ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΜΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ – ΜΑΡΚΟΣ ΠΑΛΛΗΣ

Κάθε άρτια παράδοση προϋποθέτει τρία στοιχεία που πρέπει να χρησιμοποιούνται από όλα τα μέλη της και σε όλους τους βαθμούς γνώσης, αν και σε διαφορετικές αναλογίες. Τα στοιχεία αυτά είναι: (α) μαι δογματική μορφή που εκφράζεται με μια κατάλληλη «πνευματική διάλεκτο» - η οποία, μέχρις ενός σημείου τουλάχιστον, αποκλείει άλλες διαλέκτους -, επειδή ο δίαυλος αυτού του δόγματος δεν είναι μόνο ο προφορικός ή γραπτός λόγος, αλλά και οι τέχνες, τα ήθη και στην ουσία ο,τιδήποτε μεγάλο ή μικρό αποτελεί μέρος της παράδοσης εν προκειμένω: (β) συγκεκριμένα «μέσα της Χάριτος», που είτε μεταδίδονται από την αρχή, είτε αποκαλύπτονται σε υστερότερο χρόνο, και συνιστούν φορείς των πνευματικών επιρροών που εμψυχώνουν την παράδοση αυτή: και (γ) έναν παραδοσιακό κανόνα που ρυθμίζει το πεδίο δράσης, θετικά και αρνητικά, με διάφορους τρόπους.

Για έναν «εξωτεριστή» το δόγμα (α) αποτελεί το πεδίο όπου ασκεί την πίστη του με τη συνήθη έννοια, και αντιπροσωπεύει μια σχετικά παθητική πλευρά της γνώσης, ενώ ο εσωτεριστής αντιμετωπίζει το δόγμα από την άποψη της πλήρους επίγνωσης μέσω της «οντολογικής συνειδητοποίησης», δηλαδή από την άποψη της ενεργητικής πλευράς της γνώσης. Η Χριστιανική γλώσσα χρησιμοποιεί τη λέξη «πίστη» και για την τελευταία περίπτωση, πρέπει όμως να εκληφθεί με την έννοια της αρχής που λέει ότι «το να βλέπεις σημαίνει να πιστεύεις». Με την πίστη και βουνά μπορούν να κινηθούν.

Παρόμοια, ο «εξωτεριστής» δέχεται το ιερουργικό στοιχείο (β) ως ένα μυστήριο που συχνά σημαίνει γι’ αυτόν κάτι περισσότερο από το ρίζωμα ενός σπόρου, ο οποίος ωστόσο, εάν τον ποτίζει η πίστη και τον θερμαίνουν οι άλλες αρετές, θα γεννήσει οπωσδήποτε καρπούς την κατάλληλη εποχή. Ο εσωτεριστής από την πλευρά του, συμμετέχει στις τελετουργίες με συνειδητό σκοπό να δρέψει τους καρπούς τους στον μεγαλύτερο βαθμό. Η στάση του είναι εξ ορισμού ενεργητική – αν βέβαια μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση «εξ ορισμού» για έναν σκοπό που δεν έχει όρια.

Όσον αφορά τον λειτουργικό και τον ηθικό κανόνα, τον χρειάζεται και ο «εξωεριστής» και ο εσωτεριστής, στον βαθμό που τα στοιχεία της ανθρώπινης ατομικότητας παραμένουν ακόμα ακανόνιστα και μακριά από το κέντρο. Σκοπός της «υποταγής στον νόμο» είναι η μετατροπή της κατάστασης του ανθρώπου από εν δυνάμει ανθρώπινη – όπως έχει διαμορφωθεί μετά την Πτώση, πράγμα στο οποίο συγκλίνουν οι διαφορετικές παραδόσεις – σε πραγματικά και μόνιμα ανθρώπινη, με την επιστροφή στον ανθρώπινο κανόνα ο οποίος συμβολίζεται με τον άξονα που διαπερνά το κέντρο όλων των «κόσμων» ή βαθμών ύπαρξης. Αυτός ο άξονας στην πραγματικότητα ταυτίζεται με το μονοπάτι από το οποίο κατέρχεται το Νοητό Φως, όταν φεύγει από την πηγή του για να φωτίσει το σκότος της άγνοιας, κι έτσι ο άξονας δηλώνει την κατεύθυνση διαφυγής κατά μήκος του ίδιου δρόμου.

Μάρκος Πάλλης

Ο Γάμος της Σοφίας & της Μεθόδου

Μετάφραση Παναγιώτης Σουλτάνης

Εκδόσεις Πεμπτουσία 1994