Αν και οι υπάρχουσες τάσεις περιορίζονται για την ώρα σε ορισμένα επιμέρους στοιχεία που άπτονται της σφαίρας της άμεσης κατανάλωσης, αυτά δεν θα αργήσουν να συνδεθούν μεταξύ τους εξαιτίας του ενυπάρχοντος δυναμικού για παραπέρα ανάπτυξη νέων αγορών. Προσπαθήσαμε να δείξουμε ότι τα επιμέρους στοιχεία των διαφόρων τεχνολογικών νεωτερισμών μπορούν πράγματι να αποτελέσουν μέρος ενός ευρύτερου επανασχεδιασμού όλων των μορφών κοινωνικής δραστηριότητας. Τηλε-εργασία, τηλε-εκπαίδευση, τηλε-διασκέδαση έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους σε πρωτόλεια μορφή. Οι θετικές αντιδράσει από μεριάς των πολιτικών ηγεσιών στρώνουν το δρόμο για τη δημιουργία του αντίστοιχου θεσμικού πλαισίου. Ηλεκτρονικό εμπόριο και ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι τα πρώτα βήματα που οδηγούν στη γενική μεσολάβηση όλων των κοινωνικών σχέσεων από τα δίκτυα νοημόνων μηχανών. Ακόμη και το χρήμα αυτή η μεγάλη αφαίρεση, μπορεί πλέον να κάνει ένα ακόμη ποιοτικό άλμα μετατρεπόμενο στην απόλυτη αφαίρεση του καθαρού δυαδικού αριθμού.
Αυτό που απομένει είναι μια τεράστια επιχείρηση εξομάλυνσης των διαφορών που συνιστούν ακόμη εμπόδιο στην αυτοματοποίηση. Πολιτισμικά στοιχεία, οικονομικές και εθνικές διαφορές θα πρέπει να παρακαμφθούν ώστε να στερεοποιηθεί ο παγκόσμιος ιστός ροής πληροφοριών. Σε αυτό διευκολύνει η πλαστικότητα των νέων τεχνολογικών μορφών που επιδέχονται οποιονδήποτε προγραμματισμό δημιουργώντας άπειρα εικονικά περιβάλλοντα. Το κύριο πλεονέκτημα των νέων τεχνολογιών είναι αυτή η χειροπιαστή και άμεση θαυματοποιία και αυτήν ακριβώς προτίθεται να ενισχύσει το υπάρχον οικονομικό σύστημα για να κερδίσει τις μάζες.
Η ψευδο-ουτοπία της τεχνολογίας εμπεριέχει για την ώρα μια ακαταμάχητη στρατηγική, την πρωταρχική μετατροπή του ανθρώπου σε «χρήστη», ώστε να μπορεί έπειτα να επιδοθεί στις άπειρες παραλλαγές βελτίωσης αυτής της χρηστικότητας η οποία ωστόσο είναι αμφίδρομη. Από την άλλη πλευρά κρύβεται πάντα ο κίνδυνος υποβιβασμού του υποκειμένου σε ένα απλό κύτταρο ή σε μέλος μιας κυψέλης χωρίς βασίλισσα. Η τάση αυτή, αν και προϋπάρχουσα ήδη σε προηγούμενες μορφές τεχνικής, είναι πιθανό να ενισχυθεί και λόγω πολιτικών συγκυριών ενώ το περιεχόμενό της μεταβάλλεται διαρκώς. Έχοντας θίξει μόνο τις τωρινές εξελίξεις, απομένει να εξερευνήσουμε τις απώτερες δυνατότητες που αναμένεται να εκδηλωθούν στις επόμενες δεκαετίες όπως προδιαγράφονται από την τρέχουσα κατάσταση των ερευνών. Θα δούμε τότε να αναδύεται μια εικόνα που διαφέρει ριζικά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ου αιώνα και που αποτελεί το ισχυρότερο προπαγανδιστικό όπλο της μέλλουσας τεχνοφεουδαρχίας, και συνίσταται στην αλλοτρίωση του περιεχομένου της ελευθερίας.
Καθώς απέδειξε ήδη η τηλεοπτική πρακτική, το μυστικό της ενσωμάτωσης και αφομοίωσης όλων των συνθημάτων βρίσκεται στην οικειοποίηση της γλώσσας της ελευθερίας και όλων των αιτημάτων που διατυπώθηκαν ποτέ στο όνομά της. Όπως η τηλεόραση και το διαδίκτυο, τα μελλοντικά υπερδίκτυα θα γίνουν ο προνομιακός τόπος ενάσκησης των ελευθεριών του χρήση που εν τω μεταξύ μεταβάλλονται σε εικονικές. Κατ’ επέκταση, η άσκηση των ελευθεριών αυτών μεταβάλλεται παράδοξα σε υποχρεωτική συμμετοχή στη χρήση της τεχνολογίας. Ταυτόχρονα οι μορφές ελευθερίας που παρέχονται πλέον αφειδώς στους χρήστες αντανακλούν όλο και περισσότερο τον ατομικισμό και την ανταγωνιστικότητα. Η τεχνολογία δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Το πνεύμα του Ισχυρού επιβιώνει μέσα της. Η ελευθερία του χρήστη γίνεται η πηγή των νέων μορφών αποξένωσης και ανισότητας.
Δεν υπάρχει πιο τρανταχτό παράδοξο από το πρόσφατο ζήτημα των προσωπικών δεδομένων σε σχέση με τις κάμερες επιτήρησης των δρόμων. Την ίδια στιγμή που υψώνονται οι διαμαρτυρίες, διαφεύγει σχεδόν από όλους το ολοφάνερο γεγονός ότι η ιδιωτικότητα έχει ήδη πληγεί ανεπανόρθωτο από την εισαγωγή καμερών σε όλα τα νέα κινητά τηλέφωνα. Αυτός ο νέος βιασμός του βλέμματος και του υποκειμένου που αντανακλάται πλέον καλειδοσκοπικά στα μυριάδες αδιάκριτα μάτια στραμμένα πάνω του από κάθε γωνιά εθίζει διαρκώς τους ανθρώπους στην ιδέα μιας ατέλειωτης ηθοποιίας.
Διόλου παράξενο ότι η τηλεόραση και το διαδίκτυο ως τελικοί αποδέκτες παρόμοιων προϊόντων αναλαμβάνουν το ηχηρό καθήκον να αποδεικνύουν διαρκώς την πρόοδο της ελευθερίας μας χάρη σε τέτοιες καινοτομίες. Με την ίδια λογική, η ερωτική και σεξουαλική ελευθερία επιβραβεύονται και ανταμείβονται σε εκπομπές όπου οι αισθησιακές περιπτύξεις κοινών ανθρώπων προβάλλονται όχι πλέον ως πρόκληση αλλά ως απόδειξη του πνεύματος ελευθερίας που οφείλει να επικρατεί. Ταυτόχρονα, η ελευθερία αυτή απαιτεί πάντοτε την παρουσία της κάμερας ως εχέγγυο, έχοντας γνώση του γεγονότος ότι η ουσιαστική συνεύρεση δεν είναι αυτή ανάμεσα σε δύο ανθρώπους αλλά στο απομονωμένο άτομο και την κάμερα που είναι στραμμένη επάνω του. Το δόγμα του σύγχρονου ανθρώπου είναι «βλέπομαι άρα υπάρχω».
Αν όμως αυτά είναι όσα έχει να επιδείξει η εποχή μας ως τώρα, δεν είναι τίποτε μπρος σε όσα προετοιμάζονται. Η τεχνο-επιστήμη εργάζεται πυρετωδώς για να αυξήσει τις «ελευθερίες» του χρήστη. Στην προσπάθεια να δούμε πέρα από τον ορίζοντα, θα είναι απαραίτητο να θυμηθούμε ορισμένες έννοιες-κλειδιά. Δείξαμε ήδη ότι ο ορισμός «περιφερειακής μονάδας» είναι τόσο ευέλικτος ώστε να μπορεί να επεκταθεί από το κλασικό πληκτρολόγιο και την οθόνη σε οτιδήποτε μας περιβάλλει εφόσον παρασχειεί η κατάλληλη ηλεκτρονική υποδομή. Παρόμοια, η «μονάδα επεξεργασίας», η καρδιά κάθε υπολογιστή, μπορεί να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε σύστημα. Η πραγματική φιλοδοξία όμως είναι να ενσωματωθεί στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Τα ενδύσιμα ηλεκτρονικά, ο πρόδρομος του τεχνοδέρματος, είναι απόρροια αυτής της φιλοδοξίας. Κάθε πραγματική πρόοδος σε αυτή την κατεύθυνση απαιτεί την αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας των ανθρώπων με τις νοήμονες μηχανές, γεγονός που απαιτεί τη ριζική τροποποίηση τόσο των περιφερειακών που χρησιμοποιούνται σήμερα γι’ αυτό το σκοπό, όσο και των λεγόμενων «Λειτουργικών Συστημάτων» διαχείρισης αυτών των μηχανών.
Υπάρχει μια σειρά από συγκεκριμένα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση τα οποία έχουν ήδη εκτελεστεί με επιτυχία. Η αναγνώριση φωνής και η δυνατότητα χρήσης φωνητικών εντολών προβλέπεται να ενσωματωθούν στις νέες εκδόσεις λειτουργικών συστημάτων στην μετά-Microsoft εποχή, γεγονός που δεν θα αργήσει και τόσο. Το κρίσιμο βήμα ωστόσο έχει πραγματοποιηθεί με την τεχνική «Subvocal Speech» που αναπτύχθηκε στη NASA και η οποία επιτρέπει την ανάγνωση των νευρικών σημάτων κατευθείαν από το δέρμα μέσω ηλεκτροδίων, χωρίς την ανάγκη πραγματικής ομιλίας. Αρκεί να μιλά κανείς από μέσα του για να εισακουστούν οι εντολές του από το μαγικό τζίνι της τεχνολογίας.
Εκτός από διασκεδαστικό, το τελευταίο βήμα μας εισάγει πλέον σε μια πολύ πιο προχωρημένη εκδοχή λειτουργικού συστήματος που έχει ήδη εμφανιστεί με τη μορφή του λεγόμενου Brain Computer / Machine Interface (BCI/BMI). Πρόκειται απλά για τη δυνατότητα κατευθείαν ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης του πληροφοριακού περιεχομένου των ίδιων των νευρικών σημάτων. Κοντολογίς, μια πληθώρα εργαστηρίων ανά τον κόσμο εργάζονται ήδη για να καταφέρουν να κάνουν τις μηχανές να επικοινωνούν τηλεπαθητικά μαζί μας. Οι σχετικές αναφορές εκτίθενται με αρκετή λεπτομέρεια στο αντίστοιχο λήμμα της wikipedia*, ώστε αρκεί να αναφέρουμε μόνο το πιο ανησυχητικό ίσως μέρος αυτών των ερευνών. Πρόκειται για τα πρώτα πειράματα άμεσης ανάμειξης ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και νευρικών ιστών. Οι σχετικές έρευνες από τον Thomas DeMarse στο πανεπιστήμιο της Florida έδειξαν ότι τμήματα εγκεφαλικού ιστού ποντικών μπορούν όχι μόνο να αναπτυχθούν στο εσωτερικό ενός κυκλώματος, αλλά και να εκπαιδευτούν για συγκεκριμένες εργασίες όπως η πτήση ενός αεροπλάνου! Η διαπίδυση ανάμεσα στο μηχανικό και το βιολογικό κόσμο άρχισε πανηγυρικά με το πρώτο neurochip που υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Caltech το 1997. Η εποχή της Χίμαιρας είναι καθ’ οδόν.
Αυτό που απομένει είναι μια τεράστια επιχείρηση εξομάλυνσης των διαφορών που συνιστούν ακόμη εμπόδιο στην αυτοματοποίηση. Πολιτισμικά στοιχεία, οικονομικές και εθνικές διαφορές θα πρέπει να παρακαμφθούν ώστε να στερεοποιηθεί ο παγκόσμιος ιστός ροής πληροφοριών. Σε αυτό διευκολύνει η πλαστικότητα των νέων τεχνολογικών μορφών που επιδέχονται οποιονδήποτε προγραμματισμό δημιουργώντας άπειρα εικονικά περιβάλλοντα. Το κύριο πλεονέκτημα των νέων τεχνολογιών είναι αυτή η χειροπιαστή και άμεση θαυματοποιία και αυτήν ακριβώς προτίθεται να ενισχύσει το υπάρχον οικονομικό σύστημα για να κερδίσει τις μάζες.
Η ψευδο-ουτοπία της τεχνολογίας εμπεριέχει για την ώρα μια ακαταμάχητη στρατηγική, την πρωταρχική μετατροπή του ανθρώπου σε «χρήστη», ώστε να μπορεί έπειτα να επιδοθεί στις άπειρες παραλλαγές βελτίωσης αυτής της χρηστικότητας η οποία ωστόσο είναι αμφίδρομη. Από την άλλη πλευρά κρύβεται πάντα ο κίνδυνος υποβιβασμού του υποκειμένου σε ένα απλό κύτταρο ή σε μέλος μιας κυψέλης χωρίς βασίλισσα. Η τάση αυτή, αν και προϋπάρχουσα ήδη σε προηγούμενες μορφές τεχνικής, είναι πιθανό να ενισχυθεί και λόγω πολιτικών συγκυριών ενώ το περιεχόμενό της μεταβάλλεται διαρκώς. Έχοντας θίξει μόνο τις τωρινές εξελίξεις, απομένει να εξερευνήσουμε τις απώτερες δυνατότητες που αναμένεται να εκδηλωθούν στις επόμενες δεκαετίες όπως προδιαγράφονται από την τρέχουσα κατάσταση των ερευνών. Θα δούμε τότε να αναδύεται μια εικόνα που διαφέρει ριζικά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ου αιώνα και που αποτελεί το ισχυρότερο προπαγανδιστικό όπλο της μέλλουσας τεχνοφεουδαρχίας, και συνίσταται στην αλλοτρίωση του περιεχομένου της ελευθερίας.
Καθώς απέδειξε ήδη η τηλεοπτική πρακτική, το μυστικό της ενσωμάτωσης και αφομοίωσης όλων των συνθημάτων βρίσκεται στην οικειοποίηση της γλώσσας της ελευθερίας και όλων των αιτημάτων που διατυπώθηκαν ποτέ στο όνομά της. Όπως η τηλεόραση και το διαδίκτυο, τα μελλοντικά υπερδίκτυα θα γίνουν ο προνομιακός τόπος ενάσκησης των ελευθεριών του χρήση που εν τω μεταξύ μεταβάλλονται σε εικονικές. Κατ’ επέκταση, η άσκηση των ελευθεριών αυτών μεταβάλλεται παράδοξα σε υποχρεωτική συμμετοχή στη χρήση της τεχνολογίας. Ταυτόχρονα οι μορφές ελευθερίας που παρέχονται πλέον αφειδώς στους χρήστες αντανακλούν όλο και περισσότερο τον ατομικισμό και την ανταγωνιστικότητα. Η τεχνολογία δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Το πνεύμα του Ισχυρού επιβιώνει μέσα της. Η ελευθερία του χρήστη γίνεται η πηγή των νέων μορφών αποξένωσης και ανισότητας.
Δεν υπάρχει πιο τρανταχτό παράδοξο από το πρόσφατο ζήτημα των προσωπικών δεδομένων σε σχέση με τις κάμερες επιτήρησης των δρόμων. Την ίδια στιγμή που υψώνονται οι διαμαρτυρίες, διαφεύγει σχεδόν από όλους το ολοφάνερο γεγονός ότι η ιδιωτικότητα έχει ήδη πληγεί ανεπανόρθωτο από την εισαγωγή καμερών σε όλα τα νέα κινητά τηλέφωνα. Αυτός ο νέος βιασμός του βλέμματος και του υποκειμένου που αντανακλάται πλέον καλειδοσκοπικά στα μυριάδες αδιάκριτα μάτια στραμμένα πάνω του από κάθε γωνιά εθίζει διαρκώς τους ανθρώπους στην ιδέα μιας ατέλειωτης ηθοποιίας.
Διόλου παράξενο ότι η τηλεόραση και το διαδίκτυο ως τελικοί αποδέκτες παρόμοιων προϊόντων αναλαμβάνουν το ηχηρό καθήκον να αποδεικνύουν διαρκώς την πρόοδο της ελευθερίας μας χάρη σε τέτοιες καινοτομίες. Με την ίδια λογική, η ερωτική και σεξουαλική ελευθερία επιβραβεύονται και ανταμείβονται σε εκπομπές όπου οι αισθησιακές περιπτύξεις κοινών ανθρώπων προβάλλονται όχι πλέον ως πρόκληση αλλά ως απόδειξη του πνεύματος ελευθερίας που οφείλει να επικρατεί. Ταυτόχρονα, η ελευθερία αυτή απαιτεί πάντοτε την παρουσία της κάμερας ως εχέγγυο, έχοντας γνώση του γεγονότος ότι η ουσιαστική συνεύρεση δεν είναι αυτή ανάμεσα σε δύο ανθρώπους αλλά στο απομονωμένο άτομο και την κάμερα που είναι στραμμένη επάνω του. Το δόγμα του σύγχρονου ανθρώπου είναι «βλέπομαι άρα υπάρχω».
Αν όμως αυτά είναι όσα έχει να επιδείξει η εποχή μας ως τώρα, δεν είναι τίποτε μπρος σε όσα προετοιμάζονται. Η τεχνο-επιστήμη εργάζεται πυρετωδώς για να αυξήσει τις «ελευθερίες» του χρήστη. Στην προσπάθεια να δούμε πέρα από τον ορίζοντα, θα είναι απαραίτητο να θυμηθούμε ορισμένες έννοιες-κλειδιά. Δείξαμε ήδη ότι ο ορισμός «περιφερειακής μονάδας» είναι τόσο ευέλικτος ώστε να μπορεί να επεκταθεί από το κλασικό πληκτρολόγιο και την οθόνη σε οτιδήποτε μας περιβάλλει εφόσον παρασχειεί η κατάλληλη ηλεκτρονική υποδομή. Παρόμοια, η «μονάδα επεξεργασίας», η καρδιά κάθε υπολογιστή, μπορεί να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε σύστημα. Η πραγματική φιλοδοξία όμως είναι να ενσωματωθεί στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Τα ενδύσιμα ηλεκτρονικά, ο πρόδρομος του τεχνοδέρματος, είναι απόρροια αυτής της φιλοδοξίας. Κάθε πραγματική πρόοδος σε αυτή την κατεύθυνση απαιτεί την αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας των ανθρώπων με τις νοήμονες μηχανές, γεγονός που απαιτεί τη ριζική τροποποίηση τόσο των περιφερειακών που χρησιμοποιούνται σήμερα γι’ αυτό το σκοπό, όσο και των λεγόμενων «Λειτουργικών Συστημάτων» διαχείρισης αυτών των μηχανών.
Υπάρχει μια σειρά από συγκεκριμένα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση τα οποία έχουν ήδη εκτελεστεί με επιτυχία. Η αναγνώριση φωνής και η δυνατότητα χρήσης φωνητικών εντολών προβλέπεται να ενσωματωθούν στις νέες εκδόσεις λειτουργικών συστημάτων στην μετά-Microsoft εποχή, γεγονός που δεν θα αργήσει και τόσο. Το κρίσιμο βήμα ωστόσο έχει πραγματοποιηθεί με την τεχνική «Subvocal Speech» που αναπτύχθηκε στη NASA και η οποία επιτρέπει την ανάγνωση των νευρικών σημάτων κατευθείαν από το δέρμα μέσω ηλεκτροδίων, χωρίς την ανάγκη πραγματικής ομιλίας. Αρκεί να μιλά κανείς από μέσα του για να εισακουστούν οι εντολές του από το μαγικό τζίνι της τεχνολογίας.
Εκτός από διασκεδαστικό, το τελευταίο βήμα μας εισάγει πλέον σε μια πολύ πιο προχωρημένη εκδοχή λειτουργικού συστήματος που έχει ήδη εμφανιστεί με τη μορφή του λεγόμενου Brain Computer / Machine Interface (BCI/BMI). Πρόκειται απλά για τη δυνατότητα κατευθείαν ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης του πληροφοριακού περιεχομένου των ίδιων των νευρικών σημάτων. Κοντολογίς, μια πληθώρα εργαστηρίων ανά τον κόσμο εργάζονται ήδη για να καταφέρουν να κάνουν τις μηχανές να επικοινωνούν τηλεπαθητικά μαζί μας. Οι σχετικές αναφορές εκτίθενται με αρκετή λεπτομέρεια στο αντίστοιχο λήμμα της wikipedia*, ώστε αρκεί να αναφέρουμε μόνο το πιο ανησυχητικό ίσως μέρος αυτών των ερευνών. Πρόκειται για τα πρώτα πειράματα άμεσης ανάμειξης ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και νευρικών ιστών. Οι σχετικές έρευνες από τον Thomas DeMarse στο πανεπιστήμιο της Florida έδειξαν ότι τμήματα εγκεφαλικού ιστού ποντικών μπορούν όχι μόνο να αναπτυχθούν στο εσωτερικό ενός κυκλώματος, αλλά και να εκπαιδευτούν για συγκεκριμένες εργασίες όπως η πτήση ενός αεροπλάνου! Η διαπίδυση ανάμεσα στο μηχανικό και το βιολογικό κόσμο άρχισε πανηγυρικά με το πρώτο neurochip που υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Caltech το 1997. Η εποχή της Χίμαιρας είναι καθ’ οδόν.
_________________________
*En.wikipedia.org/wiki/Brain-Computer_Interface
ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΡΑΠΤΗΣ
ΤΕΧΝΟΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΟΠΤΡΟΝ 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου