Τσιλιμπίκ ή Τσιλιμπάκι - ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΚΚΑΣ

 

Είναι μια παραποίηση στις γνωστές απόψεις του Kαντ -I can’t, I can’t-, όχι λεκτική, αλλά ουσιαστική, που καθορίζει την έσχατη στάση μου, κάτι σαν χλευασμό προς τ’ αστέρια, ένας διαρκής υποβιβασμός των ουρανίων σωμάτων κι ένα είδος μπερδέματος με τ’ ανθρώπινα σώματα, ακόμα και με τον κοινωνικό οργανισμό στο σύνολό του.

Ο Kαντ θαύμαζε την αρμονία στον ουρανό κι εγώ για τον ίδιο χώρο σκέφτομαι πράγματα τελείως άλλα: Πόσο είναι στερεό το στερέωμα; Φρίττει όσο κι εγώ τις χειμωνιάτικες νύχτες; Πάσχει από μοναξιά κι από έλλειψη κάποιου νοήματος;

Δυο πράγματα με κάνουν διαρκώς ν’ απορώ: Η σύγχυση μέσα μου και τ’ άσκοπο των αστεριών να συνωθούνται στον ουρανό, τι κάνουν εκεί; Ένα φως ασθενές και μια διασκόμηση τις πιο πολλές φορές περιττή. Όσο για το που δεν τρακέρνουν τον Kαντ, δεν ξέρουμε τι έγινε στο παρελθόν, ούτε και τι μπορεί να γίνει στο μέλλον. Άλλωστε και οι άνθρωποι κατάφεραν να μη συγκρούονται τα κινούμενα σώματα, είναι ζήτημα ρύθμισης της κυκλοφορίας από ηλεκτρονικούς εγκεφάλους και δεν έχει για μένα τουλάχιστον καμιά σημασία, δε μ’ ενθουσιάζει καθόλου.

Στο κάτω κάτω δεν είναι τίποτα το εξαιρετικό να είσαι αστέρι.

Μπορώ να γίνω όλος ένα φως, ρίχνοντας στις φλέβες, στα γάγγλια, ακόμα και κάτω απ’ το δέρμα μια ποσότητα φωσφόρου. Θα είμαι μια διαρκώς φλεγόμενη βάτος κι επιπλέον κινούμενη. Όχι σαν αυτές τις κωλοφωτιές που τις σβήνει το πρώτο συννεφάκι περνώντας μπροστά τους ή ακόμα κι εγώ ο ίδιος κλείνοντας μόνο τα μάτια.

Είμαι πολύ πάνω απ’ τ’ αστέρια. Μπορώ να πω «χαίρετε, κύριε Oυλκέρογλού μου» ή «τι κάνετε, κυρία Mπιτζίδου». Ακόμα μπορώ να πω «τσιλιμπίκ», ενώ όλα μαζί τ’ αστέρια δεν μπορούν να πουν ούτε «τσιλ».

Kαι η αρμονία μέσα μας κι έξω μας ούτε που με νοιάζει. Μπούχτισα πια από αρμονίες, κάτι χέρια-αστέρια και περιστέρια-μαχαίρια με κάνουνε να ξερνάω, ενώ αγάλλομαι στη δυσαρμονία, έστω αστέρια-τσουτσούνες κι ας μην του ταιριάζει, ας δυσαρμονίσουμε και μια φορά, αρκετά μας ταλαιπώρησαν οι εύκολες ρίμες, οι κραυγές των ηλεκτρικών μπουζουκιών, οι μπουάτ κι οι μπουτίκ που δεν έχουνε σχέση καμιά με τα μπούτια. Προτιμώ μια επιστροφή στην πηγή, στη σχισμή, πολυτρίχια δακρύζουν κι οι σάτυροι που τα παραμερίζουνε στάζοντα για να φτάσω στη ρίζα.

Αθήνα, η αρμονία σου είναι να ψωνίζεις και ταυτόχρονα να ψωνίζεσαι. Από «φράγκο ό,τι να πάρετε» μέχρι θάλασσες και νησιά στο σφυρί. Πουλώ κι εγώ τα νιάτα μου όσο όσο από την πόλη των ωνίων να γλιτώσω, δίνω το ένα μου αρχίδι για δυο μαύρα μάτια, οχτώ ώρες από τη ζωή μου για ένα πουκάμισο, τα ποιήματά μου βορά στους άσχετους, την καρδιά μου ασπαίρουσα να σπέρνει φως ανέσπερο.

Κι ο Έσπερος, τι νομίζετε πως κάνει; Τρεμοσβήνει όλο αγωνία, ίσως καταλαβαίνει το τέλος του και ζητιανεύει κάποια βοήθεια, ξέροντας όμως πως δεν πρόκειται να ’ρθει ποτέ. Γιατί παρατείνει την αγωνία του, πρώτος αυτός απ’ όλα τ’ αστέρια να εμφανίζεται μες στην εσπέρα με εκκλήσεις χωρίς ανταπόκριση; Ας συγκρουστούν επιτέλους κι όπου βγάλει αυτή η υπόθεση μεταδίνοντας και σε μένα κάτι από το παγκόσμιο σύγκρυο.

Γιατί, είναι αλήθεια, πάει καιρός που δε συγκινούμαι, σχεδόν είμαι άδειος και μου είναι απαραίτητο να γίνει κάτι σαν κουλουβάχατα μέσα στο σύμπαν, έτσι που να βρίσκεται σε ανταπόκριση με το δικό μου: Κομήτες που ξεφύγαν την τροχιά τους και κινούν εναντίον μας απειλητικά την ουρά τους, αστέρες πρώτου μεγέθους που χάνονται μέσα στο άπειρο κι άλλοι ανύπαρχτοι παίρνουν τη θέση τους, ο Τοξότης επιτέλους να ρίχνει το τόξο του, κι ο Υδροχόος κρουνός κι ασταμάτητη κρήνη να κατρακυλάει ξανθά ξεπλεγμένα μαλλιά, όπως καταρράχτης που χάνεται σε καταβόθρα, να ρίχνεται έξω από το χάος του κόσμου.

Με κούρασαν επιστήμη και κοινωνιολογική ερμηνεία. Επιδιώκω μια κοινωνία που θα γίνουνε τα πάντα μπάχαλα: Αστέρες πρώτου μεγέθους να παίζουνε ρόλο κομπάρσου, διαδηλωτές και τανκς μέσα στους δρόμους, ποιος πρώτος, ποιος δεύτερος, όλοι να παριστάνουν τους έσχατους (εκτελούσα διαταγές, αφεντικό, να σου λένε), ανθρωπάκια που ταξιδεύουν με το λεωφορείο, πρωθυπουργοί που περιμένουν στη στάση σειρά.

Δε μου αρέσουνε οι τέλειες κοινωνίες, οι αισθητικές κι οι αρμονίες.

Όλα να πάσχουνε κάπου, σώματα, σύμπαν κι ομάδες κατά γκρεμού, κι επιπλέον καμιά όρεξη για νέο στήσιμο. Αντίθετα, μανία για περισσότερα χαλάσματα γύρω. Έτσι κι αλλιώς, κι αυτοί που λένε πως σιάχνουνε κυβερνήσεις, παπάδες, μυστήρια, περισσότερο όλεθρο σκορπίζουν τριγύρω τους.

Δε με εκφράζει πια καμιά σκοπιμότητα και καμιά λογική, κυρίως το αναπόφευκτο του θανάτου κάποιων κυττάρων, μερικών οργανισμών που κλείνουν τον κύκλο τους και δε θα ξανάρθουν.

Ακόμα και στον οργανισμό μου τον ίδιο θέλω να μαλώνουν τα κύτταρα, να επιμένουν τα παλιά, να αντιστέκονται, πεθαμένα πια να μην αποβάλλονται, να παραμένουν εκεί προκαλώντας μια γενική αναστάτωση.

ΜΑΡΙΟΣ ΧΑΚΚΑΣ
ΑΠΑΝΤΑ
(ΒΙΒΛΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΙΟ)
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 2013

Επιλέγω... - Jalal al-Din Rumi

Επιλέγω να σε αγαπώ στη σιωπή.
Γιατί στη σιωπή δεν βρίσκω καμία απόρριψη.

Επιλέγω να σε λατρεύω στη μοναξιά.
Γιατί η μοναξιά σου δεν ανήκει σε κανέναν εκτός από εμένα.

Επιλέγω να σε λατρεύω από απόσταση.
Γιατί η απόσταση θα με προστατέψει από τον πόνο.

Επιλέγω να σε φιλήσω στον άνεμο.
Γιατί ο άνεμος είναι πιο ήπιος από τα χείλη μου.

Επιλέγω να σε κρατήσω στα όνειρά μου.
Γιατί στα όνειρά μου δεν έχεις τελειώσει.

***

I choose to love you  in silence,
for in silence I find no rejection.

I choose to love you  in loneliness,
for in loneliness no one owns you but me.

I choose to adore you  from a distance,
for distance  will shield me from pain.

I choose to kiss you in the wind,
For the wind is gentler than my lips.

I choose to hold you in my dreams,
For in my dreams you have no end.

Υπέροχο και Ποδόσφαιρο - Jean-Marie Brohm & Marc Perelman

Λέγεται ότι ένα γκολ είναι υπέροχο. Είναι στ’ αλήθεια λογικό; Το υπέροχο μας βγάζει από το καθημερινό ακόμη και αν γεννιέται από αυτό. Σύμφωνα με τον Καντ, μια νύχτα μπορεί να είναι υπέροχη, όχι όμως μια μέρα, ούτε καν όταν είναι ηλιόλουστη. Το υπέροχο εκτοπίζει το καθημερινό, το μεταμορφώνει, το μετασχηματίζει. Αν το ποδόσφαιρο δημιουργεί και αναπαράγει το καθημερινό, μπορούμε, άραγε, να μιλήσουμε γι’ αυτό κατατάσσοντάς το στην κατηγορία του υπέροχου; Με τη μεσολάβηση του ποδοσφαίρου αναδημιουργείται μια καθημερινότητα που μετατρέπει την εξάρτησή μας από το σύστημα των υλικών αναγκών σε μεταφυσική επιθυμία αλήθειας, ομορφιάς, καλοσύνης, ποιητικής. Αυτό είναι το υπέροχο; Και μπορούμε να το βρούμε στο ποδόσφαιρο ή στον παίκτη; Το υπέροχο δεν είναι υπεροπτικό, δεν προσπαθεί να παρασύρει τους ανθρώπους σε απατηλά ύψη. Το υπέροχο βρίσκεται «στον γόνιμο και θεμελιακό σεβασμό που κάνει τον κόσμο ανθρώπινο και τον προφυλάσσει να μην ξεπέσει στην πεζότητα».* Το υπέροχο είναι η προσπάθεια να εκφραστεί το άπειρο. Ωστόσο, το άπειρο δεν μπορεί να εκφραστεί μέσα από το πεπερασμένο. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο πεπερασμένο από το ποδόσφαιρο, το οποίο αποτελεί την ίδια την έκφραση του πεπερασμένου. Αντίθετα, το υπέροχο είναι μια προβολή στις φυσικές δομές ή στα ανθρώπινα δημιουργήματα (όπως τα κτίρια), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι υλοποιημένο ή ενσωματωμένο σ’ αυτά. Υπάρχει υπέροχο στον σύγχρονο κόσμο; Και, όσον αφορά το θέμα μας, το στάδιο αντιπροσωπεύει, άραγε, μια μορφή του υπέροχου; Για το υπέροχο ο χρόνος και ο χώρος δεν υφίστανται, ενώ τόσο το στάδιο και το ματς όσο και οι ίδιοι οι παίκτες αποτελούν την αποθέωση του χώρου και του χρόνου. Το στοιχείο που εμφανίζεται ως υπέροχο στον αθλητισμό -όντας, ωστόσο, διαφορετικό από αυτό- είναι το μεγαλειώδες, το επιβλητικό, το κολοσσιαίο, το μνημειακό. Αυτό ακριβώς ακυρώνει την κριτική σκέψη, αλλά και τη δυνατότητα της απόστασης που χρειάζεται η σκέψη. Συναρπαστικό ή, μάλλον, τρομακτικό, το ποδόσφαιρο είναι το «ωραίο [... ] ως μεταμόρφωση του συμπαθούς και του ευχάριστου, το υπέροχο ως παράλλαξη του επιβλητικού, η εγγύτητα των πραγμάτων ως απόρροια της επιθετικότητας τους».* Σήμερα το υπέροχο το κυκλώνει και το καταπνίγει η πλημμυρίδα του τετριμμένου, του κοινότοπου…

_____________ 

* Karel Kosik «La ville et I’architectonique du monde·, Le Messager europeen, Gallimard, Παρίσι 1994, o. 288.

Jean-Marie Brohm & Marc Perelman

Ποδόσφαιρο, Μια Συγκινησιακή Πανούκλα

Μετάφραση Σπύρος Παντελάκης

Εκδόσεις Μαύρη Λίστα 1998

Η αγάπη είναι ο φόβος... - Μανόλης Αναγνωστάκης

Η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους.

Όταν υπόταξαν τις μέρες μας και τις κρεμάσανε σα δάκρυα
Όταν μαζί τους πεθάνανε σε μιαν οικτρή παραμόρφωση
Τα τελευταία μας σχήματα των παιδικών αισθημάτων
Και τί κρατά τάχα το χέρι που οι άνθρωποι δίνουν;
Ξέρει να σφίξει γερά εκεί που ο λογισμός μάς ξεγελά
Την ώρα που ο χρόνος σταμάτησε και η μνήμη ξεριζώθηκε
Σα μιαν εκζήτηση παράλογη πέρα από κάθε νόημα;
(Κι αυτοί γυρίζουν πίσω μια μέρα χωρίς στο μυαλό μια ρυτίδα
Βρίσκουνε τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους που μεγάλωσαν
Πηγαίνουνε στα μικρομάγαζα και στα καφενεία της συνοικίας
Διαβάζουνε κάθε πρωί την εποποιία της καθημερινότητας).
Πεθαίνουμε τάχα για τους άλλους ή γιατί έτσι νικούμε τη ζωή
Ή γιατί έτσι φτύνουμε ένα ένα τα τιποτένια ομοιώματα
Και μια στιγμή στο στεγνωμένο νου τους περνά μιαν ηλιαχτίδα
Κάτι σα μια θαμπήν ανάμνηση μιας ζωικής προϊστορίας.
Φτάνουνε μέρες που δεν έχεις πια τί να λογαριάσεις
Συμβάντα ερωτικά και χρηματιστηριακές επιχειρήσεις
Δε βρίσκεις καθρέφτες να φωνάξεις τ’ όνομά σου
Απλές προθέσεις ζωής διασφαλίζουν μιαν επικαιρότητα
Ανία, πόθοι, όνειρα, συναλλαγές, εξαπατήσεις
Κι αν σκέφτομαι είναι γιατί η συνήθεια είναι πιο προσιτή από την τύψη.
Μα ποιος θά ’ρθει να κρατήσει την ορμή μιας μπόρας που πέφτει;

Ποιος θα μετρήσει μια μια τις σταγόνες πριν σβήσουν στο χώμα
Πριν γίνουν ένα με τη λάσπη σαν τις φωνές των ποιητών;
Επαίτες μιας άλλης ζωής της Στιγμής λιποτάχτες
Ζητούνε μια νύχτα απρόσιτη τα σάπια τους όνειρα.

Γιατί η σιωπή μας είναι ο δισταγμός για τη ζωή και το θάνατο.

Μανόλης Αναγνωστάκης 

Τα Ποιήματα 1941-1971

Εκδόσεις Νεφέλη 2000