Ζούμε μαζί με άλλους ανθρώπους, επιδρούμε πάνω τους, αντιδρούμε σ’ αυτούς. Αλλά πάντοτε, και κάτω απ’ όλες τις πιθανές συνθήκες, είμαστε μόνοι. Οι μάρτυρες πηγαίνουν στην αρένα πιασμένοι χέρι-χέρι. Αλλά σταυρώνονται μόνοι. Αγκαλιασμένοι οι εραστές προσπαθούν απελπισμένα να ενώσουν τις μεμονωμένες τους εκστάσεις σε μια μοναδική υπέρβαση του εαυτού τους. Μάταια. Από την ίδια τη φύση του, το κάθε πνεύμα που βρίσκεται μέσα σε ένα σώμα, είναι καταδικασμένο να υποφέρει και να απολαμβάνει μέσα στη μοναξιά. Οι αισθήσεις, τα αισθήματα, οι διαθέσεις, οι φαντασιώσεις – όλα αυτά είναι ιδιωτική υπόθεση και – είναι αδύνατο να μεταδοθούν παρά μονάχα με τη βοήθεια συμβόλων, κι οπωσδήποτε από δεύτερο χέρι. Μπορούμε να συγκεντρώσουμε πληροφορίες για διάφορες εμπειρίες, αλλά ποτέ τις ίδιες τις εμπειρίες. Από την οικογένεια μέχρι το έθνος, η κάθε ανθρώπινη ομάδα, είναι ένα κοινωνικό σύνολο μεμονωμένων κόσμων.
Οι περισσότεροι μεμονωμένοι κόσμοι μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους, ώστε να επιτρέπεται η ύπαρξη συμπερασματικής κατανόησης ή ακόμα κι αμοιβαίας εμπάθειας ή διαίσθησης. Έτσι, έχοντας τις αναμνήσεις από τις δικές μας απώλειες και ταπεινώσεις, μπορούμε να λυπόμαστε μαζί με τους άλλους στις ανάλογες περιστάσεις, και μπορούμε να βάλουμε τον εαυτό μας στη θέση τους – όσο είναι δυνατό φυσικά να γίνει αυτό. Σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις η επικοινωνία μεταξύ των διάφορων κόσμων δεν είναι πλήρης, ή ακόμα, είναι ανύπαρκτη. Το κάθε μυαλό έχει τον δικό του τόπο, κι οι τόποι που κατοικούνται από τους τρελούς και τους εξαιρετικά προικισμένους είναι τόσο διαφορετικοί από εκείνους όπου ζουν οι κοινοί άντρες και γυναίκες, ώστε να υπάρχει πολύ λίγο ή και καθόλου κοινό έδαφος, που θα χρησιμέψει σαν βάση για την κατανόηση και τη συμπάθεια. Προφέρονται λέξεις, που, όμως, δε ρίχνουν κανένα φως. Τα πράγματα και τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται τα σύμβολα, ανήκουν σε διαφορετικές σφαίρες εμπειριών που αποκλείουν η μία την άλλη.
Το να μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας όπως τον βλέπουν οι άλλοι, είναι ένα ιδιαίτερα σωτήριο δώρο. Το ίδιο σημαντική είναι και η ικανότητα να βλέπουμε τους άλλους όπως εκείνοι βλέπουν τον εαυτό τους. Τι θα γίνει όμως αν αυτοί οι άλλοι ανήκουν σε ένα διαφορετικό είδος, κι αν κατοικούν σε έναν ριζικά ξένο κόσμο; Πως μπορούν, π.χ., οι υγιείς άνθρωποι να γνωρίσουν τι σημαίνει πραγματικά το να είναι κανείς τρελός; Ή εκτός και αν ήταν δυνατό να ξαναγεννηθεί κανείς σαν οραματιστής, ή σαν μέντιουμ, ή σαν μουσική μεγαλοφυΐα, πως είναι δυνατό να επισκεφτεί κόσμους που για τον Μπλέηκ, τον Σουήντενσμποργκ και τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ ήταν δικοί τους; Και πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που βρίσκεται στα ακραία όρια της εξωμορφίας και της εγκεφαλοτονίας, να βάλει τον εαυτό του στη θέση εκείνου που βρίσκεται στα όρια της ενδομορφίας και της σπλαχνοτονίας, ή να μοιραστεί τα αισθήματα ενός ανθρώπου που βρίσκεται στα όρια της μεσομορφίας και της σωματοτονίας* παρά μόνο μέσα σε πολύ καθορισμένα πλαίσια; Για τον απόλυτο μελετητή της συμπεριφοράς, τέτοιου είδους ερωτήσεις υποθέτω ότι δεν έχουν κανένα νόημα. Αλλά για κείνους που πιστεύουν και θεωρητικά αυτό που ξέρουν πως ισχύει στην πράξη – δηλαδή πως υπάρχει και μια εξωτερική πλευρά – τα προβλήματα που τίθενται είναι αληθινά προβλήματα, κι είναι πολύ σοβαρά για την ύπαρξη. Μερικά είναι τελείως αδύνατο να λυθούν, και μερικά είναι δυνατό να λυθούν μόνο κάτω από εξαιρετικές συνθήκες και με μεθόδους που δεν έχει ο καθένας στη διάθεσή του. Έτσι είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν θα μάθω ποτέ τι σημαίνει να είσαι ο σερ Τζων Φάλσταφ ή ο Τζο Λούις. Από την άλλη μεριά πάντοτε μου φαινόταν πως ήταν δυνατό, με τη βοήθεια της ύπνωσης, π.χ., ή της αυτοΰπνωσης, με τη βοήθεια της συστηματικής λογικής σκέψης, ή ακόμα και παίρνοντας το κατάλληλο ναρκωτικό, ν’ αλλάξω το συνηθισμένο μου τρόπο αντίληψης των πραγμάτων, έτσι ώστε να μπορέσω να γνωρίσω από την εσωτερική πλευρά αυτό για το οποίο μιλούσαν οι οραματιστές, τα μέντιουμ, ή ακόμα κι οι μυστικιστές.
______________
* Οι τρεις πρώτοι όροι αναφέρονται σε ιδιότητες της προσωπικότητας, ενώ οι τρεις δεύτεροι σε σωματικούς τύπους (Σ.τ.Μ.)
Aldous Huxley
Οι Πύλες της Αντίληψης
Μετάφραση Λ. Κανδηλίδη
Εκδόσεις Κάκτος 1981
Οι περισσότεροι μεμονωμένοι κόσμοι μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους, ώστε να επιτρέπεται η ύπαρξη συμπερασματικής κατανόησης ή ακόμα κι αμοιβαίας εμπάθειας ή διαίσθησης. Έτσι, έχοντας τις αναμνήσεις από τις δικές μας απώλειες και ταπεινώσεις, μπορούμε να λυπόμαστε μαζί με τους άλλους στις ανάλογες περιστάσεις, και μπορούμε να βάλουμε τον εαυτό μας στη θέση τους – όσο είναι δυνατό φυσικά να γίνει αυτό. Σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις η επικοινωνία μεταξύ των διάφορων κόσμων δεν είναι πλήρης, ή ακόμα, είναι ανύπαρκτη. Το κάθε μυαλό έχει τον δικό του τόπο, κι οι τόποι που κατοικούνται από τους τρελούς και τους εξαιρετικά προικισμένους είναι τόσο διαφορετικοί από εκείνους όπου ζουν οι κοινοί άντρες και γυναίκες, ώστε να υπάρχει πολύ λίγο ή και καθόλου κοινό έδαφος, που θα χρησιμέψει σαν βάση για την κατανόηση και τη συμπάθεια. Προφέρονται λέξεις, που, όμως, δε ρίχνουν κανένα φως. Τα πράγματα και τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται τα σύμβολα, ανήκουν σε διαφορετικές σφαίρες εμπειριών που αποκλείουν η μία την άλλη.
Το να μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας όπως τον βλέπουν οι άλλοι, είναι ένα ιδιαίτερα σωτήριο δώρο. Το ίδιο σημαντική είναι και η ικανότητα να βλέπουμε τους άλλους όπως εκείνοι βλέπουν τον εαυτό τους. Τι θα γίνει όμως αν αυτοί οι άλλοι ανήκουν σε ένα διαφορετικό είδος, κι αν κατοικούν σε έναν ριζικά ξένο κόσμο; Πως μπορούν, π.χ., οι υγιείς άνθρωποι να γνωρίσουν τι σημαίνει πραγματικά το να είναι κανείς τρελός; Ή εκτός και αν ήταν δυνατό να ξαναγεννηθεί κανείς σαν οραματιστής, ή σαν μέντιουμ, ή σαν μουσική μεγαλοφυΐα, πως είναι δυνατό να επισκεφτεί κόσμους που για τον Μπλέηκ, τον Σουήντενσμποργκ και τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ ήταν δικοί τους; Και πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που βρίσκεται στα ακραία όρια της εξωμορφίας και της εγκεφαλοτονίας, να βάλει τον εαυτό του στη θέση εκείνου που βρίσκεται στα όρια της ενδομορφίας και της σπλαχνοτονίας, ή να μοιραστεί τα αισθήματα ενός ανθρώπου που βρίσκεται στα όρια της μεσομορφίας και της σωματοτονίας* παρά μόνο μέσα σε πολύ καθορισμένα πλαίσια; Για τον απόλυτο μελετητή της συμπεριφοράς, τέτοιου είδους ερωτήσεις υποθέτω ότι δεν έχουν κανένα νόημα. Αλλά για κείνους που πιστεύουν και θεωρητικά αυτό που ξέρουν πως ισχύει στην πράξη – δηλαδή πως υπάρχει και μια εξωτερική πλευρά – τα προβλήματα που τίθενται είναι αληθινά προβλήματα, κι είναι πολύ σοβαρά για την ύπαρξη. Μερικά είναι τελείως αδύνατο να λυθούν, και μερικά είναι δυνατό να λυθούν μόνο κάτω από εξαιρετικές συνθήκες και με μεθόδους που δεν έχει ο καθένας στη διάθεσή του. Έτσι είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν θα μάθω ποτέ τι σημαίνει να είσαι ο σερ Τζων Φάλσταφ ή ο Τζο Λούις. Από την άλλη μεριά πάντοτε μου φαινόταν πως ήταν δυνατό, με τη βοήθεια της ύπνωσης, π.χ., ή της αυτοΰπνωσης, με τη βοήθεια της συστηματικής λογικής σκέψης, ή ακόμα και παίρνοντας το κατάλληλο ναρκωτικό, ν’ αλλάξω το συνηθισμένο μου τρόπο αντίληψης των πραγμάτων, έτσι ώστε να μπορέσω να γνωρίσω από την εσωτερική πλευρά αυτό για το οποίο μιλούσαν οι οραματιστές, τα μέντιουμ, ή ακόμα κι οι μυστικιστές.
______________
* Οι τρεις πρώτοι όροι αναφέρονται σε ιδιότητες της προσωπικότητας, ενώ οι τρεις δεύτεροι σε σωματικούς τύπους (Σ.τ.Μ.)
Aldous Huxley
Οι Πύλες της Αντίληψης
Μετάφραση Λ. Κανδηλίδη
Εκδόσεις Κάκτος 1981
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου