Όποιος φοβάται τον θάνατο είναι ήδη νεκρός. Όποιος θέλει για μια στιγμή η ζωή του να ανήκει μόνο σ' αυτόν, που θέλει για μια στιγμή να είναι πεπεισμένος για όσα κάνει, πρέπει να αδράξει το παρόν. Πρέπει να αντιμετωπίζει τα πάντα στο παρόν ως τελικά, σαν να ήταν βέβαιο ότι θα ακολουθήσει αμέσως ο θάνατος. Και πρέπει μετά στο σκοτάδι να δημιουργήσει ζωή. Ζωή μέσα από τον εαυτό του. Carlo Michelstaedter, La Persuasione e la Rettorica
Σύμβουλοι χρηματιστηριακών επενδύσεων
υπάρχουν παντού, και μάλλον μπορείτε
να βρείτε κάποιον που να λέει σχεδόν
οτιδήποτε θα θέλατε να ακούσετε. Συνήθως
είναι κατηγορηματικοί, δίνουν την
εντύπωση αυθεντίας και μιλούν μια
παράξενη γλώσσα με «puts», «calls», «Ginnie
Maes» και ομόλογα zero coupons*. Η ταπεινή μου
πείρα λέει ότι στην πραγματικότητα οι
περισσότεροι δενξέρουν τι λένε, αλλά
κάποιοι ενδεχομένως ξέρουν.
Εάν είχατε λάβει με το ταχυδρομείο, από
κάποιο χρηματιστηριακό σύμβουλο, επί
έξι εβδομάδες στη σειρά έξι ορθές
προβλέψεις για το δείκτη ορισμένων
μετοχών και σας ζητούσαν να πληρώσετε
για την έβδομη αντίστοιχη πρόβλεψη, θα
πληρώνατε; Ας υποθέσουμε ότι ενδιαφέρεστε
πράγματι να κάνετε κάποιου είδους
επένδυση, και ας υποθέσουμε επίσης ότι
αντιμετωπίζετε αυτό το ζήτημα πριν από
την κατάρρευση των μετοχών που έγινε
στις 19 Οκτωβρίου του 1987. Εάν θα ήσαστε
διατεθειμένος να πληρώσετε για την
έβδομη πρόβλεψη (ή ακόμη και εάν δεν
είσαστε), σκεφτείτε την ακόλουθη κομπίνα.
Ένας επίδοξος χρηματιστηριακός σύμβουλος
χτυπάει ένα λογότυπο σε επιστολόχαρτο
πολυτελείας και στέλνει 32.000 επιστολές
σε πιθανούς ενδιαφερόμενους για επένδυση
σε μετοχές. Οι επιστολές μιλάνε για τον
πολύπλοκο ηλεκτρονικό υπολογιστή της
εταιρείας του, τη χρηματιστική του πείρα
και τις εσωτερικές του διασυνδέσεις.
Σε 16.000 απ' αυτές τις επιστολές προβλέπει
άνοδο του δείκτη
ορισμένων μετοχών και στις άλλες 16.000
προβλέπει πτώση. Ανεξάρτητα από το αν
ο δείκτης σημειώνει άνοδο ή πτώση,
ακολουθεί δεύτερη επιστολή, αλλά μόνο
προς τα 16.000 άτομα που έλαβαν αρχικά τη
σωστή «πρόβλεψη». Σε 8.000 από αυτούς οι
επιστολές προβλέπουν άνοδο για την
επόμενη εβδομάδα και στις άλλες 8.000
πτώση. Ό,τι κι αν συμβεί τώρα, 8.000 άτομα
θα έχουν λάβει δύο σωστές προβλέψεις.
Και πάλι, μόνο σ' αυτά τα 8.000 άτομα
στέλνονται επιστολές σχετικά με την
πορεία του δείκτη την επόμενη εβδομάδα:
4.000 προβλέπουν άνοδο, 4.000 πτώση. Ανεξάρτητα
από το αποτέλεσμα, 4.000 άτομα έχουν λάβει
τώρα τρεις συνεχείς σωστές προβλέψεις.
Αυτό συνεχίζεται μερικές φορές ακόμη,
μέχρις ότου 500 άτομα να έχουν λάβει έξι
συνεχείς σωστές «προβλέψεις». Τότε σ'
αυτά τα 500 άτομα υπενθυμίζεται η επιτυχία
και τους δηλώνεται ότι για να συνεχίσουν
να παίρνουν αυτή την πολύτιμη πληροφόρηση
για έβδομη εβδομάδα, θα πρέπει καθένας
τους να συνεισφέρει 500 δολάρια. Εάν
πληρώσουν όλοι, ο σύμβουλός μας εισπράττει
250.000 δολάρια. Εφόσον αυτό γίνεται εν
γνώσει του δράστη και με πρόθεση
εξαπάτησης συνιστά παράνομη κομπίνα.
Ωστόσο θεωρείται αποδεκτό εφόσον το
κάνουν εν αγνοία τους ειλικρινείς αλλά
αδαείς εκδότες χρηματιστηριακών
πληροφοριακών δελτίων, ή κομπογιαννίτες
γιατροί ή τηλεοπτικοί ευαγγελιστές.
Υπάρχει πάντα αρκετή τυχαία επιτυχία
ώστε να δικαιώνεται σχεδόν οτιδήποτε
για κάποιον που θέλει να πιστεύει.
Ένα άλλο πολύ διαφορετικό πρόβλημα
διαφαίνεται σε τέτοιες χρηματιστηριακές
προβλέψεις και φαντασιώδεις εξηγήσεις
της επιτυχίας. Επειδή είναι διαφορετικής
μορφής, συχνά μη συγκρίσιμες και
πολυάριθμες, κανείς δεν μπορεί να τις
χρησιμοποιήσει όλες. Αυτοί που θα
δοκιμάσουν την τύχη τους και δεν θα τα
πάνε καλά, συνήθως δεν θα μιλήσουν για
την εμπειρία τους. Αλλά θα υπάρξουν
πάντοτε ορισμένοι που θα τα πάνε
εξαιρετικά καλά, κι αυτοί θα ορκίζονται
μεγαλοφώνως για την αποτελεσματικότητα
όποιου συστήματος ακολούθησαν. Σύντομα,
άλλοι θα τους μιμηθούν, κι έτσι θα
γεννηθεί μία μόδα που, παρ' ότι αβάσιμη,
θα ευδοκιμήσει για ένα διάστημα.
Υπάρχει μια ισχυρή γενική τάση να
ξεδιαλέγουμε και ν' αφήνουμε στην άκρη
τις κακές και αποτυχημένες περιπτώσεις
και να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας
στις καλές και επιτυχημένες. Τα καζίνα
ενθαρρύνουν αυτή την τάση φροντίζοντας,
για κάθε εικοσάρικο που κερδίζει κανείς
στο μηχανάκι, ν' αναβοσβήνουν τα φώτα
και να κουδουνίζουν τα κέρματα στον
μεταλλικό δίσκο. Βλέποντας όλα τα φώτα
κι ακούγοντας όλα τα κουδουνίσματα δεν
είναι δύσκολο να σας δημιουργηθεί η
εντύπωση ότι όλοι κερδίζουν. Οι χασούρες
και οι αποτυχίες είναι σιωπηλές. Το ίδιο
ισχύει για τα διατυμπανιζόμενα μεγάλα
κέρδη στο χρηματιστήριο σε σύγκριση με
τις σχετικά αθόρυβες χρηματιστηριακές
καταστροφές, καθώς και γι' αυτούς που
θεραπεύουν με την πίστη και θεωρούν
επιτυχία τους οποιαδήποτε τυχαία
βελτίωση, αλλά αρνούνται κάθε ευθύνη
όταν λόγου χάρη ο τυφλός που διακόνευαν
γίνεται στη συνέχεια κουτσός.
Αυτό το φαινόμενο του ξεδιαλέγματος
είναι πολύ διαδεδομένο και εμφανίζεται
με πολλούς τρόπους. Σχεδόν όποια διάσταση
κι αν εξετάσει κανείς, η μέση τιμή ενός
μεγάλου αριθμού μετρήσεων είναι περίπου
η ίδια με τη μέση τιμή ενός μικρού αριθμού
μετρήσεων, ενώ η ακραία τιμή ενός μεγάλου
αριθμού μετρήσεων είναι πολύ πιο ακραία
από αυτή ενός μικρού αριθμού. Για
παράδειγμα, η μέση στάθμη νερού ενός
ποταμού για μια περίοδο είκοσι πέντε
ετών θα είναι περίπου η ίδια με τη μέση
στάθμη νερού για μια περίοδο ενός έτους,
αλλά η χειρότερη πλημμύρα σε μια περίοδο
είκοσι πέντε ετών, θα είναι μάλλον κατά
πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που θα συμβεί
σε ένα έτος. Ο μέσος επιστήμονας στο
μικροσκοπικό Βέλγιο είναι συγκρίσιμος
με τον μέσο επιστήμονα των ΗΠΑ, παρόλο
που ο καλύτερος επιστήμονας των ΗΠΑ, θα
είναι κατά κανόνα καλύτερος από τον
καλύτερο του Βελγίου (θα αγνοήσουμε εδώ
τους προφανείς παράγοντες περιπλοκής
και τα προβλήματα ορισμού που ανακύπτουν).
Και λοιπόν; Επειδή οι άνθρωποι συνήθως
συγκεντρώνουν την προσοχή τους στους
νικητές και τα ακραία φαινόμενα, είτε
πρόκειται για τον αθλητισμό είτε για
τις τέχνες είτε για τις επιστήμες,
υπάρχει διαρκώς μια τάση να υποβαθμίζουμε
τους σημερινούς πρωταθλητές, καλλιτέχνες
και επιστήμονες συγκρίνοντάς τους με
τις πλέον εξαιρετικές περιπτώσεις. Μια
ανάλογη εντύπωση είναι ότι τα διεθνή
νέα είναι συνήθως χειρότερα από τα
εθνικά νέα, τα οποία με τη σειρά τους
είναι συνήθως χειρότερα από τα τοπικά
νέα, τα οποία είναι χειρότερα από τα νέα
της γειτονιάς σας. Οι επιζώντες μιας
τοπικής τραγωδίας παρουσιάζονται
συνήθως στην τηλεόραση να λένε κάτι
όπως: «Δεν μπορώ να καταλάβω. Τίποτε
παρόμοιο δεν είχε συμβεί εδώ μέχρι
σήμερα».
Μια τελευταία εκδήλωση των παραπάνω:
πριν από την έλευση του ραδιοφώνου, της
τηλεόρασης και του κινηματογράφου, οι
μουσικοί, οι αθλητές κ. ά., μπορούσαν να
διαμορφώνουν αφοσιωμένα τοπικά
ακροατήρια, αφού αποτελούσαν ό,τι
καλύτερο έφταναν να δουν ποτέ οι
περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους.
Σήμερα τα ακροατήρια, ακόμη και στις
αγροτικές περιοχές, δεν είναι πλέον
τόσο ικανοποιημένα από τους τοπικούς
καλλιτέχνες και απαιτούν ταλέντα
διεθνούς επιπέδου. Με αυτή την έννοια,
τα μαζικά μέσα έκαναν καλό στα ακροατήρια
και κακό στους καλλιτέχνες.
_________________
* Όροι χρηματιστηριακών πράξεων για την
πώληση και την αγορά μετοχών.
JOHN ALLEN PAULOS
ΑΡΙΘΜΟΦΟΒΙΑ - Ο μαθηματικός αναλφαβητισμός
και οι συνέπειες του
Το επόμενο απόγευμα, ντυμένος ακόμα μια
φορά σαν αλήτης, ο Μπλου περιμένει τον
Μπλακ στο ίδιο σημείο. Αποφασισμένος
να παρατείνει τη συζήτηση περισσότερη
ώρα, τώρα που κέρδισε την εμπιστοσύνη
του Μπλακ, ο Μπλου ανακαλύπτει ότι το
πρόβλημα δεν είναι πια στα χέρια του,
όταν ο ίδιος ο Μπλακ δείχνει προθυμία
να καθυστερήσει. Τώρα πια η μέρα έχει
προχωρήσει, δεν είναι ακόμη σούρουπο
ούτε και απόγευμα είναι πια, είναι η ώρα
του ημίφωτος, των αργών αλλαγών, των
τούβλων που γυαλίζουν και των ίσκιων.
Αφού χαιρετήσει εγκάρδια τον αλήτη και
του δώσει άλλο ένα νόμισμα, ο Μπλακ
διστάζει για μια στιγμή, σαν να αναρωτιέται
αν πρέπει να πάρει τη μεγάλη απόφαση,
κι έπειτα λέει: «Σου είπε ποτέ κανείς
ότι μοιάζεις με τον Γουόλτ Γουίτμαν;»
«Ποιον Γουόλτ;» ρωτά ο Μπλου που θυμάται
να παίξει τον ρόλο του.
«Τον Γουόλτ Γουίτμαν. Έναν φημισμένο
ποιητή».
«Όχι» λέει ο Μπλου. «Δεν μπορώ να πω πως
τον ξέρω».
«Δεν θα μπορούσες να τον ξέρεις» λέει
ο Μπλακ. «Δεν ζει πια. Αλλά η ομοιότητα
είναι αξιοπρόσεκτη».
«Λοιπόν, ξέρεις τι λένε;» κάνει ο Μπλου.
«Ο καθένας έχει κάπου τον σωσία του. Δεν
βλέπω γιατί ο δικός μου δεν μπορεί να
είναι ένας νεκρός».
«Το αστείο είναι» συνεχίζει ο Μπλακ
«ότι ο Γουόλτ Γουίτμαν δούλευε σ’ αυτόν
τον δρόμο. Εδώ ακριβώς τύπωσε το πρώτο
του βιβλίο, όχι μακριά από το σημείο
όπου στέκεσαι».
«Μη μου πεις» λέει ο Μπλου και κουνά
σκεπτικός το κεφάλι του. «Αυτό σε κάνει
να σταθείς και να σκεφτείς, έτσι;»
«Υπάρχουν κάποιες παράξενες ιστορίες
για τον Γουίτμαν» λέει ο Μπλακ, γνέφοντας
στον Μπλου να καθίσει στο σκαλοπάτι του
κτιρίου πίσω τους, πράγμα που εκείνος
κάνει, και έπειτα κάνει το ίδιο και ο
Μπλακ, και ξαφνικά οι δυο τους βρίσκονται
μαζί εκεί έξω, μέσα στο καλοκαιρινό φως,
κουβεντιάζοντας σαν δυο παλιοί φίλοι
περί ανέμων και υδάτων.
«Ναι» συνεχίζει ο Μπλακ και υποκύπτει
στην αδυναμία της στιγμής «κάμποσες
πολύ παράξενες ιστορίες. Η μια αφορά
τον εγκέφαλο του Γουίτμαν, για παράδειγμα.
Σ’ όλη του τη ζωή ο Γουίτμαν πίστευε
στην επιστήμη της φρενολογίας, ξέρεις,
να διαβάζεις τη δομή του κρανίου. Αυτό
ήταν πολύ δημοφιλές εκείνον τον καιρό».
«Δεν μπορώ να πω ότι άκουσα ποτέ κάτι
τέτοιο» απαντά ο Μπλου.
«Εντάξει, δεν έχει σημασία» λέει ο Μπλακ.
«Το κυριότερο είναι ότι ο Γουίτμαν
ενδιαφερόταν για εγκεφάλους και κρανία,
πίστευε ότι μπορούν να σου πουν οτιδήποτε
για τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Τέλος
πάντων, όταν ο Γουίτμαν κειτόταν νεκρός
στο Νιου Τζέρσεϊ πριν από πενήντα ή
εξήντα χρόνια, συμφώνησε να τους αφήσει
να του κάνουν νεκροψία μετά τον θάνατό
του».
«Πώς μπορούσε να συμφωνήσει σ’ αυτό
μετά τον θάνατό του;»
«Α, καλό το ερώτημα. Δεν το είπα σωστά.
Ήταν ακόμη ζωντανός όταν συμφώνησε.
Απλώς ήθελε να ξέρουν οι άλλοι ότι δεν
τον ένοιαζε αν θα τον άνοιγαν αργότερα.
Αυτή, θα μπορούσες να πεις, ήταν η
τελευταία του επιθυμία».
«Περίφημα τελευταία λόγια».
«Σωστά. Βλέπεις, πολλοί πίστευαν ότι
ήταν μεγαλοφυΐα και ήθελαν να κοιτάξουν
τον εγκέφαλό του για να βρουν τι το
ξεχωριστό είχε. Έτσι, την επομένη του
θανάτου του, ένας γιατρός έβγαλε τον
εγκέφαλο του Γουίτμαν –τον έκοψε
κατευθείαν από το κεφάλι του– και τον
έστειλε στην Αμερικανική Εταιρεία
Ανθρωπομετρικών Μελετών, προκειμένου
να μετρηθεί και να ζυγιστεί».
«Σαν ένα τεράστιο κουνουπίδι» πετάχτηκε
ο Μπλου.
«Ακριβώς. Σαν ένα μεγάλο ζαρζαβατικό.
Εδώ όμως η ιστορία αρχίζει να γίνεται
ενδιαφέρουσα. Ο εγκέφαλος φτάνει στο
εργαστήριο και, ακριβώς τη στιγμή που
ετοιμάζονται να δουλέψουν πάνω σ’
αυτόν, ένας από τους βοηθούς τον ρίχνει
στο πάτωμα».
«Κι αυτός διαλύθηκε;»
«Και βέβαια διαλύθηκε. Ένας εγκέφαλος
δεν είναι πολύ σκληρός, ξέρεις. Σκορπίστηκε
ολόγυρα κι αυτό ήταν όλο. Σκούπισαν τον
εγκέφαλο του μεγαλύτερου ποιητή της
Αμερικής και τον πέταξαν
µαζί µε τα σκουπίδια».
Ο Μπλου που θυμάται ότι πρέπει να
ανταποκρίνεται στον ήρωα που ενσαρκώνει,
αφήνει μερικά λαχανιασμένα γελάκια,
μια καλή απομίμηση της ευθυμίας ενός
γέρου. Ο Μπλακ γελά κι αυτός, και τώρα
πια η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει τόσο πολύ
που θα πίστευε κανείς ότι αυτοί οι δυο
είναι φίλοι από παλιά.
«Είναι όμως θλιβερό να σκέφτεται κανείς
τον φουκαρά τον Γουόλτ στον τάφο του»
λέει ο Μπλακ. «Ολομόναχος, χωρίς καθόλου
εγκέφαλο».
«Όπως ακριβώς το σκιάχτρο» λέει ο Μπλου.
«Σίγουρα» λέει ο Μπλακ. «Όπως ακριβώς
το σκιάχτρο του παραμυθιού στη χώρα του
Οζ».
Άλλο ένα δυνατό χάχανο κι ο Μπλακ λέει:
«Έπειτα είναι κι η ιστορία από την εποχή
που ο Θορό επισκέφτηκε τον Γουίτμαν.
Είναι κι αυτή μια καλή ιστορία».
«Άλλος ποιητής αυτός;»
«Όχι ακριβώς. Αλλά εξίσου μεγάλος
συγγραφέας. Είναι αυτός που πήγε να
ζήσει μόνος του στα δάση».
«Ω, ναι» κάνει ο Μπλου μη θέλοντας να
επιδείξει υπερβολική άγνοια.
«Κάποιος μου μίλησε έναν καιρό γι’
αυτόν. Αυτός αγαπούσε πολύ τη φύση. Αυτόν
δεν εννοείς;»
«Ακριβώς» απαντά ο Μπλακ. «Ο Χένρι
Ντέιβιντ Θορό. Ήρθε για λίγο από τη
Μασαχουσέτη και πήγε για μια επίσκεψη
στον Γουίτμαν στο Μπρούκλιν. Την
προηγουμένη όμως ήρθε εδώ ακριβώς στην
οδό Όραντζ».
«Υπήρχε κάποιος ιδιαίτερος λόγος;»
«Ήταν η εκκλησία Πλίμουθ. Ήθελε να
ακούσει τον λόγο του Χένρι Γουόρντ
Μπίτσερ».
«Θαυμάσιο μέρος» λέει ο Μπλου, με τη
σκέψη του στις ευχάριστες ώρες που έχει
περάσει στην αυλή με το γρασίδι. «Κι
εμένα μ’ αρέσει να πηγαίνω εκεί».
«Πολλοί μεγάλοι άντρες πήγαιναν εκεί»
λέει ο Μπλακ. «Ο Αβραάμ Λίνκολν, ο Κάρολος
Ντίκενς, όλοι τους κατηφόριζαν τον δρόμο
και έμπαιναν στην εκκλησία».
«Φαντάσματα».
«Ναι, γύρω μας υπάρχουν φαντάσματα».
«Και η ιστορία;»
«Αυτή είναι στ’ αλήθεια πολύ απλή. Ο
Θορό και ο Μπρόνσον Άλκοτ, ένας φίλος
του, πήγαν στο σπίτι του Γουίτμαν στη
λεωφόρο Μιρτλ, και η μητέρα του Γουόλτ
τούς έστειλε στη σοφίτα, την οποία
εκείνος μοιραζόταν με τον καθυστερημένο
αδελφό του Έντι. Τα πάντα ήταν θαυμάσια.
Έσφιξαν τα χέρια τους, αντάλλαξαν
χαιρετισμούς και τα λοιπά. Αλλά τότε,
ενώ κάθισαν να συζητήσουν τις απόψεις
τους για τη ζωή, ο Θορό και ο Άλκοτ
αντιλήφθηκαν ένα γεμάτο δοχείο νυκτός
καταμεσής στο πάτωμα. Ο Γουόλτ δεν έδωσε
καμιά σημασία, αλλά οι δυο τύποι από τη
Νέα Αγγλία το θεώρησαν δυσάρεστο να
συνεχίζουν την κουβέντα με ένα δοχείο
γεμάτο περιττώματα απέναντί τους.
Τελικά, κατέβηκαν στο σαλόνι και συνέχισαν
εκεί την κουβέντα τους. Αντιλαμβάνομαι,
βεβαίως, ότι αυτή είναι μια μικρή
λεπτομέρεια. Ωστόσο, όταν δυο μεγάλοι
συγγραφείς συναντώνται, δημιουργείται
ιστορία και το σημαντικό είναι να
αναφέρουμε με ειλικρίνεια όλα τα
γεγονότα. Εκείνο το δοχείο νυκτός,
βλέπεις, μου θυμίζει τα μυαλά στο πάτωμα.
Κι αν σταθείς να το σκεφτείς, υπάρχει
κάποια ομοιότητα στη μορφή. Τα εξογκώματα
και οι σπασμοί. Υπάρχει μια συγκεκριμένη
σχέση. Μυαλά και άντερα, το εσωτερικό
ενός ανθρώπου. Λέμε πάντα ότι προσπαθούμε
να διεισδύσουμε σε έναν συγγραφέα και
να κατανοήσουμε καλύτερα το έργο του.
Όταν όμως βουτήξεις κατευθείαν σ’
αυτόν, δεν έχεις να βρεις πολλά εκεί
μέσα ή τουλάχιστον αυτά δεν διαφέρουν
και πολύ από ό,τι θα βρεις σε οποιονδήποτε
άλλον».
«Δείχνεις να ξέρεις πολλά γι’ αυτά τα
πράγματα» λέει ο Μπλου που αρχίζει να
χάνει τη συνοχή των επιχειρημάτων του
Μπλακ.
«Αυτό είναι το χόμπι μου» λέει ο Μπλακ.
«Μ’ αρέσει να ξέρω πώς ζουν οι συγγραφείς,
ιδίως οι Αμερικανοί συγγραφείς. Αυτό
με βοηθά να καταλάβω κάποια πράγματα».
«Κατάλαβα» λέει ο Μπλου. Δεν κατάλαβε
γρι όμως. Με κάθε λέξη που λέει ο Μπλακ,
εκείνος πιάνει τον εαυτό του να
αντιλαμβάνεται όλο και λιγότερα.
«Πάρε τον Χόθορν» λέει ο Μπλακ. «Στενός
φίλος του Θορό και ίσως ο πρώτος
πραγματικός συγγραφέας που είχε ποτέ
η Αμερική. Μετά την αποφοίτησή του από
το κολέγιο, επέστρεψε στο σπίτι της
μητέρας του στο Σάλεμ, κλειδαμπαρώθηκε
σ’ ένα δωμάτιο και δεν ξεμύτισε αποκεί
για δώδεκα χρόνια».
«Και τι έκανε εκεί μέσα;»
«Έγραφε ιστορίες».
«Αυτό ήταν όλο; Απλώς έγραφε;»
«Το γράψιμο είναι μια μοναχική δουλειά.
Κυριεύει τη ζωή σου. Κατά μια έννοια, ο
συγγραφέας δεν έχει δική του ζωή. Ακόμα
κι όταν είναι παρών, στην πραγματικότητα
δεν είναι».
«Άλλο ένα φάντασμα».
«Ακριβώς».
«Μυστηριώδες ακούγεται».
«Είναι. Ο Χόθορν όμως έγραψε σπουδαίες
ιστορίες κι εμείς τώρα εξακολουθούμε
να τις διαβάζουμε, ύστερα από εκατό
χρόνια και βάλε. Σε μια απ’ αυτές, ένας
άντρας που τον λένε Γουέικφιλντ αποφασίζει
να κάνει ένα αστείο στη γυναίκα του. Της
λέει ότι θα φύγει σε επαγγελματικό
ταξίδι για λίγες μέρες, αντί όμως να
φύγει από την πόλη, πηγαίνει εκεί κοντά,
νοικιάζει ένα δωμάτιο και απλώς περιμένει
να δει τι θα συμβεί. Δεν μπορεί να πει
στα σίγουρα γιατί το κάνει, αλλά το κάνει
έτσι ακριβώς. Περνούν τρεις τέσσερις
μέρες, εκείνος όμως δεν νιώθει ακόμη
έτοιμος να γυρίσει στο σπίτι του και
μένει στο νοικιασμένο δωμάτιο. Οι μέρες
γίνονται βδομάδες, οι βδομάδες μήνες.
Μια μέρα ο Γουέικφιλντ κατηφορίζει τον
παλιό του δρόμο και βλέπει το σπίτι του
με πένθιμο στολισμό. Πρόκειται για την
κηδεία του και η γυναίκα του έχει γίνει
μια μοναχική χήρα. Τα χρόνια περνούν.
Κάθε τόσο διασταυρώνεται με τη γυναίκα
του στην πόλη και μια φορά, στη μέση ενός
μεγάλου πλήθους, κυριολεκτικά πέφτει
πάνω της. Αυτή όμως δεν τον αναγνωρίζει.
Περνούν κι άλλα χρόνια, πάνω από είκοσι,
και σιγά σιγά ο Γουέικφιλντ γερνά. Μια
βροχερή νύχτα του φθινοπώρου, καθώς
κάνει μια βόλτα στους άδειους δρόμους,
τυχαίνει να περάσει από το παλιό του
σπίτι και να ρίξει μια ματιά από το
παράθυρο. Μια όμορφη ζεστή φωτιά είναι
αναμμένη στο τζάκι κι εκείνος συλλογιέται:
τι ευχάριστο που θα ήταν αν βρισκόμουν
εκεί τώρα, να κάθομαι σε μια απ’ αυτές
τις άνετες πολυθρόνες κοντά στη φωτιά
αντί να στέκομαι εδώ έξω στη βροχή. Κι
έτσι, χωρίς δεύτερη σκέψη, ανεβαίνει τα
σκαλοπάτια του σπιτιού και χτυπά την
πόρτα».
«Κι έπειτα;»
«Αυτό είναι όλο. Αυτό είναι το τέλος της
ιστορίας. Το τελευταίο πράγμα που
βλέπουμε είναι η πόρτα που ανοίγει και
ο Γουέικφιλντ να μπαίνει στο σπίτι με
ένα πονηρό χαμόγελο στο πρόσωπό του».
«Και δεν μαθαίνουμε ποτέ τι λέει στη
γυναίκα του;»
«Όχι. Αυτό είναι το τέλος. Ούτε λέξη
παραπάνω. Εκείνος όμως ξαναγύρισε στο
σπίτι του, αυτό τουλάχιστον το ξέρουμε,
και παρέμεινε ένας στοργικός σύζυγος
μέχρι τον θάνατό του».
Τώρα πια ο ουρανός άρχισε να σκοτεινιάζει
πάνω από τα κεφάλια τους και η νύχτα
πλησιάζει γοργά.
Μια τελευταία ρόδινη λάμψη μένει στη
δύση, αλλά η μέρα έχει πια τελειώσει. Η
νύχτα πέφτει και στη συζήτηση των δυο
αντρών. Ο Μπλακ σηκώνεται από τη θέση
του και απλώνει το χέρι του στον Μπλου.
«Ήταν πολύ ευχάριστο που κουβέντιασα
μαζί σου» λέει. «Δεν φανταζόμουν ότι θα
καθόμασταν τόση ώρα εδώ».
«Δική μου η ευχαρίστηση» λέει ο Μπλου
ανακουφισμένος που η συζήτηση τελείωσε,
επειδή ξέρει ότι σε λίγο η γενειάδα του
θα αρχίσει να γλιστρά και ο ίδιος να
ιδροκοπά από την καλοκαιρινή ζέστη και
τον εκνευρισμό του.
«Λέγομαι Μπλακ» λέει ο Μπλακ σφίγγοντας
το χέρι του Μπλου.
«Εγώ Τζίµι» λέει ο Μπλου. «Τζίµι Ρόουζ».
«Αυτή την κουβεντούλα μας θα τη θυμάμαι
για πολύ καιρό, Τζίµι Ρόουζ» λέει ο
Μπλακ.
«Κι εγώ το ίδιο» λέει ο Μπλου. «Μου έδωσες
την αφορμή να σκεφτώ πολλά».
«Ο θεός να σ’ ευλογεί, Τζίμι Ρόουζ» λέει
ο Μπλακ.
«Ο θεός να ευλογεί κι εσένα, κύριε»
απαντά ο Μπλου.
Κι έπειτα, με μια τελευταία χειραψία,
φεύγουν προς αντίθετες κατευθύνσεις,
ο καθένας τους συνοδευόμενος από τις
σκέψεις του.
Λαοί της Γης, μη φοβάστε. Οι προθέσεις μας είναι ειρηνικές και γιατί όχι, άλλωστε; Είμαστε ξαδέρφια σας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε στη Γη. Θα μας αναγνωρίσετε όταν συναντηθούμε, σε μερικές ώρες από τώρα. Πλησιάζουμε το ηλιακό σύστημα σχεδόν με την ταχύτητα αυτού του ραδιοφωνικού μηνύματος. Ο Ήλιος ήδη κατακλύζει τον ουρανό μπροστά μας. Είναι ο ίδιος που μοιράστηκαν οι δικοί μας και οι δικοί σας πρόγονοι πριν από δέκα εκατομμύρια χρόνια. Είμαστε άνθρωποι, όπως και εσείς. Όμως εσείς ξεχάσατε την ιστορία σας, ενώ εμείς θυμηθήκαμε τη δική μας. Αποικίσαμε τη Γη κατά τη βασιλεία των μεγάλων ερπετών, που πέθαιναν όταν φτάσαμε, και τα οποία δεν μπορέσαμε να σώσουμε. Ο κόσμος ήταν τότε ένας τροπικός πλανήτης και θεωρήσαμε ότι θα ήταν ένα ωραίο σπίτι για το λαό μας. Κάναμε λάθος. Αν και ήμασταν κυρίαρχοι του διαστήματος, γνωρίζαμε τόσα λίγα για το κλίμα, για την εξέλιξη των ειδών, για τη γενετική... Για εκατομμύρια καλοκαίρια -δεν υπήρχαν χειμώνες εκείνα τα αρχαία χρόνια- η αποικία άκμασε. Αν και ήταν εκ των πραγμάτων απομονωμένη, σε ένα σύμπαν όπου το ταξίδι από το ένα άστρο στο άλλο διαρκεί χρόνια, διατήρησε την επαφή με το μητρικό της πολιτισμό. Τρεις ή τέσσερις φορές ανά αιώνα έρχονταν διαστημόπλοια που έφερναν νέα από το γαλαξία. Όμως πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια η Γη άρχισε να αλλάζει. Για αιώνες ήταν ένας τροπικός παράδεισος. Μετά έπεσε η θερμοκρασία και οι πάγοι άρχισαν να απλώνονται από τους πόλους. Καθώς άλλαζε το κλίμα άλλαζαν και οι άποικοι. Γνωρίζουμε πλέον ότι ήταν μια φυσική προσαρμογή στην αλλαγή κλίματος και στο τέλος του μεγάλου καλοκαιριού, όμως εκείνοι που είχαν κάνει τη Γη σπίτι τους για τόσες πολλές γενιές πίστεψαν ότι είχαν προσβληθεί από κάποια περίεργη και αποκρουστική αρρώστια. Μια αρρώστια που δεν σκότωνε, που δεν προκαλούσε σωματικές βλάβες - που μόνο παραμόρφωνε. Κάποιοι όμως είχαν ανοσία. Η αλλαγή δεν επηρέασε τους ίδιους και τα παιδιά τους. Και έτσι, μέσα σε μερικές χιλιάδες χρόνια η αποικία χωρίστηκε σε δύο ξεχωριστές ομάδες, σχεδόν σε δύο διαφορετικά είδη, που το ένα αντιμετώπιζε το άλλο με καχυποψία και ζήλια. Ο χωρισμός έφερε φθόνο, διχόνοια και, τέλος, σύγκρουση. Καθώς η αποικία διαλυόταν και το κλίμα ολοένα χειροτέρευε, όσοι μπορούσαν εγκατέλειψαν τη Γη. Οι υπόλοιποι βυθίστηκαν στη βαρβαρότητα. Θα μπορούσαμε να είχαμε διατηρήσει επαφή, αλλά υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν σε ένα σύμπαν εκατό εκατομμυρίων αστεριών. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν γνωρίζαμε ότι κάποιοι από εσάς είχατε επιβιώσει. Τότε λάβαμε τα πρώτα ραδιοφωνικά σήματα, μάθαμε τις απλές γλώσσες σας και ανακαλύψαμε ότι καταφέρατε να βγείτε από εκείνη την πρωτόγονη κατάσταση. Ερχόμαστε να σας συναντήσουμε, τους χαμένους μας συγγενείς, και να σας βοηθήσουμε. Ανακαλύψαμε πολλά πράγματα στους αιώνες που πέρασαν από τότε που εγκαταλείψαμε τη Γη. Αν επιθυμείτε να επαναφέρετε το αιώνιο καλοκαίρι που επικρατούσε πριν από την Εποχή των Παγετώνων, μπορείτε να το κάνετε. Το κυριότερο είναι ότι έχουμε μια απλή θεραπεία για την αποκρουστική αλλά ακίνδυνη γενετική αρρώστια που προσέβαλε τόσο μεγάλο μέρος των αποίκων. Ίσως και να έχει εκλείψει η ασθένεια, αλλά, αν όχι, σας έχουμε καλά νέα. Λαοί της Γης, μπορείτε να επανενταχτείτε στην κοινωνία του σύμπαντος χωρίς να νιώθετε ντροπή ή αμηχανία. Αν κάποιοι από εσάς είστε ακόμα λευκοί, μπορούμε να σας θεραπεύσουμε. Νοέμβριος 1963