Η ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΕΝ ΤΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑ – ΑΝΤΩΝΙΟΣ Φ. ΧΑΛΑΣ

Ο άνθρωπος αρχίζει την πραγματικώς ανθρωπίνην ζωήν αφ' ης στιγμής αφυπνισθή εις την επίγνωσιν της ακαθαρσίας, αφροσύνης και αμετρήτου δυστυχίας εις ην περιήλθε και ευρίσκεται. Την στιγμήν της αφυπνίσεως παραστατικώτατα, ο Ευαγγελιστής Λουκάς, μας την έχει παρουσιάσει εις την παραβολήν του Ασώτου Υιού. Η παραβολή αυτή συμβολίζει ολόκληρον την ανθρωπίνην εξέλιξιν. Από της στιγμής καθ' ην το Πνεύμα αποσπάται αγνόν και άσπιλον από την Αγκάλην του Πατρός και αρχίζει την Περιοδείαν ή την Κάθοδον εις τον Κόσμον της Ύλης και ακολούθως αφυπνίζεται εις την επίγνωσιν της πλήρους πτώσεως αυτού εις την κατωτάτην βαθμίδα του υλισμού, της ηδυπαθείας και ακαθαρσίας (αύτη δε είναι η στιγμή καθ' ην ο Άσωτος Υιός διαγιγνώσκει ότι τρώγει την αυτήν τροφήν με τους χοίρους, συμβολίζοντας την ακαθαρσίαν και ηδυπάθειαν) τότε αρχίζει την επιστροφήν (Καθαρτικαί Αρεταί, Θεωρητικαί, Παραδειγματικαί) εις την Αγκάλην του Πατρός (Ιερατικαί ή Θεουργικαί Αρεταί).

Ώστε ο εις Πόλος είναι η αφύπνισις. Οπότε και αρχίζουν δρώσαι η μια κατόπιν της άλλης, αι πολιτικαί καθαρτικαί, θεωρητικαί αρεταί ο δε έτερος πόλος είναι η Θεοποίησις (Ιερατικαί Θεουργικαί Αρεταί).

Δια τον προσεκτικόν παρατηρητήν και μελετητήν του Ομήρου, καταφανέστατα αποκαλύπτεται ότι ολόκληρος η Οδύσσεια περιστρέφεται περί τους δύο αυτούς Πόλους. Δηλαδή περί το σημείον της Αφυπνίσεως αφ' ενός και την μακράν οδόν, την οδηγούσαν από της στιγμής της αφυπνίσεως, μέχρις της τελικής απολυτρώσεως και ευδαιμονίας αφ' ετέρου.

Η στιγμή της αφυπνίσεως εις την επίγνωσιν της κακοδαιμονίας, της αθλιότητος, της αφροσύνης, της ακαθαρσίας, της νόσου και μολύνσεως δια τον Οδυσσέα (ο Άσωτος Υιός της Αρχαίας Ελλάδος), περιγράφεται με εκπληκτικήν και τον θαυμασμόν προκαλούσαν δεξιοτεχνίαν εις το Α της Οδυσσείας. Διότι... το Άλφα της Οδυσσείας είναι το σημείον εκκινήσεως και αφυπνίσεως του Οδυσσέως δια την επιστροφήν εις την αγκάλην όχι της Πηνελόπης, αλλά του Πατρός Λαέρτου! Ακριβώς, επαναλαμβάνομεν, όπως συμβαίνει με τον Άσωτον Υιόν. Την μεγίστην ταύτην Αλήθειαν, η οποία εξηγεί διατί η Οδύσσεια εθεωρείτο υπό της Αρχαίας Ελλάδος ως η Ιερά Βίβλος των Προγόνων μας, πρώτοι ημείς σήμερον αποκαλύπτομεν. Ο Ζευς, όστις πρώτος λαμβάνει μετά τον Ποιητήν τον λόγον, δεν είναι άλλος ή αυτός ούτος ο νους του Οδυσσέως. Η Αθηνά, η διαδεχομένη εις τον λόγον τον Δία, είναι αυτή αύτη η φρόνησις του Οδυσσέως. Ο Ποσειδών, ο εμποδίζων, ο συνεχώς επιβραδύνων την επιστροφήν, δεν είναι άλλο ή αι ορέξεις του Οδυσσέως. Η Κόπρος του Αυγείου δηλαδή η ενοικούσα εις την Ψυχήν του Οδυσσέως και εμποδίζουσα αυτόν να διαγνώση την Αλήθειαν, συμβολίζεται υπό της Καλυψούς (η Ηδυπάθεια και η Μαγεία των Αισθήσεων και η Δοκησισοφία). Διότι αι νήσοι εις την Οδύσσειαν δεν συμβολίζουν άλλο παρά ψυχικάς καταστάσεις. Η δε Καλυψώ δεν είναι άλλο ή η καλυφθείσα υπό των υδάτων Ατλαντίς, ήτις, ως μας αποκαλύπτει ο Πλάτων, προ της καταποντίσεώς της, είχε φθάσει εις το έσχατον σημείον της εκλύσεως και της ηδυπαθείας και της γοητείας. Ώστε ο Όμηρος μεταχειρίζεται την λέξιν «Καλυψώ» δια να σημάνη ότι ο Οδυσσεύς ευρίσκεται (όπως ο τρώγων την τροφήν των χοίρων Άσωτος Υιός) εις το έσχατον σημείον της καταπτώσεως, της ηδυπαθείας. Και τότε – εις την άφθαστον δυστυχίαν εις ην ευρίσκεται – αναμιμνήσκεται την Ιθάκην (τον Νοητόν και Πνευματικόν Κόσμον) και την Πηνελόπην (την Φιλοσοφίαν, με τας Πολιτικάς, Καθαρτικάς, Θεωρητικάς και Παραδειγματικάς Αρετάς), καθώς και τον Πατέρα Λαέρτην... τον Γεωργόν, όστις δεν είναι άλλος παρά το Αγαθόν, δηλαδή ο Πατήρ, της Χριστιανικής ορολογίας, η Ανωτάτη των Πάντων Πηγή. Ο νόστος, το νόστιμον ήμαρ είναι εις την Χριστιανικήν ορολογίαν η επιστροφή του... Ασώτου Υιού εις τας αγκάλας του Πατρός.

Από της Αφυπνίσεως του Οδυσσέως δια του Ερμού (η Διαλεκτική και τα Πειστικά Επιχειρήματα και οι Διαλογισμοί του Οδυσσέως, όστις παραβάλλει τον βίον του με τον ηδυπαθή και κακίας πλήρη βίον του Αιγίσθου, (όπως μας τον περουσιάζει ο Όμηρος από της πρώτης ή δευτέρας σελίδος της Οδυσσείας) εις την επίγνωσιν της αθλιότητος του και δυστυχίας, εις την οποίαν τον περιήγαγεν η Καλυψώ (η Ηδυπάθεια και η Αφροσύνη, η Μαγεία των Αισθήσεων και η Φαντασιοπληξία) μέχρι της επιστροφής και συναντήσεως με την Πηνελόπην και κατόπιν εις το τέλος με τον Πατέρα του, - περιγράφονται αι διάφοροι διαβαθμίσεις της Καθάρσεως και των Αρετών, δια των διαφόρων χωρών που συναντά. Ο τελικός Πόλος, το τέλος άλλωστε της ανθρωπίνης εξελίξεως, αποκαλύπτεται υπό του Ομήρου εις την ανθρωπότητα δια της μαντείας του μεμυημένου εις πάντα τα μυστήρια και δη της καθάρσεως Θηβαίου Τειρεσίου δια της ακολούθου προφητείας:

«Αφού λοιπόν εις τα μέγαρά σου αποκτείνης τους μνηστήρας δια των αιχμηρών όπλων, να εξακολουθήσης περαιτέρω την πορείαν σου, κρατών εις χείρας σου ευάρμοστον κώπην, μέχρις ότου φθάσης εις τους άνδρας εκείνους, οίτινες δεν γνωρίζουν την θάλασσαν, ουδέ τρώγουν τροφήν αναμεμιγμένην με άλας, ουδέ οι άνδρες ούτοι γνωρίζουν τα ερυθρόπλευρα πλοία, ουδέ τας κώπας τας ευαρμόστους αίτινες και επέχουσι θέσιν πτερών εις τα πλοία...»

Ολόκληρος η Οδύσσεια κατά τας εξηγήσεις ταύτας δεν είναι άλλο παρά η διαρκής προσπάθεια του Οδυσσέως, του συμβολίζοντος κάθε άνθρωπον αφυπνισθέντα εις την επίγνωσιν της ακαθαρσίας του και απείρου δυστυχίας, κακοδαιμονίας και αφροσύνης, όπως καθαρθή από την Κόπρον του Αυγείου, από τον εν αυτή Πύθωνα, από την εν αυτώ Λερναίαν Ύδραν των παθών, της πολυειδούς και ατέρμονος αφροσύνης και ανοίας. Ο Τειρεσίας αποκαλύπτει, ότι ο Οδυσσεύς – καθώς και κάθε άνθρωπος, αφού απωλέση την ναυν του και τους εταίρους του και αφού φονεύση και τους μνηστήρας – δέον να εξακολουθήση την πορείαν του – εφοδιασμένος με ευάρμοστον κώπην, μέχρις ότου φθάση εις την χώραν των ανδρών οι οποίοι δεν τρώγουν άλας, δεν γνωρίζουν τας ναυς και δεν χειρίζονται Κώπας!

Προς κατανόησιν της παραδόξου αυτής Προφητείας η οποία εφαρμόζεται δια κάθε Άνθρωπον, επαναλαμβάνομεν, ανάγκη να αποκαλύψωμεν ότι η Ναυς εις την Οδύσσειαν συμβολίζει το σώμα, (τόσον το φυσικόν σώμα, όσον και τα άλλα ορατά οχήματα ή χιτώνας της Ψυχής, τους οποίους μας αποκαλύπτουν οι Νεοπλατωνικοί, πνευματικός, π.χ. χιτών, αυγοειδές, κλπ.). Με άλλους λόγους ανάγκη να δαμάση ο γλιχόμενος όπως απαλλαγή των δεινών της επιγείου ζωής (βασίλειον του Ποσειδώνος), το εν αυτώ κτήνος. Και οι Εταίροι του Οδυσσέως δεν είναι άλλο ή η πολυειδής και πολυποίκιλος αλογία και κακία της ψυχής του. Δια τούτο ο Οδυσσεύς εισέρχεται εις την Ιθάκην (Πνευματικός ή Νοητός Κόσμος) απηλλαγμένος της Αφροσύνης (άνευ των εταίρων, των συντρόφων του) και του Κτηνώδους (άνευ της νηός του).

Οι μνηστήρες αφ' ετέρου είναι και αυτοί τα Σύμβολα των εσφαλμένων επιδιώξεων της ψυχής. Δεν είναι δηλαδή οι διάφοροι νόθοι πόθοι της ψυχής εκείνοι, οι οποίοι θα συνδεθούν με την Πηνελόπην (την εξαγνισθείσαν και παρθένον Ψυχήν). Πρέπει όλοι αυτοί οι νόθοι και απατηλοί πόθοι, οι μόνον την συμφοράν υπισχνούμενοι να προσφέρουν εις την Ψυχήν, να κατασταλούν, να φονευθούν «νηλέϊ χαλκώ».

Και όταν τέλος απαλλαγή πάσης κακίας, μολύνσεως και ακαθαρσίας, τότε πλέον, κρατών εις χείρα του «ευήρες ερετμόν» (κώπην ευάρμοστον), το οποίον συμβολίζει «ισορροπημένην πλέον πορείαν και συμπεριφοράν, νουνεχή και τελείως απηλλαγμένην αφροσύνης», θα φθάση εις την Χώραν των Τελείων, την Χώραν των Μεμυημένων, διότι τούτο συμβολίζεται υπό των ανθρώπων, οι οποίοι αγνοούν το άλας, τα ερετμά και τας ναυς. Το Βασίλειον της θαλάσσης, όπου η τρικυμία και ο διαρκής σάλος και η αστάθεια, είναι το Βασίλειον του Ποσειδώνος, και συμβολίζει κάλλιστα και παραστατικώτατα την Ανθρωπίνην Ζωήν επί της γης, την πλήρη τρικυμίας και κινδύνων, ένεκα της αφροσύνης και των συνεχών πειρασμών και της ηδυπαθείας, η οποία συνεχώς και ενέδρας μας στήνει, εκ των οποίων και γεννώνται η αστάθεια και τα δάκρυα και αι συμφοραί.

Οι άνδρες οι μη γνωρίζοντες το άλας και την θάλασσαν, είναι οι απαλλαγέντες των δεινών της Ποσειδωνίου Ζωής, είναι οι Τέλειοι, οι Σεσωσμένοι οι περιβληθέντες όχι μόνον τας Καθαρτικάς και Θεωρητικάς Αρετάς, αλλά και τας Παραδειγματικάς.

Περί των ανδρών τούτων, των τελείων, ομιλούν και τα Χρυσά Έπη των Πυθαγορείων, καλούντα αυτούς «Επιγείους Δαήμονας», πανσόφους δηλαδή άνδρας. Και ο Richard Wagner, εις το αποκαλυπτικώτατον Μελόδραμά του, αποκαλύπτει τους Άνδρας αυτούς εις τον γνωστόν με το όνομα «Graals – erzachlung» μονόλογον του Lohengrin, όστις ως ενθυμούνται όσοι είδον το Μελόδραμα τούτο, αρχίζει με τους ακολούθους στίχους:

«In fernem Land, unnahbar euren Schritten,

liegt eine Burg, die Monsalvat genannt»

(Εις μακρινήν Χώραν, απρόσιτον εις τα βήματά σας, κείται ένα Όρος, το ονομαζόμενον το Όρος των Σεσωσμένων).

Αντώνιος Φ. Χαλάς