Ένας θρύλος για τον Χορό του Σίβα - COOMARASWAMY / NIVEDITA / MACKENZIE

Κάποτε ο Σίβα πληροφορήθηκε ότι στο δάσος Τάραγκαμ κατοικούσαν δέκα χιλιάδες αιρετικοί ρίσι, που δίδασκαν ότι το σύμπαν είναι αιώνιο, ότι οι ψυχές δεν έχουν κύριο, και ότι αρκεί η τέλεση καθηκόντων για να επιτευχθεί η σωτηρία. Ο Σίβα αποφάσισε να τους διδάξει την αλήθεια. Είπε στον Βισνού να τον συνοδεύσει και οι δύο τους μπήκαν στο άγριο δάσος, ο Σίβα μεταμορφωμένος σε περιπλανώμενο γιόγκι και ο Βισνού σε γυναίκα του. Ευθύς όλες οι γυναίκες των ρίσι κυριεύτηκαν από βίαιο πόθο για το γιόγκι, ενώ οι ίδιοι οι ρίσι γοητεύτηκαν από την υποτιθέμενη γυναίκα του. Σε λίγο ολόκληρο το ασκητήριο είχε αναστατωθεί. Οι ερημίτες δεν άργησαν να υποψιαστούν όμως ότι κάτι συνέβαινε. Συγκεντρώθηκαν λοιπόν και καταράστηκαν τους επισκέπτες αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Κατόπιν ετοίμασαν μια θυσιαστική πυρά, και επικαλέστηκαν μέσω αυτής μια τρομερή τίγρη, η οποία όρμησε να κατασπαράξει τον Σίβα. Εκείνος χαμογέλασε μόνο και τη σήκωσε απαλά, της έβγαλε το δέρμα με το μικρό του δαχτυλάκι και το τύλιξε γύρω του σαν μεταξωτό σάλι. Τότε οι ρίσι παρουσίασαν ένα φοβερό ερπετό. Αλλά ο Σίβα το κρέμασε στο λαιμό σαν γιρλάντα. Έπειτα εμφανίστηκε ένας κακόβουλος μαύρος νάνος κρατώντας ένα μεγάλο ρόπαλο. Αλλά ο Σίβα πάτησε με το πόδι του στην πλάτη του και άρχισε να χορεύει, συνεχίζοντας να κρατά ακινητοποιημένο το νάνο. Οι ερημίτες, καταβεβλημένοι από τις προσπάθειές τους, παρακολουθούσαν εκστατικά το μεγαλείο και την ταχύτητα του χορού και το όραμα των ανοιγμένων ουρανών, αφού οι θεοί είχαν συγκεντρωθεί για να θαυμάσουν το χορευτή. Τέλος έπεσαν στα πόδια του ένδοξου θεού και έγιναν πιστοί του.

Την ίδια στιγμή η Παρβάτι κατέβηκε πάνω σε έναν λευκό ταύρο και ο Σίβα αναχώρησε μαζί της για το Καϊλάσα. Ο Βισνού έμεινε μόνος με τον ακόλουθό του, το ερπετό Άτι-Σεσάν, Ανάντα, το Άπειρο, πάνω στο οποίο ξαπλώνει στον ωκεανό γάλατος κατά τη διάρκεια της νύχτας του Βράχμα. Όλοι είχαν μείνει έκθαμβοι από την ομορφιά του χορού του Σίβα, και ιδιαίτερα το ερπετό Άτι-Σεσάν που ποθούσε να ξαναδεί το όραμα. Έτσι ο Βισνού απάλλαξε το ερπετό από την υπηρεσία του αναθέτοντάς την στο γιο του. Συμβούλευσε τον αλλοτινό δούλο του να μεταβεί στο Καϊλάσα και να γυρέψει την εύνοια του Σίβα ασκητεύοντας.

Το πιστό ερπετό, με τα χιλιάδες κεφάλια τα στολισμένα με πετράδια, πορέυτηκε προς τις βόρειες περιοχές απαρνούμενο την κοσμική δόξα του για να γίνει ο τελευταίος των πιστών του Σίβα. Ύστερα από καιρό, ο Σίβα, λαμβάνοντας τη μορφή του Βράχμα πάνω στον κύκνο του, εμφανίστηκε στον πιστό του για να δοκιμάσει την ειλικρίνειά του. Του επισήμανε ότι όσα είχε υπομείνει αρκούσαν και είχε γίνει άξιος των παραδείσιων απολαύσεων και μιας ανώτερης θέσης στον Ουρανό, και του πρόσφερε την ευλογία του. Αλλά το ερπετό απάντησε: «Δεν επιθυμώ ξεχωριστό παράδεισο ούτε θαυμαστά δώρα. Επιθυμώ μόνο να βλέπω για πάντα τον μυστηριακό χορό του Κυρίου των πάντων». Μάταια ο Βράχμα προσπαθούσε να το μεταπείσει. Το ερπετό θα παρέμενε εκεί, εν ανάγκη ώσπου να πεθάνει και στις άλλες του ζωές, ώσπου να πετύχει το ευλογημένο όραμα. Ο Σίβα τότε πήρε τη δική του μορφή και, μαζί με την Παρβάτι πάνω στον κατάλευκο ταύρο τους, πλησίασε το μεγάλο ερπετό και άγγιξε το κεφάλι του.

Έπειτα εμφανίστηκε σαν γκουρού – για τους λάτρεις του Σίβα κάθε αληθινός Δάσκαλος είναι ενσάρκωση του Θεού – για να μεταδώσει την αρχαία σοφία στον νέο του μαθητή. Το σύμπαν, είπε, γεννιέται από τη Μάγια, την ψευδαίσθηση, και αποτελεί το σκηνικό αμέτρητων ενσαρκώσεων και έργων, καλών και κακών. Όπως για ένα πήλινο δοχείο πρώτη αιτία το ραβδί και ο τροχός του κεραμέα, έτσι και το σύμπαν έχει για υλική αιτία την ψευδαίσθηση, τη Σάκτι του Σίβα – δηλαδή την Παρβάτι – για οργανική αιτία, και τον ίδιο τον Σίβα για πρώτη του αιτία. Ο Σίβα έχει δύο σώματα, το ένα έχει μέλη και είναι ορατό, το άλλο είναι χωρίς μέλη, αόρατο και υπερβατικό. Πέρα από αυτά επίσης υπάρχει η δική του ουσιαστική μορφή φωτός και δόξας. Είναι η ψυχή των πάντων. Ο χορός του είναι η δημιουργία, η διατήρηση και η καταστροφή του σύμπαντος, η απόδοση σωμάτων στις ψυχές και η απελευθέρωσή τους. Ο χορός είναι ακατάπαυστος και αιώνιος. Ο Άτι-Σεσάν θα τον ξαναδεί στην Τιλάι, Τσιταμπαράμ, το κέντρο του σύμπαντος. «Στο μεταξύ», είπε ο Σίβα, «θα αποβάλεις τη μορφή ερπετού και θα γεννηθείς από θνητούς γονείς. Θα πας στην Τιλάι, όπου θα βρεις ένα άλσος. Εκεί είναι ένα λίνγκαμ, το πρώτο όλων των λίνγκαμ, που το φροντίζει ο Τιγροπόδης. Να κατοικήσεις μαζί του στο ερημητήριο που έχει φτιάξει, και θα έρθει η ώρα που ο χορός θα αποκαλυφθεί και στους δύο σας».

Αυτή είναι η ιστορία της αποκάλυψης, του χορού του Σίβα στο δάσος του Τάραγκαμ.

Σχόλια για το Χορό του Σίβα

Ο προαναφερθείς είναι ένας από τους πολλούς θρύλους για το χορό του Σίβα. Ο ίδιος χορός αντιπροσωπεύει τη δραστηριότητα του Σίβα ως πηγή κάθε κίνησης μέσα στο σύμπαν, και ιδιαίτερα τις πέντε ενέργειές του: δημιουργία, διατήρηση, καταστροφή, ενσάρκωση και απελευθέρωση. Σκοπό έχει να λυτρωθούν οι ψυχές των ανθρώπων από την ψευδαίσθηση. Συχνά τονίζεται ότι ο τόπος του χορού, το ιερό της Τιλάι ή Τσιταμπαράμ, βρίσκεται ουσιαστικά στην καρδιά των πιστών. Η ανθρώπινη ψυχή επιτυγχάνει την απελευθέρωση όταν δει το όραμα μέσα της. Θα διαπιστώσει ότι ο Σίβα έχει πολλές μορφές, «κακές» και «καλές». Αυτό πρέπει πάντα να ισχύει για να μην ορίσουμε την ύπαρξη ξεχωριστού «διαβόλου». Σαν χορευτής σε περιοχές καύσης νεκρών, στα πιο τρομερά και μιαρά μέρη, είναι ουσιαστικά δαίμονας της εποχής που προηγήθηκε των Αρίων. Είναι επίσης ο « Φοβερός» και ο «Καταστροφέας». Στον μεταγενέστερο Σαϊβισμό χρησιμοποιείται επιτυχημένα αυτή η δραματική εικόνα. Δεν υποστηρίζεται απλώς ότι οι δαίμονες πρέπει να είναι και αυτοί μέρος του Θεού, ούτε μεταφέρεται μόνο ο τόπος του χορού στο ιερό της Τσιταμπαράμ, αλλά ο χορός γίνεται αποδεκτός ως έχει. Συνάμα αποδίδεται νέο νόημα στους τόπους καύσης νεκρών που θεωρούνται η καρδιά του πιστού, κατεστραμμένη και έρημη, ο τόπος όπου ο εαυτός και οι πράξεις του καίγονται, και τα πάντα καταστρέφονται, εκτός από τον ίδιο το χορευτή.

COOMARASWAMY / NIVEDITA / MACKENZIE

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ