Σύμφωνα με την Ινδική παράδοση, υπάρχουν επτά σημαντικά τσάκρα που συνδυάζονται με τα έξι πλέγματα και τη μετωπική ραφή.
1ο Μουλαντάρα (mula = ρίζα) βρίσκεται στη βάση της σπονδυλικής στήλης, μεταξύ του πρωκτού και των γεννητικών οργάνων (ιερό-κοκκυγικό πλέγμα). Έχει τη μορφή ενός κόκκινου λωτού με τέσσερα πέταλα, όπου είναι χαραγμένα με χρυσό τα γράμματα v, s, c και s. Στο κέντρο του λωτού υπάρχει ένα κίτρινο τετράγωνο, έμβλημα του στοιχείου Γη (pr thivi) που στο κέντρο του έχει ένα τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω, σύμβολο του γυόνι που ονομάζεται Κάμαρούπα· στην καρδιά του τριγώνου βρίσκεται τοποθετημένο το σβάγυαμπου-λίγκα (το lin ga που υπάρχει αφ’ εαυτού) με κεφάλι λαμπερό σαν κόσμημα. Κουλουριασμένη οκτώ φορές (σαν φίδι) γύρω του, λαμπερή σαν την αστραπή, κοιμάται η Κουνταλίνι, που κλείνει με το στόμα της (ή με το κεφάλι της) το άνοιγμα του λίγκα. Η Κουνταλίνι φράζει μ’ αυτό τον τρόπο τη βραχμάντβάρα (την «πόρτα του Βράχμαν») και την πρόσβαση στη σουσούμνα. Το μουλαντάρα τσάκρα έχει σχέση με τη συνδετική δύναμη της ύλης, την αδράνεια, τη γέννηση του ήχου, της οσμής, την αναπνοή σπάνια, τους θεούς Ίντρα, Βράχμα, Ντακίνι, Σακτί, κλπ.
2ο Σβαντίσθανα τσάκρα, ή γυαλαμάνταλα (γιατί το tattva του είναι Jala = νερό) και μεντράναρα (medhra = πέος): βρίσκεται στη βάση του ανδρικού γεννητικού οργάνου (ιερό πλέγμα). Λωτός με έξι πέταλα χρώματος πορτοκαλο-κόκκινου που φέρει τα γράμματα b, bh, m, r. l. Στο κέντρο του λωτού, ένα λευκό μισοφέγγαρο, σε μυστική σχέση με τον Βαρούνα. Στο μέσον του φεγγαριού, ένα μπίζα-μάντρα που έχει στο κέντρο τον Βισνού και δίπλα τη θεά Σακίνι (κατά τη Civa-Samhita V.99 Rakini). Το Σβαντίσθανα τσάκρα έχει σχέση με το στοιχείο Νερό, το άσπρο χρώμα, την αναπνοή πράνα, την αίσθηση της γεύσης, το χέρι κλπ.
3ο Μανιπούρα (mani = κόσμημα, pura = τοποθετημένο) ή ναμπίσθανα (nabhi = αφαλός) βρίσκεται στη νεφρική περιοχή, στο ύψος του αφαλού (επιγαστρικό πλέγμα). Λωτός μπλε με δέκα πέταλα και τα γράμματα d, dh, n, t, th, d, dh, n, p, ph. Στο κέντρο του λωτού ένα κόκκινο τρίγωνο και μέσα ο θεός Μάχαρούντρα, καθισμένος πάνω σ’ έναν ταύρο, έχοντας στο πλευρό του τη Λακίνι Σακτί, μπλε χρώματος. Αυτό το τσάκρα έχει σχέση με το στοιχείο Φωτιά, τον Ήλιο, το ράγιας (την έμμηνο ρόή), την αναπνοή σαμάνα, την αίσθηση της όρασης, κλπ.
4ο Ανάχατα (anahahata, cabd είναι ο ήχος που παράγεται από δύο αντικείμενα χωρίς ν’ ακουμπήσουν μεταξύ τους δηλαδή ένας «μυστικός ήχος»): περιοχή της καρδιάς, έδρα της πράνα και του ζιβάτμαν. Χρώμα κόκκινο. Λωτός με δώδεκα πέταλα χρυσωμένα (γράμματα k, kh, g, gh, κλπ.). Στο κέντρο, δύο τρίγωνα τοποθετημένα όπως η «σφραγίδα του Σολομώντα», χρώματος καπνού, που στο κέντρο τους βρίσκεται ένα άλλο τρίγωνο από χρυσό που περικλείει ένα λαμπερό λίγκα. Πάνω από τα δύο τρίγωνα βρίσκεται ο Ισβάρα ενωμένος με την Κοκίνι Σακτί (κόκκινου χρώματος). Το ανάχατα τσάκρα είναι σχετικό με το στοιχείο Αέρας, την αίσθηση της αφής, το φαλλό, την κινητική δύναμη, το σύστημα του αίματος, κλπ.
5ο Βιστούνντα τσάκρα (το τσάκρα της αγνότητας) περιοχή του λαιμου (φαρυγγικό και λαρυγγικό πλέγμα στη συμβολή της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού), έδρα της αναπνοής ουντάνα και του μπίντου. Λωτός με 16 πέταλα χρώματος κόκκινου-σταχτί, (γράμματα a, a, i, u, u, κλπ.). Στο εσωτερικό του λωτού, ένας μπλε χώρος, σύμβολο του στοιχείου άκασα (αιθέρας, διάστημα) που έχει στο κέντρο του έναν άσπρο κύκλο που περικλείνει έναν ελέφαντα. Πάνω στον ελέφαντα ακουμπάει το μπίζα-μάντρα (Han g) που υποβαστάζει τον Σάντασίβα, μισόν ασημένιο, μισό χρυσαφί, γιατί ο θεός παρουσιάζεται κάτω από την ανδρογυνική του όψη (ardhanakricvara). Καθισμένος πάνω σ’ έναν ταύρο, κρατάει στα πολλά του χέρια άπειρα αντικείμενα και εμβλήματα που του ανήκουν ιδιαίτερα (vajra, τρίαινα, καμπάνα, κλπ.). Το μισό του σώμα αποτελεί τη Σάντα Γκάουρα με τα δέκα χέρια και τα πέντε πρόσωπα (που το καθένα έχει τρία μάτια). Το βισούνντα τσάκρα έχει σχέση με το λευκό χρώμα, τον Αιθέρα (akaca) τον Ήχο, το δέρμα, κλπ.
6ο Άζνα (= διαταγή, τάξη, εντολή) τσάκρα: βρίσκεται ανάμεσα στα φρύδια (ηθμοειδές πλέγμα). Άσπρος λωτός με δύο πέταλα, με τα γράμματα h και ks. Έδρα των γνωστικών λειτουργιών: μπούντι, αχάμκαρα, μάνας και των Ίντρυγια (= των αισθήσεων) από τη «λεπτή» του ιδιότητα. Μέσα στο λωτό είναι χαραγμένο ένα άσπρο τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω (σύμβολο του yoni). Στο κέντρο του τριγώνου ένα λευκό λίγκα, που ονομάζεται ιτάρα (το «άλλο»). Εδώ βρίσκεται η έδρα του Παραμασίβα. Το μπίζα μάντρα είναι το ΟΜ. Προστάτις-θεά είναι η Χακίνι: έχει έξι πρόσωπα και έξι μπράτσα και κάθεται πάνω σ’ ένα λευκό λωτό.
7ο Σαχάσραρα τσάκρα: στην κορυφή του κεφαλιού, με τη μορφή ενός λωτού αναποδογυρισμένου, με χίλια πέταλα (saharsa = χίλια). Ονομάζεται επίσης και βραχμάσθανα, βραχμάραντρα, νιρβάνατσάκρκα, κλπ. Τα πέταλα φέρνουν όλες τις πιθανές προφορές του σανσκριτικού αλφαβήτου που έχει 50 γράμματα (50Χ20). Στο κέντρο του λωτού βρίσκεται η πανσέληνος που περικλείνει ένα τρίγωνο. Εκεί αποκτιέται η εμπειρία της τελικής ένωσης (unmani) του Σίβα και της Σακτί, στόχου της ταντρικής σαντάνα. Εκεί εκβάλλει η κουνταλίνι αφού διασχίσει τα έξι κατώτερα τσάκρα. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η σαχασράρα δεν ανήκει πια στο επίπεδο του σώματος, ότι υποδηλώνει ήδη το υπερβατικό επίπεδο – πράγμα που εξηγεί γιατί συνήθως στη θεωρία αναφέρονται «έξι τσάκρα».
Υπάρχουν και άλλα τσάκρα, αλλά λιγότερο σημαντικά. Έτσι ανάμεσα στο μουλαντάρα και στο σβαντίσθανα βρίσκεται το γυόνισθανα: είναι το σημείο ένωσης του Σίβα και της Σακτί, τόπος μακαριότητας, που λέγεται (όπως και το μουλαντάρα) και καμαρούπα. Είναι η πηγή της επιθυμίας και στο σαρκικό επίπεδο, μια προήχηση της ένωσης των Σίβα-Σακτί που ολοκληρώνεται μέσα στο σαχασράρα. Πολύ κοντά στο άζνατσάκρα βρίσκονται το μάνας-τσάκρα και το σόμα-τσάκρα, που έχουν σχέση με τις νοητικές λειτουργίες και με μερικές γιογκικές εμπειρίες. Πάντα κοντά στο άζνατσάκρα βρίσκεται επίσης το καραναρούπα, έδρα των επτά «αιτιατών μορφών» που θεωρούνται ότι παράγουν και συνιστούν το «λεπτό» σώμα και το «φυσικό» σώμα. Τελος, άλλα κείμενα μιλάνε για ορισμένο αριθμό άνταρα (=υποστήριγμα, υποδοχέας, δοχείο), τοποθετημένα ανάμεσα στα τσάκρα ή εξομοιωμένα μ’ αυτά.
Οι βουδικές Τάντρα αναγνωρίζουν μόνο τέσσερα τσάκρα, τοποθετημένα αντίστοιχα στις περιοχές: ομφαλική, καρδιακή, λαρυγγική και το εγκεφαλικό πλέγμα: τούτο είναι το σημαντικότερο, ονομάζεται ουσνίσα-κάμαλα (λωτός του κεφαλιού) κι αντιστοιχεί στο σαχασράρα των Ινδών. Μέσα στα τρία κατώτερα τσάκρα είναι εντοπισμένα τα τρία κάγυα (σώματα): το νιρμάνα-κάγυα στο ομφαλικό τσάκρα, το ντάρμα-κάγυα στο τσάκρα της καρδιάς, το σαμπαγκακάγυα στο τσάκρα του λάρυγγα. Παρατηρούμε όμως διαφορές και αντιφάσεις σχετικές με τον αριθμό και τον εντοπισμό αυτών των τσάκρα. Όπως και στις ινδικές παραδόσεις, τα τσάκρα είναι συνδυασμένα με μούντρα και με τις θεές: Λοκάνα, Μαμάκι, Πάνταρα και Τάρα. Η Hevajra-Tantra δίνει σχετικά με τα τέσσερα τσάκρα μια μακροσκελή λίστα των «τετραδίων»: τέσσερα τάττβα, τέσσερα άνγκα, τέσσερις «στιγμές», τέσσερις ευγενικές αλήθειες (arya-sattva)κλπ.
Κατ’ επέκταση, τα τσάκρα συνιστούν μια μαντάλα της οποίας το κέντρο σημειώνεται από το βραχμάραντρα. Μέσα σ’ αυτό το «κέντρο» εξ άλλου συμβαίνει η διάσπαση του επιπέδου και συντελείται η αλλόκοτη πράξη της υπέρβασης, το ξεπέρασμα της σαμσάρα και η «έξοδος από το Χρόνο». Ο συμβολισμός της μαντάλα αποτελεί τμήμα των ναών και κάθε ιερού μνημείου της Ινδίας. Ένας ναός σε τελευταία ανάλυση είναι μία μαντάλα. Μπορούμε επομένως να πούμε ότι κάθε τελετουργική μετακίνηση αντιστοιχεί σε μια πορέια προσέγγισης προς το Κέντρο και ότι η είσοδος σ’ ένα ναό επαναλαμβάνει τη μυητική διείσδυση σε μια μαντάλα ή στο πέρασμα της κουνταλίνι μέσα από τα τσάκρα. Εξ άλλου, το σώμα μετατρέπεται ταυτόχρονα σε μικρόκοσμο (με το όρος Μερού για κέντρο) και σε πάνθεο· κάθε περιοχή και κάθε «λεπτό» όργανο έχει την προστάτιδα θεότητα του, το μάντρα του, το μυστικό του γράμμα, κλπ. Ο πιστός όχι μόνο εξομοιώνεται με τον Κόσμο, αλλά καταλήγει ν’ ανακαλύψει πάλι μέσα στο σώμα του τη Γένεση και την Καταστροφή του Σύμπαντος. Όπως θα δούμε η σαντάνα περιλαμβάνει δύο στάδια: 1ο την «κοσμοποίηση» της ανθρώπινης ύπαρξης και 2ο την «υπέρβαση» του Κόσμου δηλαδή την «καταστροφή» του από τη συνένωση των αντιθέτων (“Ήλιος – Σελήνη”, κλπ.) Το κατ’ εξοχή σύμβολο της υπερβατικότητας συνίσταται στην τελική πράξη της ανόδου της κουνταλίνι: την ένωση της με το Σίβα, στην κορυφή του κρανίου, στο σαχασράρα.
1ο Μουλαντάρα (mula = ρίζα) βρίσκεται στη βάση της σπονδυλικής στήλης, μεταξύ του πρωκτού και των γεννητικών οργάνων (ιερό-κοκκυγικό πλέγμα). Έχει τη μορφή ενός κόκκινου λωτού με τέσσερα πέταλα, όπου είναι χαραγμένα με χρυσό τα γράμματα v, s, c και s. Στο κέντρο του λωτού υπάρχει ένα κίτρινο τετράγωνο, έμβλημα του στοιχείου Γη (pr thivi) που στο κέντρο του έχει ένα τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω, σύμβολο του γυόνι που ονομάζεται Κάμαρούπα· στην καρδιά του τριγώνου βρίσκεται τοποθετημένο το σβάγυαμπου-λίγκα (το lin ga που υπάρχει αφ’ εαυτού) με κεφάλι λαμπερό σαν κόσμημα. Κουλουριασμένη οκτώ φορές (σαν φίδι) γύρω του, λαμπερή σαν την αστραπή, κοιμάται η Κουνταλίνι, που κλείνει με το στόμα της (ή με το κεφάλι της) το άνοιγμα του λίγκα. Η Κουνταλίνι φράζει μ’ αυτό τον τρόπο τη βραχμάντβάρα (την «πόρτα του Βράχμαν») και την πρόσβαση στη σουσούμνα. Το μουλαντάρα τσάκρα έχει σχέση με τη συνδετική δύναμη της ύλης, την αδράνεια, τη γέννηση του ήχου, της οσμής, την αναπνοή σπάνια, τους θεούς Ίντρα, Βράχμα, Ντακίνι, Σακτί, κλπ.
2ο Σβαντίσθανα τσάκρα, ή γυαλαμάνταλα (γιατί το tattva του είναι Jala = νερό) και μεντράναρα (medhra = πέος): βρίσκεται στη βάση του ανδρικού γεννητικού οργάνου (ιερό πλέγμα). Λωτός με έξι πέταλα χρώματος πορτοκαλο-κόκκινου που φέρει τα γράμματα b, bh, m, r. l. Στο κέντρο του λωτού, ένα λευκό μισοφέγγαρο, σε μυστική σχέση με τον Βαρούνα. Στο μέσον του φεγγαριού, ένα μπίζα-μάντρα που έχει στο κέντρο τον Βισνού και δίπλα τη θεά Σακίνι (κατά τη Civa-Samhita V.99 Rakini). Το Σβαντίσθανα τσάκρα έχει σχέση με το στοιχείο Νερό, το άσπρο χρώμα, την αναπνοή πράνα, την αίσθηση της γεύσης, το χέρι κλπ.
3ο Μανιπούρα (mani = κόσμημα, pura = τοποθετημένο) ή ναμπίσθανα (nabhi = αφαλός) βρίσκεται στη νεφρική περιοχή, στο ύψος του αφαλού (επιγαστρικό πλέγμα). Λωτός μπλε με δέκα πέταλα και τα γράμματα d, dh, n, t, th, d, dh, n, p, ph. Στο κέντρο του λωτού ένα κόκκινο τρίγωνο και μέσα ο θεός Μάχαρούντρα, καθισμένος πάνω σ’ έναν ταύρο, έχοντας στο πλευρό του τη Λακίνι Σακτί, μπλε χρώματος. Αυτό το τσάκρα έχει σχέση με το στοιχείο Φωτιά, τον Ήλιο, το ράγιας (την έμμηνο ρόή), την αναπνοή σαμάνα, την αίσθηση της όρασης, κλπ.
4ο Ανάχατα (anahahata, cabd είναι ο ήχος που παράγεται από δύο αντικείμενα χωρίς ν’ ακουμπήσουν μεταξύ τους δηλαδή ένας «μυστικός ήχος»): περιοχή της καρδιάς, έδρα της πράνα και του ζιβάτμαν. Χρώμα κόκκινο. Λωτός με δώδεκα πέταλα χρυσωμένα (γράμματα k, kh, g, gh, κλπ.). Στο κέντρο, δύο τρίγωνα τοποθετημένα όπως η «σφραγίδα του Σολομώντα», χρώματος καπνού, που στο κέντρο τους βρίσκεται ένα άλλο τρίγωνο από χρυσό που περικλείει ένα λαμπερό λίγκα. Πάνω από τα δύο τρίγωνα βρίσκεται ο Ισβάρα ενωμένος με την Κοκίνι Σακτί (κόκκινου χρώματος). Το ανάχατα τσάκρα είναι σχετικό με το στοιχείο Αέρας, την αίσθηση της αφής, το φαλλό, την κινητική δύναμη, το σύστημα του αίματος, κλπ.
5ο Βιστούνντα τσάκρα (το τσάκρα της αγνότητας) περιοχή του λαιμου (φαρυγγικό και λαρυγγικό πλέγμα στη συμβολή της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού), έδρα της αναπνοής ουντάνα και του μπίντου. Λωτός με 16 πέταλα χρώματος κόκκινου-σταχτί, (γράμματα a, a, i, u, u, κλπ.). Στο εσωτερικό του λωτού, ένας μπλε χώρος, σύμβολο του στοιχείου άκασα (αιθέρας, διάστημα) που έχει στο κέντρο του έναν άσπρο κύκλο που περικλείνει έναν ελέφαντα. Πάνω στον ελέφαντα ακουμπάει το μπίζα-μάντρα (Han g) που υποβαστάζει τον Σάντασίβα, μισόν ασημένιο, μισό χρυσαφί, γιατί ο θεός παρουσιάζεται κάτω από την ανδρογυνική του όψη (ardhanakricvara). Καθισμένος πάνω σ’ έναν ταύρο, κρατάει στα πολλά του χέρια άπειρα αντικείμενα και εμβλήματα που του ανήκουν ιδιαίτερα (vajra, τρίαινα, καμπάνα, κλπ.). Το μισό του σώμα αποτελεί τη Σάντα Γκάουρα με τα δέκα χέρια και τα πέντε πρόσωπα (που το καθένα έχει τρία μάτια). Το βισούνντα τσάκρα έχει σχέση με το λευκό χρώμα, τον Αιθέρα (akaca) τον Ήχο, το δέρμα, κλπ.
6ο Άζνα (= διαταγή, τάξη, εντολή) τσάκρα: βρίσκεται ανάμεσα στα φρύδια (ηθμοειδές πλέγμα). Άσπρος λωτός με δύο πέταλα, με τα γράμματα h και ks. Έδρα των γνωστικών λειτουργιών: μπούντι, αχάμκαρα, μάνας και των Ίντρυγια (= των αισθήσεων) από τη «λεπτή» του ιδιότητα. Μέσα στο λωτό είναι χαραγμένο ένα άσπρο τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω (σύμβολο του yoni). Στο κέντρο του τριγώνου ένα λευκό λίγκα, που ονομάζεται ιτάρα (το «άλλο»). Εδώ βρίσκεται η έδρα του Παραμασίβα. Το μπίζα μάντρα είναι το ΟΜ. Προστάτις-θεά είναι η Χακίνι: έχει έξι πρόσωπα και έξι μπράτσα και κάθεται πάνω σ’ ένα λευκό λωτό.
7ο Σαχάσραρα τσάκρα: στην κορυφή του κεφαλιού, με τη μορφή ενός λωτού αναποδογυρισμένου, με χίλια πέταλα (saharsa = χίλια). Ονομάζεται επίσης και βραχμάσθανα, βραχμάραντρα, νιρβάνατσάκρκα, κλπ. Τα πέταλα φέρνουν όλες τις πιθανές προφορές του σανσκριτικού αλφαβήτου που έχει 50 γράμματα (50Χ20). Στο κέντρο του λωτού βρίσκεται η πανσέληνος που περικλείνει ένα τρίγωνο. Εκεί αποκτιέται η εμπειρία της τελικής ένωσης (unmani) του Σίβα και της Σακτί, στόχου της ταντρικής σαντάνα. Εκεί εκβάλλει η κουνταλίνι αφού διασχίσει τα έξι κατώτερα τσάκρα. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η σαχασράρα δεν ανήκει πια στο επίπεδο του σώματος, ότι υποδηλώνει ήδη το υπερβατικό επίπεδο – πράγμα που εξηγεί γιατί συνήθως στη θεωρία αναφέρονται «έξι τσάκρα».
Υπάρχουν και άλλα τσάκρα, αλλά λιγότερο σημαντικά. Έτσι ανάμεσα στο μουλαντάρα και στο σβαντίσθανα βρίσκεται το γυόνισθανα: είναι το σημείο ένωσης του Σίβα και της Σακτί, τόπος μακαριότητας, που λέγεται (όπως και το μουλαντάρα) και καμαρούπα. Είναι η πηγή της επιθυμίας και στο σαρκικό επίπεδο, μια προήχηση της ένωσης των Σίβα-Σακτί που ολοκληρώνεται μέσα στο σαχασράρα. Πολύ κοντά στο άζνατσάκρα βρίσκονται το μάνας-τσάκρα και το σόμα-τσάκρα, που έχουν σχέση με τις νοητικές λειτουργίες και με μερικές γιογκικές εμπειρίες. Πάντα κοντά στο άζνατσάκρα βρίσκεται επίσης το καραναρούπα, έδρα των επτά «αιτιατών μορφών» που θεωρούνται ότι παράγουν και συνιστούν το «λεπτό» σώμα και το «φυσικό» σώμα. Τελος, άλλα κείμενα μιλάνε για ορισμένο αριθμό άνταρα (=υποστήριγμα, υποδοχέας, δοχείο), τοποθετημένα ανάμεσα στα τσάκρα ή εξομοιωμένα μ’ αυτά.
Οι βουδικές Τάντρα αναγνωρίζουν μόνο τέσσερα τσάκρα, τοποθετημένα αντίστοιχα στις περιοχές: ομφαλική, καρδιακή, λαρυγγική και το εγκεφαλικό πλέγμα: τούτο είναι το σημαντικότερο, ονομάζεται ουσνίσα-κάμαλα (λωτός του κεφαλιού) κι αντιστοιχεί στο σαχασράρα των Ινδών. Μέσα στα τρία κατώτερα τσάκρα είναι εντοπισμένα τα τρία κάγυα (σώματα): το νιρμάνα-κάγυα στο ομφαλικό τσάκρα, το ντάρμα-κάγυα στο τσάκρα της καρδιάς, το σαμπαγκακάγυα στο τσάκρα του λάρυγγα. Παρατηρούμε όμως διαφορές και αντιφάσεις σχετικές με τον αριθμό και τον εντοπισμό αυτών των τσάκρα. Όπως και στις ινδικές παραδόσεις, τα τσάκρα είναι συνδυασμένα με μούντρα και με τις θεές: Λοκάνα, Μαμάκι, Πάνταρα και Τάρα. Η Hevajra-Tantra δίνει σχετικά με τα τέσσερα τσάκρα μια μακροσκελή λίστα των «τετραδίων»: τέσσερα τάττβα, τέσσερα άνγκα, τέσσερις «στιγμές», τέσσερις ευγενικές αλήθειες (arya-sattva)κλπ.
Κατ’ επέκταση, τα τσάκρα συνιστούν μια μαντάλα της οποίας το κέντρο σημειώνεται από το βραχμάραντρα. Μέσα σ’ αυτό το «κέντρο» εξ άλλου συμβαίνει η διάσπαση του επιπέδου και συντελείται η αλλόκοτη πράξη της υπέρβασης, το ξεπέρασμα της σαμσάρα και η «έξοδος από το Χρόνο». Ο συμβολισμός της μαντάλα αποτελεί τμήμα των ναών και κάθε ιερού μνημείου της Ινδίας. Ένας ναός σε τελευταία ανάλυση είναι μία μαντάλα. Μπορούμε επομένως να πούμε ότι κάθε τελετουργική μετακίνηση αντιστοιχεί σε μια πορέια προσέγγισης προς το Κέντρο και ότι η είσοδος σ’ ένα ναό επαναλαμβάνει τη μυητική διείσδυση σε μια μαντάλα ή στο πέρασμα της κουνταλίνι μέσα από τα τσάκρα. Εξ άλλου, το σώμα μετατρέπεται ταυτόχρονα σε μικρόκοσμο (με το όρος Μερού για κέντρο) και σε πάνθεο· κάθε περιοχή και κάθε «λεπτό» όργανο έχει την προστάτιδα θεότητα του, το μάντρα του, το μυστικό του γράμμα, κλπ. Ο πιστός όχι μόνο εξομοιώνεται με τον Κόσμο, αλλά καταλήγει ν’ ανακαλύψει πάλι μέσα στο σώμα του τη Γένεση και την Καταστροφή του Σύμπαντος. Όπως θα δούμε η σαντάνα περιλαμβάνει δύο στάδια: 1ο την «κοσμοποίηση» της ανθρώπινης ύπαρξης και 2ο την «υπέρβαση» του Κόσμου δηλαδή την «καταστροφή» του από τη συνένωση των αντιθέτων (“Ήλιος – Σελήνη”, κλπ.) Το κατ’ εξοχή σύμβολο της υπερβατικότητας συνίσταται στην τελική πράξη της ανόδου της κουνταλίνι: την ένωση της με το Σίβα, στην κορυφή του κρανίου, στο σαχασράρα.
Mircea Eliade
Γιόγκα – Αθανασία και Ελευθερία
Μετάφραση Έλσης Τσούτη
Εκδόσεις Χατζηνικολή 1980
Γιόγκα – Αθανασία και Ελευθερία
Μετάφραση Έλσης Τσούτη
Εκδόσεις Χατζηνικολή 1980
