ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΒΕΔΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ Η ΘΕΑ MAYA – STEPHEN R. HILL

Το βεδικό σύστημα αστρονομίας αποκαλείται Jyotisha και είναι ένα από τα έξι Vedanta ή «μέλη του Veda» (βλέπε Παράρτημα ΙΙΙ). Αυτό το σύστημα εξαρτάται από τον αριθμό εννέα, ο οποίος ερμηνεύεται ως το όριο της Δημιουργίας, κι επομένως αντιπροσωπεύει τον πλήρως εκδηλωμένο pranava sabda ή AUM. Ο αριθμός εννέα έχει εγγενή την ιδιότητα να παραμένει εννέα στον πολλαπλασιασμό, όπως και στη διαστολή της Δημιουργίας (βλέπε Παράρτημα Ι), για παράδειγμα:

3χ9 = 27 / 2+7 = 9

9χ9 = 81 / 8+1 = 9

Ο αριθμός εννέα αποτελεί επομένως το όριο της εκδηλωμένης Δημιουργίας. Με την ηχούσα Βούληση του Δημιουργού, η οποία ξεπηδά από το AUM, o Brahman στον αριθμό ένα ως sat εισέρχεται στη Δημιουργία στην avyakta prakriti στον αριθμό δύο, όπου οι τρεις Gunah και όλες οι μορφές και νόμοι της Δημιουργίας φυλάγονται υπό μορφή dhatu ή σπόρων. Σε αυτό το σημείο η ηχούσα Βούληση ή ανεπαίσθητο «βουητό» του nada sabda αποκαλείται aham, που είναι το όνομα όλων των πλασμάτων. Ο δυισμός έχει ήδη μπει στο παιχνίδι κι έτσι aham γίνεται το όνομα της ενότητας, στέκεται ως συνείδηση και παρατηρεί τα πάντα γύρω, ενώ idam γίνεται τώρα το όνομα για «κάθε τι άλλο» που βρίσκεται μέσα στην τεράστια αποθήκη του σύμπαντος.

Το νόημα του aham είναι εξαιρετικά λεπτό: «άμιλλα, ανταγωνισμός, διεκδίκηση υπεροχής. Ως ahankara: εγωισμός, φιλαυτία – στοιχεία θεωρούμενα, ως avidya (η πνευματική άγνοια) στη φιλοσοφία Vedanta, υπεροψία, αλαζονεία, δηλαδή η ίδια η έννοια της ατομικότητας». Το aham είναι ωστόσο γνωστό ως mahat-tattva, «εκείνο το μεγάλο που είσαι» ή «η μεγάλη αρχή, η διάνοια», που είναι ο κοσμικός ahankara με την έννοια «εσύ είσαι εκείνος ο Brahman». Είναι ένα πραγματικά εξαιρετικής σημασίας γεγονός το ότι με την εμφάνιση της μεγάλης διάνοιας έρχεται στο προσκήνιο και ο δυισμός.

Κατόπιν ο shpota η «έκρηξη στη συνείδηση» διαταράσσει την ισορροπία των gunah ή «ποιοτήτων στη φύση». Αυτό κάνει το dhatu να δισταλεί στη vyakta prakriti ή «εκδηλωμένη Δημιουργία» στον αριθμό τρία. Η περιγραφή θυμίζει τις τρεις αρχές του Πλάτωνα. Αυτά είναι και τα τρία πρώτα σημεία σε ένα εννεάγραμμα ή «κύκλο εννέα σημείων», το οποίο δημιουργείται καθώς η Δημιουργία διαστέλλεται και «καθώς η φαντασία δίνει σάρκα και οστά σε μορφές πραγμάτων άγνωστων».

Τώρα δεν μένει παρά να περιγράψουμε τα έξι εναπομείναντα σημεία του κύκλου και έπειτα τον αριθμό δέκα (βλέπε Παράρτημα Ι). ο ήχος aham διαπερνά και διατηρείται σε όλη τη διάρκεια της Δημιουργίας ως το αδιάλειπτο αίσθημα ύπαρξης. Η δύναμη του sphota στον αριθμό τρία χρειάζεται απαραίτητα να εμπειραθεί από ένα συνειδητό πλάσμα στο επίπεδο τέσσερα για να μπορέσει να εκδηλωθεί. Στο επίπεδο τέσσερα βιώνεται ως ahankara ή aham στον kara, «τη Δημιουργία». (Το m του aham έχει μετατραπεί στο ένρινο η ή anusvara κάτω από νόμους sandhi ή κράσης). «Aham» είναι «το όνομα όλων των πλασμάτων» καθώς όλα τα πλάσματα έχουν επίγνωση του αδιάλειπτου αισθήματος ύπαρξης. Στα Αγγλικά εμφανίζεται ως «I am», και αυτός είναι ο λόγος που όταν κάποιος ρωτά το όνομά σου, συνήθως απαντάς «I am...» κι έπειτα δίνεις το όνομά σου.

Ο ενσυνείδητος ανακλαστής, στο τέσσερα χρειάζεται τώρα να του δοθεί μια θέση από όπου θα εμπειράται, ή, όπως λέει ο Σέξπιρ, να δοθεί «στο άυλο τίποτε μια θέση και ένα όνομα», έτσι ώστε εκείνος που θα εμπειράται να προσλάβει τις ιδιότητες με τις οποίες θα εμπειράται. Ο ahankara αποτελείται από τρία συστατικά, τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ότι συναποτελούν το τιμόντι της νέας ενσυνείδητης εμπειρωμένης οντότητας. Πρόκειται για τα citta, buddhi και manas, που ισχύουν τόσο για το samashti ή «οικουμενικό» όσο και για το vyashti ή «ατομικό» επίπεδο. Το citta αναγνωρίζει την εμπειρία στη συνείδηση και την αντανακλά στην buddhi, η οποία έχει τη δύναμη να κρίνει, να σχηματίζει αντιλήψεις και να προσδίδει αξία στην εμπειρία. Το manas είναι το εργαλείο το κατάλληλο για την ερμηνεία της εμπειρίας. Αυτά τα τέσσερα στοιχεία λειτουργούν ταυτόχρονα στη στιγμή: μετά από ένα βαθύ ύπνο, ένας άνθρωπος ξυπνά σ’ ένα παράξενο δωμάτιο. Η πρώτη εμπειρία είναι εκείνη του «εγώ είμαι» ή ahankara. Έπειτα το citta αναγνωρίζει το παράξενο δωμάτιο με τα χρώματα, τα έπιπλα, τις κουρτίνες και τους γνώριμους ήχους. Η αναγνώριση προκαλεί το σχηματισμό αξιών, προσδιορισμών και επιθυμιών στην buddhi. Με τις επιθυμίες, σχηματοποιούνται αυτόματα ποικίλες δράσεις και αντιδράσεις, καθώς το manas μπαίνει σε λειτουργία ως διερμηνέας ή νους που μεταπηδά εύκολα από ένα σημείο σε άλλο. Η όλη διαδικασία λήγει στη στιγμή, διότι το αγνό citta αντανακλά οτιδήποτε παρουσιάζεται μπροστά του με την ταχύτητα του φωτός.

Ο Akasa ή «αιθέρας» βρίσκεται στον αριθμό πέντε. Βρισκόμαστε στη διασταύρωση ή στα μισά του δρόμου μέχρι το σημείο εννέα. Πριν από αυτό το σημείο βρίσκεται ο κόσμος της λεπτής και αιτιακής φύσης, και μετά από αυτό ο κόσμος της χονδρής φυσικής εκδήλωσης. Το σημείο αυτό λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους, μετασχηματίζοντας τη λεπτή σε σωματική ενέργεια. Από τον αιθέρα εγείρεται ο vayu ή αέρας στον αριθμό έξι, ο οποίος δίνει θερμότητα και φως, καθώς και την αφή του αέρα και κάποια κίνηση ή δόνηση. Έτσι μπορεί να εμφανιστεί μόνο εφόσον προϋπάρχει ο αέρας μέσα στον οποίο έχει τη δυνατότητα να δονείται, κι έτσι παρακινείται και εξελίσσεται η όλη διαδικασία. Από τη φωτιά, το jala ή ύδωρ εγείρεται στο οχτώ, το οποίο δίνει τη γεύση και τη δύναμη της συνένωσης καθώς και τον ήχο του αιθέρα. Τέλος έρχεται η prithivi ή γη στο εννέα, η οποία αποτελεί την πλήρη και τελική ένδοξη εκδήλωση του Δημιουργού. Είναι το τέλειο μέσο που αντανακλά και τις πέντε ποιότητες των στοιχείων, διότι έχει τη δική της οσμή και κρυσταλλική μορφή, τη γεύση και συνενωτική δύναμη του ύδατος, τη θερμότητα και το φως της φωτιάς, την αφή του αέρα και τον ήχο του αιθέρα.

Η αιτιακή μορφή κάθε στοιχείου είναι εκείνη που προηγείται. Έτσι τα μόρια της γης δημιουργούνται από το συνδυασμό των άλλων τεσσάρων. Η αιτιακή μορφή του ύδατος είναι τα τρία στοιχεία που προηγούνται αυτού, και ούτω καθεξής. Η εμπειρική ένδειξη είναι ολοκάθαρη: μια ουγγιά γης αναμιγμένης με νερό, όταν βράσει στη φωτιά, εξαφανίζεται ως ατμός στον αέρα, και η αιτιακή μορφή του αέρα είναι ο αιθέρας. Κάθε τι στην εκδηλωμένη Δημιουργία περιέχει και τα πέντε στοιχεία, είτε πρόκειται για ζώο, φυτό ή ορυκτό. Αυτό συμβαίνει διότι κάθε στοιχείο περιέχει κατά πενήντα τοις εκατό το ίδιο το στοιχείο και κατά πενήντα τοις εκατό μίγμα από τα άλλα στοιχεία. Τούτο είναι γνωστό ως σύστημα pancikarana, που σημαίνει «κάνοντας πενταπλό», ή η αλληλοδιείσδυση των πέντε αιτιακών στοιχείων (βλέπε Παράρτημα ΙΙ). Όσο για τη Δημιουργία σαν σύνολο, εφόσον τα πάντα έχουν δημιουργηθεί από τον αιθέρα, τα πάντα βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν. Στον αέρα, τα υπόλοιπα τέσσερα στοιχεία είναι παρόντα, και ούτω καθεξής. Έτσι, οι ομοιότητες του ήχου, της αφής, του φωτός, της γεύσης και της οσμής διεισδύουν στη Δημιουργία προς τα κάτω, ενώ οι ουσίες της γης, του νερού, της φωτιάς (ως μορφής επίσης) και του αέρα διεισδύουν προς τα πάνω, προς τον αιθέρα, διαποτίζοντας όλη τη Δημιουργία με τη χαρά των ποιοτήτων και οδηγώντας τις ουσίες σε λεπτότερες εκδηλώσεις.

Κάθε τι στη Δημιουργία περιλαμβάνει τα πέντε στοιχεία μέσω του συστήματος pancikarana, δια του οποίου δημιουργείται το μίγμα για το σχηματισμό των κόσμων και «κάθε πράγματος μέσα σε αυτούς». Όλες οι φυσικές μορφές ζώων, ορυκτών ή φυτών δημιουργούνται από την αλληλοδιείσδυση των πέντε στοιχείων. Σύμφωνα με το βεδικό σύστημα, υπάρχουν οκτώ εκατομμύρια τετρακόσιες χιλιάδες τύποι ζωντανών ειδών, τα οποία χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες: τα θηλαστικά γεννώνται από μήτρα, τα πουλιά και τα ερπετά από αυγό, άλλα ζώα γεννώνται από τη γη και άλλα ακόμα, όπως τα μικρόβια, από την υγρασία. Όλα περιέχουν ποικίλες αναλογίες των πέντε στοιχείων και όλα εκδηλώνονται μέσα από τη δόξα της γης στον αριθμό εννέα. Διότι όπως αναφέρει και ο Πλάτων: «Όταν δε ήλθε ο προσδιορισμένος από τη μοίρα χρόνος να γεννηθούν τα θνητά γένη, οι θεοί τα έπλασαν στα έγκατα της γης από μίγμα γης και φωτιάς, και από όσα ανακατεύονται με γη και φωτιά».

Οι τρεις πανίσχυροι Gunah διεισδύουν και διαπερνούν ολόκληρη τη Δημιουργία καθώς επίσης εκδηλώνονται στις ιδιότητες των στοιχείων. Για παράδειγμα, ο αέρας sattvika είναι φρέσκος και μεταφέρει τη λεπτή ευωδιά της γης. Αέρας rajasika είναι ο άνεμος, σ’ ένα δωμάτιο που δεν αερίζεται. Φωτιά sattvika είναι το φως της συνείδησης ή γνώσης, φωτιά rajasika είναι τα ουράνια φώτα, όπως ο ήλιος, η σελήνη, τα αστέρια και η αστραπή, φωτιά tamasika είναι τα εξασθενημένα φώτα της γης όπως τα συναντάμε στη φωτιά, στη φλόγα των κεριών ή τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες. Νερό sattvika είναι το οικουμενικό νερό απ’ όπου δημιουργούνται οι ωκεανοί. Ο ποταμός Γάγγης θεωρείται sattvika διότι, σύμφωνα με την παράδοση, δεν μολύνεται ποτέ. Το rajasika νερό βρίσκεται στη συνεχή κίνηση του κλιματικού συστήματος, κυλώντας ως ποτάμια, εξαερούμενο ως ομίχλη, σχηματίζοντας σύννεφα και τέλος πέφτοντας ως βροχή, η οποία παρέχει το νερό για την καθημερινή χρήση. Τέλος, γη sattvika είναι η γη των πλούσιων καταπράσινων βοσκοτόπων και των ωραίων μορφών, η rajasika γη απαντάται σε όλες τις κινούμενες ενσαρκώσεις, και tamasika είναι γη άγονη και ακατάλληλη προς χρήση. Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι οι τρεις πανίσχυροι Gunah κυβερνούν κάθε μόριο και συμβάν της Δημιουργίας.

Οι Gunah είναι ποιότητες στη φύση, είτε στα σώματα, τις πράξεις ή το παιχνίδι των στοιχείων. Ας ανατρέξουμε στον Σέξπιρ, ο οποίος μας δίνει μια πιο αποκαλυπτική περιγραφή αυτών των ποιοτήτων, μια περιγραφή κάπως πιο ποιητική: ο αέρας είναι sattvic όταν γεμίζει με «ήχους και γλυκές μελωδίες που προσφέρουν απόλαυση», rajasik όταν «ο άσεμνος άνεμος, που φιλά ό,τι συναντά στο πέρασμά του» φυσά δυνατά, και tamasik όταν είναι φορτωμένος «ρυπαρά λόγια» που «δεν είναι παρά ρυπαρός άνεμος, και ρυπαρός άνεμος δεν είναι παρά ρυπαρή ανάσα, και η ρυπαρή ανάσα είναι σιχαμερή». Η σατβική μορφή της φωτιάς φέρνει αυτογνωσία, διότι «όμοια κι ο ήλιος μου έλαμψε μια αυγή, μιαν εξαίσια ώρα με θριαμβική λαμπρότητα πάνω στο μέτωπό μου», ενώ η ρατζασική φωτιά είναι ένας κοινός επισκέπτης, διότι «πολλές στη δόξα μου είδα αυγές, τον ήλιο εύνοιας χάδια με το κυρίαρχο μάτι να σκορπάει στα κορφοβούνια». Και η ταμασική μορφή της φωτιάς δεν λάμπει στους ουρανούς αλλά στη γη, όπως όταν «η πυγολαμπίδα νιώθοντας την έλευση του πρωινού χαμηλώνει την ασήμαντη φλόγα της». Το νερό είναι σατβικό όταν «του έρωτα η φωτιά, νερό τον αχνίζει, μα ερωτικόν καημό νερό δεν τον δροσίζει», ρατζασικό όταν «πέφτει σαν την εαρινή γλυκιά βροχή στο έδαφος», ενώ ταμασικό «νερό είναι εκείνο που θλιβερά αποσυνθέτει το νεκρό σου σώμα». Η σατβική μορφή ς της γης είναι γενναιόδωρη και διατρέφει «την άμπελο, τον εύθυμο γλεντοκόπο της καρδιάς» και «το απλόχωρο λιβάδι που κάποτε άνθιζε με πιτσιλωτές πρίμουλες και καταπράσινο τριφύλλι». Η ρατζασική μορφή έχει μια ολότελα διαφορετική ποιότητα, όπως σε ένα «φρένιασμα, ίδιο με αγριεμένο αγριογούρουνο, μουσκεμένο στον ιδρώτα». Της ταμασικής γης έχουμε εμπειρία όταν το σώμα είναι βαρύ και ο νους θολός, «πιο θολός κι απ’ το πυκνό αγριόχορτο που αργοσαπίζει στα νερά της Λήθης».

Αυτός ο νόμος του τρία αντανακλάται επίσης και στη δομή του εννεάγραμμου στις τρεις ομάδες των τριών μέτρων: πρώτα από το ένα έως το τρία, περιλαμβάνει τη δημιουργική διαδικασία. Έπειτα, από το τέσσερα έως το έξι, περιλαμβάνει τα στοιχεία για τη διεύρυνση και τη συντήρηση. Και τρίτον, από το επτά έως το εννιά, βρίσκονται τα στοιχεία για την πλήρη εκδήλωση της Δημιουργίας. Έτσι του εννεάγραμμα απεικονίζει σε λειτουργία τόσο το νόμο του τρία όσο και το νόμο του επτά στη Δημιουργία.

Η διεύρυνση και επέκταση των στοιχείων ως πράξη Αγάπης είναι αποτέλεσμα της maya ή θεϊκού μαγικού παιχνιδιού, «όμοια με τον πειναλέο πόντο που κερδίζει τόπον απ’ το βασίλειο της ακτής, και τη στεριά παίρνοντας απ’ την άπλα την υγρή να ισοφαρίζει, αυξαίνοντας ζημιά με βίο και βίο με τη ζημιά». Οι πέντε αισθήσεις αποτελούν επίσης αναπόσπαστο μέρος αυτού του μαγικού παιχνιδιού, διότι χωρίς ήχο, αφή, όραση, γεύση και οσμή, το παιχνίδι δεν θα μπορούσε να παιχτεί σωστά: ο ήχος είναι το παιχνίδι του αιθέρα, η αφή είναι το παιχνίδι του αέρα, η όραση είναι το παιχνίδι του φωτός ή της φωτιάς, η γεύση είναι το παιχνίδι του νερού και η οσμή το παιχνίδι της γης. Η εκδηλωμένη Δημιουργία δεν είναι παρά ένα παιχνίδι των Gunah, το παιχνίδι του Δημιουργού μέσα από τη δύναμη της maya. «Πόσο εύκολο τη νύχτα είναι», λέει ο Σέξπιρ, «μέσα σε κάποια του φόβου φαντασία, να θαρρείς πως αρκούδα είναι ο απλός ο θάμνος». Διότι σύμφωνα με τον Βέδα ο κόσμος είναι μια ψευδαίσθηση, πράγμα που δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Έχει ύπαρξη στο χρόνο και το χώρο, αλλά χαρακτηρίζεται ως ψευδαίσθηση καθόσον δεν έχει ανεξάρτητη ύπαρξη. Όταν ο Βέδα αναφέρει ότι ο Brahman υπάρχει, τούτο σημαίνει ότι ο Brahman υφίσταται ανεξάρτητα, χωρίς καμία συνδρομή, διότι είναι Αυθύπαρκτος. Αυτοσυντηρούμενος, αιώνιος και πανίσχυρος, ενώ ο κόσμος είναι απόλυτα εξαρτημένος από και στηριζόμενος στον Brahman.

Maya είναι η Θεά του Αδιαφοροποίητου, με την έννοια της αδιαφοροποίητης δύναμης του Brahman, η οποία δεν έχει απαρχή. Καλείται επίσης Θεά της Ψευδαίσθησης, με την έννοια ότι επικαλείται το σχετικό από το απόλυτο. Αποτελείται από τους τρεις Gunah, αλλά είναι ανώτερη της επίδρασής τους και, όντας η ίδια η μαία της σχετικής Δημιουργίας, αποτελεί επομένως το αίτιο και την απαρχή τους. Στην πραγματικότητα είναι σύνθεση των τριών Gunah και το αιτιακό σώμα της Ψυχής. Ούτε υπάρχει αλλά ούτε δεν υπάρχει. Δεν έχει ιδιότητες, το χαρακτήρα ή τα γνωρίσματα ούτε της ύπαρξης ούτε της μη-ύπαρξης. Δεν αποτελείται από στοιχεία ή μέρη ούτε συνιστά αδιαίρετο όλο. Το θαύμα και η μαγεία της είναι ανείπωτα. Δεν είναι ούτε θνητή ούτε αθάνατη, αλλά μπορεί να «καταστραφεί» - μολονότι τίποτε δικό της δεν είναι δυνατόν να καταστραφεί – μέσα από την επίγνωση του αγνού Brahman, που δεν έχει δεύτερό του, όπως ακριβώς η εσφαλμένη ιδέα του φιδιού (ή μιας αρκούδας) διαλύεται μέσα από την ευτυχή συνειδητοποίηση ότι επρόκειτο για σχοινί (ή θάμνο). Η Maya είναι «η μελαχρινή κυρία», η οποία αυτή και μόνη αποσπά σταθερά το θαυμασμό και τον έπαινο στα σονέτα του Σέξπιρ. Ο Πλάτων περιγράφει την ομορφιά ως «αυτό καθ’ αυτό, μεθ’ εαυτού μονοειδές αεί ον».

΄

Όποιος λοιπόν οδηγηθεί στα ερωτικά, ως αυτό το σημείο, θωρώντας με τη σειρά και κανονικά τις ομορφιές, μόλις φθάσει πια στο τέλος των ερωτικών, έξαφνα θα ιδεί καθαρά μια θαυμάσια ομορφιά, εκείνη ακριβώς, Σωκράτη, που προς χάρη της βέβαια εγίνονταν όλες οι προηγούμενες προσπάθειές του. Η ομορφιά εκείνη πρώτα πρώτα είναι αιώνια κι ούτε γεννιέται, ούτε χάνεται, ούτε μεγαλώνει, ούτε λιγοστεύει. Έπειτα δεν είναι ομορφιά μόνο από τούτη την όψη, ενώ απ’ την άλλη είναι άσχημη, ούτε άλλοτε ναι κι άλλοτε όχι, ούτε σχετικώς με τούτο όμορφη και σχετικώς με κείνο άσχημη, ούτε εδώ όμορφη κι αλλού άσχημη, ούτε για μερικούς όμορφη και για μερικούς άσχημη. Ούτε θα του φαντάξει σαν κάποιο πρόσωπο, ούτε σαν χέρια ούτε σαν τίποτ’ άλλο από κείνα που έχει το σώμα, ούτε σαν κάποιος λόγος, ούτε σαν κάποιο μάθημα, ούτε είναι βεβαίως μέσα σ’ άλλο πράγμα, σε κάτι ζωικό λόγου χάρη ή σε γη ή σε ουρανό ή σε τίποτ’ άλλο, αλλά είναι αυτή καθεαυτή με τον εαυτό της μοναδική ειδή παντοτινή, ενώ όλα τ’ άλλα τα όμορφα μετέχουν από κείνη την ομορφιά μ’ έναν τέτοιο τρόπο, που ενώ τ’ άλλα γεννιώνται και πεθαίνουν, εκείνη ούτε μεγαλώνει καθόλου ούτε λιγοστεύει ούτε παθαίνει τίποτα.

Συμπόσιον, 210Ε-211Α

Το dhatu της λέξης maya είναι ma, που σημαίνει»μετρώ, κατανέμω, χαράζω γραμμή, διαμοιράζω σε ίσες ποσότητες, παραχωρώ, χορηγώ, ταξινομώ, πλάθω, σχηματίζω, δείχνω, επιδεικνύω, εκθέτω». Οι λέξεις matra, που σημαίνει «παντός είδους μέτρο», και matri, που σημαίνει «μητέρα» προέρχονται από την ίδια ρίζα. Ο dhatratha για το dhatu ma είναι mana, που σημαίνει «μέτρο, μορφή, εμφάνιση, απόδειξη», ενώ το dhatu για το mana είναι ma. Αυτή η βασική ρίζα διατρέχει την ελληνική, λατινική και αγγλική γλώσσα ως μέτρο, metior και measure, παράγοντας επίσης τις λέξεις μίμος, μιμητική, μίμηση. Κάθε μίμηση έχει σαφώς μια μητέρα, δηλαδή το πρωτότυπο, και ένα ακριβές ατνίγραφο, όπως εκείνο που παράγεται από έναν καθρέφτη, βασίζεται πάνω σε ακριβείς μετρήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που οι τρεις έννοιες - μητέρα, μέτρο και μίμος – προέρχονται από την ίδια ρίζα ma, η οποία ακριβώς βρίσκεται στη δραστηριότητα της «μέτρησης». Είναι σωστό λοιπόν, το όνομα της Θεάς του Αδιαφοροποίητου και της Ψευδαίσθησης, Maya, να προέρχεται από την ίδια ρίζα, διότι είναι η Μητέρα της Δημιουργίας – προσμετρά το απροσμέτρητο και σαν αποτέλεσμα μιμείται με μια μορφή σχετική εκείνο που είναι απόλυτο. Αυτή η ιδέα εκφράζεται ποικιλότροπα στις Βέδες, για παράδειγμα:

Εκείνος υπήρξε το πρότυπο για καθεμιά και όλες τις μορφές,

Αυτή η μορφή Του έγινε για το σκοπό των εκδηλώσεών Του.

Rigveda 6,47,18

Το σχόλιο του Sankara πάνω σ’ αυτούς τους στίχους είναι ότι «αν δεν είχε εκδηλωμένα όνομα και μορφή, τότε η υπερβατική, άμορφη φύση του Εαυτού, όντας μια αδιαφοροποίητη μάζα συνείδησης, δεν θα μπορούσε να γίνει γνωστή». Αυτό το σχόλιο εξηγεί το λόγο που η Maya αποκαλείται Θεά του Αδιαφοροποίητου, το οποίο γνωστοποιεί μέσα από μυριάδες μορφές. Το σώμα, τα όργανα, οι pranas ή «ζωτικές πνοές», το manas και ο ahankara, τα αντικείμενα των αισθήσεων, η ευχαρίστηση και ο πόνος, τα πέντε χονδρά στοιχεία, στην πραγματικότητα ολόκληρο το σύμπαν μέχρι πέρα το Αδιαφοροποίητο, όλα αυτά είναι ο Μη-Εαυτός. Από τον Mahat μέχρι κάτω το χονδρό σώμα, τα πάντα είναι αποτέλεσμα της Maya. Όλα αυτά, συμπεριλαμβανομένης και της Maya, χαρακτηρίζονται ως Μη-Εαυτός και είναι επομένως ψεύτικα σαν χίμαιρα.

Τέλος, ο κύκλος των εννέα σημείων μπορεί επίσης να απεικονισθεί με τον Brahman ως sat στον αριθμό εννέα και με τη γη στον αριθμό ένα. Όταν απεικονισθούν με αυτή τη σειρά, η prakriti βρίσκεται στον αριθμό επτά, που είναι ο αριθμός της συνεχούς κίνησης, διότι το ένα διαιρούμενο με το επτά παράγει τον σταθερά επαναλαμβανόμενο 1428571…, ή αριθμό του φυσικού διηνεκούς. Αυτή η διάταξη δίνει μια διαφορετική ερμηνευτική διαδοχή (βλέπε Παράρτημα Ι). Για παράδειγμα, το sat στον ένα αισθάνεται τη συνείδηση της αναδυόμενης Δημιουργίας στο τέσσερα στον ahankara, ανασύρει τις μορφές στην avyakta prakriti στον αριθμό δύο και, καθώς το εκδηλούμενο «πνεύμα εφέρετο επί της επιφανείας των υδάτων» στον αριθμό οκτώ, βρίσκει αναγκαστικά εκδήλωση μέσω του αιθέρα στον αριθμό πέντε, με τη μεσολάβηση της φωτιάς που δίνει σχήμα και μορφή στον αριθμό επτά, για να εμπειραθεί στον εαυτό του, και να επιστρέψει πίσω στο ένα, από όπου όλα ξεκίνησαν και από όπου θα ξεκινήσουν πάλι την κατάλληλη εποχή.

STEPHEN R. HILL

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΙΝΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΛΕΝΗ ΤΣΕΛΕΠΟΓΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΑΤΗ 1996