεκατομμύρια δολάρια του κύκλου εργασιών του 1993 της General Motors, που είναι πρώτη στον κατάλογο των μεγαλύτερων πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Στην ίδια συζήτηση ο Χαβελάνγκε επισήμανε ότι το ποδόσφαιρο είναι ένα εμπορικό προϊόν, που πρέπει να πωληθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, και υπενθύμισε τον πρώτο χρυσό κανόνα της εποχής μας:
- Την πραμάτεια μας πρέπει να την προσέχουμε.
Η πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων είναι η πιο προσοδοφόρα φλέβα στο μεταλλείο των διεθνών διοργανώσεων, και η FIFA και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή εισπράττουν τη μερίδα του λέοντος από τα χρήματα που καταβάλλει η μικρή οθόνη. Τα ποσά αυτά αυξήθηκαν θεαματικά από τότε που η τηλεόραση άρχισε να αναμεταδίδει απευθείας, για όλες τις χώρες, τις διεθνείς αθλητικές συναντήσεις. Η Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης εισέπραξε εξακόσιες τριάντα φορές περισσότερα χρήματα από την αντίστοιχη της Ρώμης, όταν η αναμετάδοση γινόταν μόνο σε εθνικό επίπεδο.
Και τη στιγμή που πρέπει να αποφασίσουν ποιες εταιρείες θα είναι οι επίσημοι χορηγοί της κάθε διοργάνωσης, τόσο ο Χαβελάνγκε και ο Σάμαρανκ, όσο και η οικογένεια Ντάσλερ είναι σαφείς: θα επιλεγούν αυτοί που πληρώνουν περισσότερο. Η μηχανή που μετατρέπει κάθε πάθος σε χρήμα δεν μπορεί να προσφέρει στον εαυτό της την πολυτέλεια να προβάλει τα πλέον υγιή και ενδεδειγμένα για την αθλητική ζωή προϊόντα: τίθεται σαφώς υπέρ της καλύτερης προσφοράς και ενδιαφέρεται μονάχα αν η Mastercard πληρώνει περισσότερα ή λιγότερα από τη Visa και αν η Fujifilm προσφέρει περισσότερα χρήματα από την Kodak. Η Coca-Cola, το διατροφικό ελιξίριο που δεν μπορεί να λείπει από το κορμί κανενός αθλητή, είναι πάντα στην πρώτη θέση. Οι πολυεκατομμυριούχες αρετές της δεν αμφισβητούνται.
Σε αυτό το ποδόσφαιρο του τέλους του αιώνα μας, του εξαρτημένου από το μάρκετινγκ και τους σπόνσορες, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι πολλές από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές ομάδες είναι εταιρείες ή ιδιοκτησία άλλων εταιρειών. Η Γιουβέντους ανήκει, όπως και η Fiat, στον όμιλο Ανιέλι. Η Μίλαν είναι στον αστερισμό των επιχειρήσεων του Μπερλουσκόνι. Η Σαμπντόρια στον πετρελαϊκό όμιλο Mantovanni. Η Φιορεντίνα στην εταιρεία κινηματογραφικών παραγωγών Gecchi Gori. Η Μαρσέιγ βρέθηκε στο προσκήνιο του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου όταν εξαγοράστηκε από τον όμιλο του Μπερνάρ Ταπί, μέχρι που ένα σκάνδαλο δωροδοκιών κατέστρεψε τον επιτυχημένο αυτόν επιχειρηματία. Η Παρί Σεν Ζερμέν ανήκει στον τηλεοπτικό σταθμό Canal Plus. Η Peugeot, χορηγός της Σοσό, είναι επίσης ιδιοκτήτρια του γηπέδου της. Η Philips είναι ιδιοκτήτρια της psv Αϊντχόβεν. Δυο ομάδες της πρώτης κατηγορίας της Γερμανίας, που χρηματοδοτεί η Bayer, φέρουν το όνομά της: η Μπάγερ Λεβερκούζεν και η Μπάγερ Ίρντιγκεν. Ο εφευρέτης και ιδιοκτήτης των υπολογιστών Astrad είναι επίσης ιδιοκτήτης της αγγλικής Τότεναμ, οι μετοχές της οποίας έχουν εισαχθεί στο χρηματιστήριο. Η Μπλάκμπερν ανήκει στον όμιλο Walker. Στην Ιαπωνία, όπου το επαγγελματικό ποδόσφαιρο γεννήθηκε πρόσφατα, οι μεγάλες ιαπωνικές εταιρείες ίδρυσαν ποδοσφαιρικές ομάδες και έφεραν σε αυτές αστέρια του διεθνούς ποδοσφαίρου, με τη βεβαιότητα ότι το ποδόσφαιρο είναι μια διεθνής γλώσσα που μπορεί να συμβάλει στην προώθηση των συμφερόντων τους σε όλο τον κόσμο. Η ηλεκτρική εταιρεία Furukawa ίδρυσε την Τζεφ Γιουνάιτεντ Ιτσιχάρα και έφερε τον Γερμανό Πιερ Λιτμπάρσκι και τους Τσέχους Φράντισεκ και Πάβελ. Η Toyota δημιούργησε τη Ναγκόγια Γκράμπους, που είχε για παίκτη τον Αγγλο γκολτζή Γκάρι Λίνεκερ. Ο βετεράνος αλλά πάντα εξαιρετικός Ζίκο έπαιξε στην Κασίμα, που ανήκει στο βιομηχανικό και χρηματιστηριακό όμιλο Sumitomo. Οι εταιρείες Mazda, Mitsubishi, Nissan, Panasonic και Japan Airlines έχουν τις δικές τους ιδιόκτητες ποδοσφαιρικές ομάδες.
Η ομάδα μπορεί να χάνει χρήματα, αλλά αυτή η λεπτομέρεια δεν έχει σημασία αν προσφέρει μια καλή εικόνα στον όμιλο επιχειρήσεων που ανήκει. Γι’ αυτό η ιδιοκτησία της δεν είναι μυστική: το ποδόσφαιρο χρησιμεύει στη διαφήμιση των επιχειρήσεων και δεν υπάρχει στον κόσμο καλύτερο εργαλείο των δημοσίων σχέσεων για την προσέγγιση του κοινού. 'Όταν ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι αγόρασε τη Μίλαν, που ήταν σε κατάσταση χρεοκοπίας, άρχισε τη νέα εποχή του, αναδεικνύοντας όλη τη χορογραφία μια διαφημιστικής εκστρατείας. Ένα βράδυ του 1987 οι έντεκα παίκτες της Μίλαν βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο από ένα ελικόπτερο, που είχε προσγειωθεί καταμεσής του γηπέδου, ενώ τα μεγάφωνα έπαιζαν τις Βαλκυρίες του Βάγκνερ. Ο Μπερνάρ Ταπί, άλλος ειδικός της προσωπικής προβολής, συνήθιζε να γιορτάζει της επιτυχίες της Μαρσέιγ του με μεγάλες γιορτές, με εντυπωσιακά πυροτεχνήματα και ακτίνες λέιζερ, στις οποίες ήταν προσκεκλημένα τα καλύτερα συγκροτήματα της ροκ.
Το ποδόσφαιρο, πηγή λαϊκών συγκινήσεων, δημιουργεί φήμη και εξουσία. Οι ομάδες που έχουν κάποια αυτονομία, και δεν εξαρτώνται ευθέως από άλλες επιχειρήσεις, συνήθως διευθύνονται από επιχειρηματίες με αδιαφανείς δραστηριότητες και πολιτικούς δεύτερης κατηγορίας, οι οποίοι χρησιμοποιούν το ποδόσφαιρο ως εφαλτήριο κύρους, προκειμένου να αποκτήσουν δημοτικότητα και να διαδραματίσουν σημαντικούς ρόλους. Υπάρχουν επίσης μερικά σπάνια παραδείγματα της άλλης όψης του νομίσματος: άνθρωποι που θέτουν το κύρος τους στην υπηρεσία του ποδοσφαίρου, όπως ο Άγγλος τραγουδιστής Έλτον Τζον, που έγινε πρόεδρος της αγαπημένης του ομάδας της Γουότφορντ, και ο σκηνοθέτης Φρανσίσκο Λομπάρντι, που είναι πρόεδρος της Σπόρτιγκ Κριστάλ του Περού.
Eduardo Galeano
ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ
Μετάφραση Γιάννης Χρυσοβέργης
Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα 1998
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου