Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΓΚΙ: Η ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΤΑΥΤΙΣΗ – RENE GUENON

Για να δώσουμε μια όσο το δυνατόν ακριβέστερη ιδέα της κατάστασης του Γιόγκι ο οποίος, χάρη στη Γνώση, έχει «απελευθερωθεί εν ζωή» (τζιβάν-μούκτα) και έχει πραγματώσει την «Υπέρτατη Ταύτιση», θα ανατρέξουμε για μια ακόμα φορά στον Σανκαρατσάρυα(1). Οι παρατηρήσεις του πάνω σ' αυτό το ζήτημα, εκτός από το ότι περιγράφουν με ενάργεια τις ύψιστες δυνατότητες που μπορεί να κατακτήσει το ον, θα χρησιμεύσουν συγχρόνως ως συμπέρασμα της μελέτης μας.

«Ο Γιόγκι, του οποίου η διάνοια είναι τέλεια, εποπτεύει τα πάντα σαν να βρίσκονται μέσα του (στον Εαυτό του, χωρίς καμμιά διάκριση εξωτερικού και εσωτερικού) και έτσι, με τον οφθαλμό της Γνώσης (Γνάνα-τσάξους, ένας όρος που μπορεί να αποδοθεί με μεγάλη ακρίβεια ως «διανοητική ενόραση»), αντιλαμβάνειται (ή μάλλον συλλαμβάνει, όχι ορθολογιστικά και συγκριτικά, αλλά με μια άμεση επίγνωση και «ευαισθησία») ότι το κάθε τι είναι Άτμα.

Γνωρίζει ότι όλα τα εκδηλωμένα πράγματα δεν είναι διαφορετικά από το Άτμα (κατ' αρχήν), και ότι έξω από το Άτμα δεν υπάρχει τίποτα, ότι «τα πράγματα διαφέρουν απλώς (σύμφωνα με τα λόγια της Βέδα) κατά απόδοση, σύμπτωση και όνομα, ακριβώς όπως στα πήλινα σκεύη δίνονται διαφορετικά ονόματα αν και δεν είναι παρά διαφορετικά σχήματα του ιδίου πηλού(2). Κι έτσι αντιλαμβάνεται ότι αυτός ο ίδιος είναι όλα τα πράγματα (αφού δεν υπάρχει πια τίποτα που να είναι διαφορετικό από αυτόν ή από τον «Εαυτό» του)(3).

Όταν τα συμβεβηκότα (μορφικά και άλλα, συμπεριλαμβάνοντας τόσο τις χονδροειδείς όσο και τις αδιόρατες εκδηλώσεις) εξαφανιστούν (άλλωστε είναι απατηλά και συνεπώς μηδενικά σε σχέση με την Αρχή), ο Μούνι (λαμβάνοντας εδώ τη λέξη ως συνώνυμη του Γιόγκι) εισέρχεται, μαζί με όλα τα όντα (εφόσον αυτά δεν διαφέρουν πια από τον ίδιο) μέσα στην Ουσία που διαπερνά τα πάντα και περιέχει τα πάντα (η οποία είναι το Άτμα)(4).

Είναι αχαρακτήριστος (χωρίς »συγκεκριμένες» ιδιότητες) και αδρανής, (5)άφθορος, (αξάρα, δεν υπόκειται στη διάλυσηπου επικρατεί στην πολλαπλότητα), χωρίς ίδιον θέλημα (που να φανερώνεται κατά προτίμηση σε κάποιες πράξεις ή περιστάσεις), πλήρης Μακαριότητας, αναλλοίωτος, άμορφος αιωνίως ελεύθερος και αγαθός (γιατί είναι αδύνατο να εξαναγκασθεί, να προσβληθεί ή να επηρεαστεί από τίποτε άλλο εκτός από τον εαυτό του, εφόσον αυτό το άλλο είναι ανύπαρκτο ή τουλάχιστον υπάρχει μόνο ως αυταπάτη, ενώ ο ίδιος ενοικεί στην απόλυτη πραγματικότητα).

Είναι σαν τον Αιθέρα (Ακάσα), που διαχέεται παντού (χωρίς διάκριση) και διαπερνά ταυτόχρονα το εξωτερικό και το εσωτερικό των πραγμάτων(6). Είναι αδιάφθορος, άφθαρτος, άτρεπτος, αγνός, απαθής, αμετάβλητος (κατ' ουσίαν).

Είναι (με τα ίδια τα λόγια της Βέδα) «κοινωνός του Υπέρτατου Βράχμα, αΐδιος, αγαθός, ελεύθερος, απλός (στην απόλυτη τελειότητά Του), απολαμβάνοντας εσαεί τη Μακαριότητα, χωρίς διττότητα, Αρχή και εξουσιαστής κάθε ύπαρξης, παντογνώστης (χωρίς αυτή η Γνώση να συνεπάγεται καμμιά διάκριση μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, κάτι που θα ήταν ασυμβίβαστο με τη μη-διττότητά Του) και ατελεύτητος».

Είναι Βράχμα, μετά τη μέθεξη του οποίου δεν απομένει τίποτε άλλο προς μέθεξη, μετά την απόλαυση της Μακαριότητας του οποίου δεν απομένει καμμιά άλλη επιθυμητή ευτυχία, και μετά την επίτευξη της Γνώσης του οποίου δεν απομένει καμμιά γνώση προς απόκτηση.

Είναι Βράχμα, και από τη στιγμή που θα αντικρύσει τον Κύριο (με τον οφθαλμό της Γνώσης ή της καρδίας), κανένα αντικείμενο δεν του είναι αθέατο. Όταν ταυτιστεί με Αυτόν, δεν υποβάλλεται σε καμμία τροπή (όπως είναι η γέννηση και ο θάνατος). Όταν τον συλλάβει (όχι όμως ως ένα αντικείμενο που γίνεται καταληπτό με τη βοήθεια κάποιας ικανότητας), δεν απομένει τίποτε άλλο προς σύλληψη (γιατί κάθε σχετική γνώση έχει γίνει στο εξής αχρείαστη και κατά κάποιον τρόπο έχει εξαφανιστεί).

Είναι Βράχμα, το οποίο είναι πανταχού παρόν και τα πάντα πληρόν (γιατί δεν υπάρχει τίποτα έξω από Αυτό και τα πάντα εμπεριέχωνται στην Απειρωσύνη του)(7), στον ενδιάμεσο χώρο, σε αυτό που είναι πάνω και σ' αυτό που είναι κάτω (δηλαδή μέσα στο σύνολο των τριών κόσμων), η Αλήθεια, πλήρες Μακαριότητας, χωρίς διττότητα, αδιαίρετο και αίωνιο.

Είναι Βράχμα, για το οποίο η Βεδάντα βεβαιώνει πως διακρίνεται απολύτως από ό,τι διαποτίζει (ενώ, αντιθέτως, ό,τι διαποτίζει δεν διακρίνεται καθόλου από Αυτό ή τουλάχιστον διακρίνεται μόνο λόγω πλάνης)(8), αδιαλείπτως μακάριο και χωρίς διττότητα.

Είναι Βράχμα, «δια του οποίου (σύμφωνα με τη Βέδα) εγένετο η ζωή (τζίβα), η εσωτερική αίσθηση (μάνας), οι ικανότητες της αίσθησης και της πράξης (γνανεντρίγιας και καρμεντρίγιας), και τα στοιχεία (τανμάτρας και μπούτας) που συνθέτουν τον εκδηλωμένο κόσμο (τόσο στην αδιόρατη όσο και στην χονδροειδή τάξη)».

Είναι Βράχμα, μέσα στο οποίο όλα είναι ενωμένα (αδιαιρέτως και ασυγχύτως, πέρα από κάθε διάκριση, έστω και πρωταρχική), από το οποίο εξαρτάται κάθε πράξη και κίνηση (παρ' όλο που το Βράχμα καθαυτό είναι αδρανές και ακίνητο), και γι' αυτόν το λόγο πληρεί τα πάντα (χωρίς να διαιρείται, να μερίζεται ή να διαφοροποιείται με κανέναν τρόπο).

Είναι Βράχμα, το οποίο είναι χωρίς πλευρές ή διαστάσεις (χωρίς συνθήκες), χωρίς έκταση (όντας αδιαίρετο και χωρίς μέρη), άναρχο (όντας αιώνιο), άφθορο, ασχημάτιστο, χωρίς (καθορισμενες και άρα περιορισμένες) ιδιότητες, χωρίς κατηγορήματα κανενός είδους.

Είναι Βράχμα, δια του οποίου φωτίσθηκαν όλα τα πράγματα (συμμετέχοντας στην ουσία Του κατά τον βαθμό της πραγματικότητάς τους), το Φως του οποίου κάνει τον ήλιο και όλα τα φωτεινά σώματα να λάμπουν, αλλά το οποίο δεν γίνεται καθαυτό έκδηλο από το φως τους.

Αυτός ο ίδιος διαπερνά τη δική Του αιώνια ουσία (που δεν διαφέρει από το Υπέρτατο Βράχμα), και (ταυτοχρόνως) θεωρεί ολόκληρο τον Κόσμο (εκδηλωμένο και ανεκδήλωτο) σαν να είναι (επίσης) Βράχμα, ακριβώς όπως το πυρ διαπερνά εσωτερικά μια διάπυρη σιδερένια σφαίρα και (συγχρόνως) αποκαλύπτεται επίσης εξωτερικά (φανερώνεται στις αισθήσεις δια της θερμότητας και της λάμψης του).

Το Βράχμα δεν μοιάζει καθόλου με τον Κόσμο(9), και έξω από το Βράχμα δεν υπάρχει τίποτα (γιατί αν υπήρχε κάτι έξω από Αυτό, δεν θα ήταν Άπειρο). Κάθε τι που φαίνεται να υπάρχει έξω από Αυτό δεν μπορεί να υπάρχει (κατ' αυτόν τον τρόπο) παρά μόνο ως αυταπάτη, όπως το είδωλο του νερού (οφθαλμαπάτη) στην έρημο (μαρού)(10).

Από όλα όσα βλέπονται, απ' όλα όσα ακούγονται (και απ' όλα όσα γίνονται αντιληπτά ή συλληπτά απ' οποιαδήποτε ικανότητα) τίποτα δεν υπάρχει (πραγματικά) εκτός από το Βράχμα. Και δια της Γνώσης (της ύψιστης, της γνώσης των αρχών), το Βράχμα θεάται ως η μόνη αλήθεια, πλήρες Μακαριότητας, χωρίς διττότητα.

Ο οφθαλμός της Γνώσης θεάται το Βράχμα όπως πραγματικά είναι, πλήρες Μακαριότητας, διαπερνώντας τα πάντα. Όμως ο οφθαλμός της άγνοιας δεν Το ανακαλύπτει, δεν Το διακρίνει, όπως ένας τυφλός δεν βλέπει το αισθητό φως.

Ο «Εαυτός», αφού φωτισθεί δια της θεωρίας (όταν μια θεωρητική και συνεπώς ακόμα έμμεση γνώση τον παρουσιάζει σαν να αντλεί κατά κάποιον τρόπο το Φως από μια άλλη πηγή έξω από τον εαυτό του, πράγμα που εξακολουθεί να είναι μια φανταστική διάκριση), και κατόπιν παραδοθεί ολόκληρος στη φωτιά της Γνώσης (πραγματοποιώντας έτσι την ουσιαστική ταύτισή του με το Ανέσπερο Φως), είναι απελευθερωμένος από όλα τα συμβεβηκότα (ή τις συμπτωματικές τροποποιήσεις) και λάμπει με τη δική του λάμψη, όπως ο χρυσός που καθάρθηκε μέσα στη φωτιά(11).

Όταν ο Ήλιος της πνευματικής Γνώσης ανατέλλει στον ουρανό της καρδίας (δηλαδή στο κέντρο του όντος, το λεγόμενο Βράχμα-πούρα), διώχνει τα σκοτάδια (της άγνοιας, που καλύπτει τη μόνη απόλυτη πραγματικότητα) διαπερνά τα πάντα, περιβάλλει τα πάντα και φωτίζει τα πάντα.

Αυτός που έκανε το προσκύνημα του δικού του «Εαυτού», ένα προσκύνημα που δεν αναφέρεται σε τόπο, χώρο ή χρόνο (ή οποιαδήποτε ειδική περίσταση ή συνθήκη)(12), που είναι πανταχού παρών(13) (και παντοτινά παρόν μέσα στο άτρεπτο του «αιωνίου παρόντος» που δεν νιώθει ούτε τη ζέστη ούτε το κρύο (δεν του προξενούν καμμιά εντύπωση τα αισθητά ή και τα νοητά), που κατέκτησε τη διαρκή ευδαιμονία και την τελική απελευθέρωση απ' όλες τις διαταραχές (ή όλες τις τροποποιήσεις), αυτός είναι αδρανής, γνωρίζει όλα τα πράγματα (εν Βράχμα, εν Θεώ) και απολαμβάνει την Αιώνια Μακαριότητα».

_________________

1.Άτμα-Βόδα. Κάνοντας εδώ μια επιλογή χωρίων από τούτη την πραγματεία δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε αυστηρά τη σειρά του κειμένου. Άλλωστε, γενικά, η λογική σειρά των ιδεών δεν μπορεί να είναι ακριβώς η ίδια σ' ένα Σανσκριτικό κείμενο και σε μια μετάφραση του στις Δυτικές γλώσσες, εξαιτίας των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ ορισμένων «τρόπων σκέπτεσθαι» για τις οποίες έχουμε μιλήσει αλλού.

2.Βλ. Τσαντόγυα Ουπανισάδ, Πραπαθάκα VI, Κάντα 1, σούρτις 4-6.

3.Ο Αριστοτέλης, στο Περί Ψυχής, διακηρύττει ότι «η ψυχή είναι όλα όσα γνωρίζει». Αυτή η πρόταση δείχνει ότι υπάρχει μια συμφωνία μεταξύ της διδασκαλίας του Αριστοτέλη και των Ανατολικών διδασκαλιών, παρά το ότι πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε υπ' όψιν οι διαφορές μεταξύ των αντιστοίχων απόψεων. Όμως τούτη η διαβεβαίωση, στην περίπτωση του Αριστοτέλη και των συνεχιστών του, φαίνεται ότι παρέμεινε καθαρά θεωρητική, και, αν εξαιρέσουμε κυρίως ορισμένες καθαρά μυητικές σχολές που δεν έχουν καμμιά σχέση με ό,τι ονομάζεται συνήθως «φιλοσοφία», τα επακόλουθα, όσον αφορά τη μεταφυσική πραγμάτωση, αυτής της ταύτισης μέσω της Γνώσης, παραμένουν άγνωστα στη Δύση.

4.«Πάνω απ' όλα είναι η Αρχή, κοινή σε όλα, περιέχοντας και διαπερνώντας τα πάντα, το κύριο κατηγόρημα της οποίας είναι η Απειρωσύνη, το μόνο που μπορεί να την χαρακτηρίσει, γιατί δεν έχει κανένα δικό Της όνομα» (Τσουάνγκ Τσου, κεφ. XXV, σελ. 437 της μετάφρασης του πατρός Wieger).Βλ. επίσης το χωρίο της Γραφής, «Ουχί τον ουρανόν και την γην εγώ πληρώ, λέγει Κύριος;» (Ιερεμίας, ΚΓ' 24).

5.Βλ. τη «μη-δρώσα δραστηριότητα» της παράδοσης της Άπω Ανατολής.

6.Η πανταχού παρουσία στον χώρο λαμβάνεται εδώ ως το σύμβολο της αληθινής πανταχού παρουσίας με την έννοια που χρησιμοποιήσαμε αυτή τη λέξη παραπάνω.

7.Υπενθυμίζουμε εδώ το Ταοϊστικό κείμενο που παραθέσαμε προηγουμένως: «Μη ρωτάτε αν η Αρχή βρίσκεται μέσα σ' αυτό ή σ' εκείνο. Βρίσκεται μέσα σ' όλα τα όντα...» (Τσουάνγκ Τσου, κεφ. ΧΧΙΙ, σελ. 395)

8.Τονίζουμε ξανά ότι αυτή η απόλυτη ανισοτιμία μεταξύ του Βράχμα και του Κόσμου συνεπάγεται την αυστηρή απόρριψη του «πανθεϊσμού».

9.Για μια ακόμα φορά αποκλείεται εδώ ρητά κάθε είδους πανθεϊστικής σύλληψης.

10.Η λέξη μαρού, που προέρχεται από τη ρίζα μρι, «πεθαίνω» (όπως και η Λατινική mors, «θάνατος»), δηλώνει κάθε άγονη και άνυδρη περιοχή, και πιο ειδικά μια αμμώδη έρημο, η ομοιόμορφη όψη της οποίας μπορεί να εκληφθεί ως υπόβαθρο του διαλογισμού, καθώς δίνει μια ιδέα της πρωταρχικής αδιαφοροποίησης.

11.Είδαμε προηγουμένως πως ο χρυσός θεωρείται ότι είναι καθαυτός φωτεινής φύσης.

12.«Κάθε διάκριση χρόνου και τόπου είναι μια αυταπάτη. Η σύλληψη όλων των δυνατών πραγμάτων (που περιλαμβάνονται συνθετικά μέσα στην απόλυτη Καθολική Δυνατότητα) ενεργείται χωρίς κίνηση και εκτός χρόνου» (Λίε Τσου, κεφ. ΙΙΙ, σελ. 107 της μετάφρασης του πατρός Wieger).

13.Παρομοίως, στις Δυτικές εσωτερικές παραδόσεις, λέγεται πως οι αληθινοί Ροδόσταυροι συναντιούνται «μέσα στο Ναό του Αγίου Πνεύματος, που βρίσκεται παντού». Είναι ευνόητο ότι οι υπό συζήτηση Ροδόσταυροι δεν έχουν τίποτα το κοινό με τις πολυάριθμες σύγχρονες οργανώσεις που έχουν οικειοποιηθεί την ονομασία. Λέγεται, συμβολικά περισσότερο, ότι λίγο μετά τον Τριακονταετή πόλεμο οι τελευταίοι Ροδόσταυροι εγκατέλειψαν την Ευρώπη και αποσύρθηκαν στην Ασία.

RENE GUENON

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΒΕΔΑΝΤΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΓΚΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ 1996