ΤΟ ΟΠΙΟ [ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ] – JEAN COCTEAU

...Το μισοΰπνι του οπίου μας κάνει να στρίβουμε σε διαδρόμους, να διασχίζουμε χολ, να σπρώχνουμε πόρτες και να χανόμαστε σ' έναν κόσμο όπου άνθρωποι που πετάχθηκαν αναστατωμένοι από τον ύπνο τους μας κοιτούν φοβισμένοι.

Το όπιο ίσως μας κάνει λιγάκι ορατούς στο αόρατο, ίσως μας κάνει φαντάσματα ικανά να τρομάξουν τα ίδια τα φαντάσματα στην επικράτειά τους.

Το όπιο είναι πραγματικά αποτελεσματικό μία στις είκοσι.

Ας μη συγχέουμε ποτέ τον καπνιστή του οπίου με τον οπιοφάγο. Τελείως διαφορετικά φαινόμενα.

Μετά το κάπνισμα, το σώμα διαλογίζεται. Δεν έχει να κάνει με το συγχυσμένο διαλογισμό του Ντεκάρτ.

Το κορμί σκέφτεται, το κορμί ονειρεύεται, το κορμί μαλακώνει και τουλουπιάζει, το κορμί πετά. Ο καπνιστής ταριχευμένος ζωντανός.

Ο καπνιστής έχει την αίσθηση ότι παρατηρεί τον εαυτό του από κάπου ψηλά.

Δεν τοξινώθηκα εγώ, αλλά το κορμί μου.

«...σαν μερικές χημικές ρίζες, βασικά ασταθείς στην καθαρή τους κατάσταση, που ρουφούν λαίμαργα κάθε στοιχείο ικανό να τις σταθεροποιήσει». Julien Benda

Η φύση μου έχει ανάγκη από ηρεμία. Μια σκοτεινή δύναμη με σπρώχνει στα σκάνδαλα όπως έναν υπνοβάτη στη σκεπή. Η γαλήνη του ναρκωτικού με προστάτευε απέναντι σ' αυτή τη δύναμη που μ' ανάγκαζε να κάθομαι στο σκαμνί τον καιρό που το παραμικρό διάβασμα μιας εφημερίδας μου τάραζε το νευρικό σύστημα.

Δε χρησιμεύουμε παρά σαν μοντέλα για το πορτρέτο της φήμης μας.

Όλα είναι ζήτημα ταχύτητας. (Μία στάσιμη ταχύτητα. Μια ταχύτητα εσωτερική. Το Όπιο: η ταχύτητα μέσα σε μετάξι). Πέρα από τα φυτά, των οποίων η ταχύτητα είναι διαφορετική απ' τη δικιά μας κι αποκαλύπτει μια σχετική μόνο ακινησία, αρχίζουν άλλα βασίλεια όπου οι ταχύτητες είναι τόσο αργές ή τόσο γρήγορες, ώστε εμείς να μην μπορούμε αφενός να τις αντιληφθούμε κι αφετέρου να γίνουμε αντιληπτοί σ' αυτές. (Το Ακρωτήρι, ο άγγελος, ο ανεμιστήρας). Δεν είναι απίθανο κάποια μέρα ο κινηματογράφος να κινηματογραφήσει το αόρατο και να το καταστήσει ορατό, επαναφέροντας το στο δικό μας ρυθμό, καθώς επαναφέρει στο ρυθμό μας τις κινήσεις των λουλουδιών.

Το όπιο, που μεταβάλλει την ταχύτητά μας, μας δίνει την πολύ διαυγή αίσθηση κόσμων που στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο, κόσμων που αλληλοδιαπερνούνται, αλλά που ούτε καν υποπτεύεται ο ένας την ύπαρξη του άλλου.

«Οποία διαφορά στις τύχες του χριστιανισμού, αν ο Ιησούς αντί να σταυρωνόταν, λιθοβολούνταν».

Benda. Mon Premier Testament.

Ακόμα κι αν ξεχάσω τις ιδέες μου και υιοθετήσω την άποψη του Benda, έχει άδικο. Ξεχνά το αλλόκοτο του γυμνού Χριστού στις εκκλησίες, καθώς και το όργανο του βασανισμού του που μας θυμίζει την γκιλοτίνα.

Ο Χριστός λιθοβολιμένος θα έδινε μια καταπληκτική εικόνα: όρθιος, τα χέρια σταυρωτά (ο Χριστός έχοντας γίνει ο ίδιος σταυρός), το πρόσωπο που αιμορραγεί.

Η σπηλιά: έδωσε τροφή στο μυστήριο του εξαφανισθέντος Ιησού. Στις εκκλησίες: ο Ιησούς ανεβαίνει στους ουρανούς πλαισιωμένος από αγγέλους.

Ο Χριστός καρατομημένος: πεθαίνει από το σπαθί (το σταυρό). Στις εκκλησίες: ένα σπαθί σε σχήμα σταυρού.

Δεν καταδικάζω τη λεκτική μουσικότητα κι όλα αυτά που συνεπιφέρει με την παραφωνία, την τραχύτητα και την καινοφανή γλυκύτητά της. Όμως μια πλαστικότητα ψυχής με προσελκύει πολύ περισσότερο. Να αντιτάσσεις τη ζωντανή γεωμετρία στη διακοσμητική γοητεία των προτάσεων. Να έχεις στιλ και όχι κάποιο στιλ. Ένα στιλ που δεν θα επέτρεπε την αντιγραφή του από κανέναν. Που να μην ήξερε κανείς από που να το πιάσει. Ένα στιλ που θα γεννιόταν από το κόψιμο ενός κομματιού μου, από μια σκλήρυνσητης σκέψης κατά το δύσκολο πέρασμά της από τον εσώκοσμο στον εξώκοσμο. Μ' ένα σαστισμένο σταμάτημα όπως του ταύρου όταν μπαίνει στην αρένα. Να εκθέσουμε τα φαντάσματα μας στο νερό μιας αποκρυσταλλωτικής πηγής, όχι να μάθουμε πως να ψιλοδουλεύουμε πολύπλοκα αντικείμενα, αλλά να απολιθώσουμε, καθώς περνά, καθετί όμορφο που βγαίνει από μέσα μας. Να δώσουμε όγκο στις αφηρημένες έννοιες.

Το όπιο μας κάνει ικανούς να δώσουμε μορφή στο άμορφο. Δυστυχώς εμποδίζει τη μετάδοση αυτής της γνώσης. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει χάσιμο ύπνου, θα καιροφυλακτώ για τη μοναδική εκείνη στιγμήτης αποτοξίνωσης, όταν αυτή η μορφοπλαστική ικανότητα που θα λειτουργεί για λίγο ακόμα, συμπέσει [ακούσια] με την επιστροφή της δυνατότητας για επικοινωνία.

Από τη στιγμή που ένας ποιητής ξυπνά, γίνεται βλάκας. Θέλω να πω έξυπνος. «Που βρίσκομαι;» ρωτά σαν τις γυναίκες που λιποθύμησαν. Οι σημειώσεις ενός ποιητή που έχει πια ξυπνήσει δεν αξίζουν πολλά πράγματα. Τις προσκομίζω μονάχα για ό,τι αξίζουν, αναλαμβάνοντας τον κίνδυνο και την ευθύνη. Μαι ακόμη εμπειρία.

Πρέπει να γιατρευτεί κανείς με κάθε μέσο απ' τη μανιακή φροντίδα του γραψίματος. Το στιλ που δεν προέρχεται από τα μέσα μας είναι μέτριο, ακόμα κι όταν μοιάζει με εσωτερικό γράψιμο. Το μόνο δυνατό στιλ είναι η σκέψη που υλοποιείται. Διαβάστε διοικητικές αναφορές, το γράψιμο των μαθηματικών, των γεωμετρών, των ειδικών σε οιονδήποτε κλάδο. Καταπνίξτε κάθε άλλο διάβασμα.

Ανατόλ Φρανς: το κλασικό σύμφωνα με τους κλασικούς. Η τέχνη σύμφωνα με την τέχνη. Ποτέ πριν ένα τέτοιο ταλέντο δεν υπηρέτησε με τέτοια πίστη την κοινοτοπία.

Ο πνεύμονας είναι ένας σάκος σφαιριδίων. Κάθε σφαιρίδιο διαιρείται σε κυψελίδες που οδηγούν ίσια στους βρόγχους. Ένα σφαιρίδιο αντιγράφει ολόκληρο τον πνεύμονα ενός βατράχου. Η λεία εσωτερική επιφάνεια είναι καλυμμένη από ένα αιμάτινο δίκτυο τριχοειδών αγγείων. Έτσι, αν ξεδιπλώναμε και σιδερώναμε τον πνεύμονα, θα κάλυπτε διακόσια τετραγωνικά μέτρα. Σωστά διαβάσατε.

Ο καπνός λοιπόν, διαποτίζει με μια ρουφηξιά εκατόν πενήντα τετραγωνικά μέτρα της πνευμονικής επιφάνειας.

Η αιμάτινη μάζα του πνεύμονα, που είναι πυκνότητας μονάχα επτά χιλιοστά του χιλιοστού, αντιστοιχεί σ' ένα λίτρο αίματος.

Δοθείσης της ταχύτητας της πνευμονικής κυκλοφορίας, μπορεί να φανταστεί κανείς την ποσότητα του αίματος που περνά μέσα από το αναπνευστικό μηχάνημα.

Απ' όπου και τα στιγμιαία αποτελέσματα του οπίου στον καπνιστή.

Ο καπνιστής υψώνεται αργά σαν μια μογγολφιέρα, γυρίζει αργά και ξαναπέφτει αργά πάνω σ' ένα νεκρό φεγγάρι που η έλξη του τον εμποδίζει να ξεφύγει.

Ακόμα κι αν σηκώνεται, κι αν μιλά, κι αν δρα, κι αν γίνεται κοινωνικός, κι αν εμφανίζεται να ζει, ακόμα και τότε, οι χειρονομίες του, η περπατησιά του, το δέρμα του, το βλέμμα και τα λόγια του δεν καθρεφτίζουν λιγότερο μια ζωή υποταγμένη σε νόμους διαφορετικούς, μιας άλλης ελαφράδας και βαρύτητας.

Το ταξίδι της επιστροφής θα γίνει με δικό του κίνδυνο κι ευθύνη. Ο καπνιστής θα πληρώσει πρώτα πρώτα τα λύτρα του. Το όπιο τον απελευθερώνει, η επιστροφή όμως είναι απογοητευτική.

Παρ' όλα αυτά, έχοντας επιστρέψει στον πλανήτη του, διατηρεί μια νοσταλγία.

Ο θάνατος διαχωρίζει οριστικά τα βαριά μας υγρά από τα ελαφρά μας υγρά. Το όπιο τα διαχωρίζει λιγάκι.

Το όπιο είναι η μόνη φυτική ουσία που μας κάνει κοινωνούς της φυτικής κατάστασης. Χάρη σ' αυτό παίρνουμε μια ιδέα της ταχύτητας των φυτών.

Μπορείς να πεις: ο ήλιος είναι μεγάλος, αυτός ο κόκκος σκόνης μικρός, γιατί και τα δύο εξαρτώνται απ' την κλίμακα των αξιών μας. Ενώ είναι βλακεία να πεις: ο Θεός είναι μεγάλος, ένα άτομο μικρό. Είναι πολύ παράξενο ότι σχεδόν κανείς δεν αισθάνεται τους αιώνες που περνούν ανάμεσα σε κάθε αναπνοή μας, τους κόσμους που δημιουργούνται και καταστρέφονται από το κορμί μας, ότι το σκότος του κορμιού μας κρύβει τις φωτιές που το κατοικούν, και πως τελικά μια διαφορά στο μέγεθος είναι αυτή που κάνει ακατανόητο το γεγονός ότι αυτοί οι κόσμοι πιθανόν να είναι πολιτισμένοι ή νεκροί. Με δυό λόγια, ότι το απείρως μικροσκοπικό μπορεί να είναι μια αποκάλυψη αντί ένα ένστικτο.

Το ίδιο ισχύει και για το απείρως μεγάλο (μεγάλο, αλλά μικρό σε σχέση μ' εμάς), μιας και δεν καταλαβαίνουμε ότι ο ουρανός μας, το φως μας, ο χώρος μας δεν είναι παρά μια μαύρη κουκίδα γι' αυτόν που το σώμα του περιέχει και του οποίου η ζωή (σύντομη για τον ίδιο) για μας είναι αιώνες.

Παρ' όλη την πίστη, ο Θεός θα μας αρρώσταινε. Η σοφία του Μωυσή ήταν να περιορίσει τους ανθρώπους στα σπιτάκια τους.

Ο ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Γιατί ζεις αυτή την ύπαρξη, ω, εσύ τοξικομανή ως το κόκαλο. Καλύτερα να πηδήξεις απ' το παράθυρο.

Ο ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ: Αδύνατον, επιπλέω.

Ο ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Το κορμί σου θα φτάσει γρήγορα κάτω.

Ο ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ: Κι εγώ θα φτάσω αργότερα, στο κατόπι του.

Έχοντας γνωρίσει το όπιο, είναι δύσκολο να ζήσεις δίχως του γιατί έχοντάς το γνωρίσει είναι πια δύσκολο να πάρεις τη γη στα σοβαρά. Και, εκτός κι αν είσαι άγιος, είναι δύσκολο να ζήσεις χωρίς να παίρνεις τη γη στα σοβαρά.

Μετά την αποτοξίνωση. Η χειρότερη στιγμή, ο χειρότερος κίνδυνος. Η υγεία μ' ένα κενό και μια απέραντη θλίψη. Οι γιατροι σε οδηγούν νόμιμα στην αυτοκτονία. Το όπιο, που ξελασκάρει λιγάκι τις πιο μαγκωμένες πτυχώσεις χάρη στις οποίες πιστεύουμε ότι θα ζήσουμε για πολύ, για αρκετά λεπτά και για αρκετά γεγονότα, μας αφαιρεί πρώτα απ' όλα τη μνήμη.

Επιστροφή της μνήμης και της αίσθησης του χρόνου (ακόμα και σ' εμένα που μόλις υπάρχουν σε φυσιολογική κατάσταση).

Το πνεύμα του καπνιστή σαλεύει ακίνητο, σαν το μουαρέ.

JEAN COCTEAU

ΤΟ ΟΠΙΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΡΗΣ ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ 2007