Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ – EDGAR ALLAN POE

ΟΙΝΟΣ: Συγχώρεσε, ω Αγαθέ, την αδυναμία ενός πνεύματος που μόλις πρόσφατα απόχτησε τα φτερά της αθανασίας!

ΑΓΑΘΟΣ: Μα, Οίνε μου, δεν είπες τίποτα που να χρειάζεται συγχώρεση. Ακόμα κι εδώ, η γνώση δεν είναι ζήτημα διαίσθησης. Σοφία ζήτα απ' τους αγγέλους να σου δώσουν!

ΟΙΝΟΣ: Νόμιζα, όμως, πως σ' αυτήν εδώ την ύπαρξη θα γινόμουν μεμιάς γνώστης των πάντων κι έτσι, όντας παντογνώστης, θα ήμουν ευτυχισμένος.

ΑΓΑΘΟΣ: Αχ, η ευτυχία δε βρίσκεται στη γνώση, παρά στην απόχτηση της γνώσης! Μαθαίνοντας αδιάκοπα, ευτυχούμε αδιάκοπα. Αλλά να τα ξέρουμε όλα, αυτό θα ήταν η κατάρα ενός εχθρού.

ΟΙΝΟΣ: Μη τάχα, όμως, ο Ύψιστος δεν ξέρει τα πάντα;

ΑΓΑΘΟΣ: Αυτό πρέπει να είναι το μόνο πράγμα που είναι άγνωστο ακόμα και σ' ΕΚΕΙΝΟΝ, αφού είναι το πιο ευτυχισμένο ον.

ΟΙΝΟΣ: Αλλά, αφού οι γνώσεις μας αυξάνουν αδιάκοπα, επόμενο δεν είναι να τα μάθουμε τελικά όλα;

ΑΓΑΘΟΣ: Κοίταξε εκείνα εκεί κάτω τα αβυσσαλέα βάθη! Προσπάθησε ν' ατενίσεις από ψηλά το θέαμα των αμέτρητων αστεριών, έτσι καθώς αργοκυλάμε ανάμεσά τους! Ακόμα και την πνευματική όραση δεν την περιορίζουν τάχα παντού οι συνεχείς χρυσοί τοίχοι του σύμπαντος – οι τοίχοι των μυριάδων φωτεινών σωμάτων, που μονάχα ένας αριθμός τα συνταίριαξε σε μια ενότητα;

ΟΙΝΟΣ: Το βλέπω καθαρά πως το άπειρο της ύλης δεν είναι όνειρο.

ΑΓΑΘΟΣ: Δεν υπάρχουν όνειρα στην Εδέμ – αλλά ψιθυρίζεται εδώ πως αυτό το άπειρο της ύλης έχει ένα μόνο σκοπό: να προσφέρει στην ψυχή άπειρες πηγές για να μπορεί ν' ανακουφίσει τη δίψα της για μάθηση, δίψα πάντα άσβεστη, αφού το σβήσιμό της θα ισοδυναμούσε με το θάνατο της ίδιας της ψυχής. Ρώτα με, λοιπόν, Οίνε μου, ελεύθερα και άφοβα. Έλα! Θ' αφήσουμε αριστερά μας τη θορυβώδικη αρμονία των Πλειάδων(1) και θα πετάξουμε μακριά από το θρόνο, προς τα αστρικά λιβάδια που απλώνονται πέρα από τον Ωρίωνα κι όπου, αντί για πανσέδες και βιολέτες, υπάρχουν γι' αναπαμό της ψυχής τα κρεβάτια των τριπλών και τρίχρωμων ήλιων.

ΟΙΝΟΣ: Και τώρα, ω Αγαθέ, καθώς προχωρούμε, ενημέρωσέ με! Μίλησέ μου με τους γνωστούς ήχους της γης! Δεν κατάλαβα τη νύξη που έκανες τώρα δα για τους τρόπους και τις μεθόδους αυτού που, όταν ήμασταν θνητοί, συνηθίζαμε να ονομάζουμε Πλάση. Θέλεις μήπως να πεις πως ο Δημιουργός δεν είναι ο Θεός;

ΑΓΑΘΟΣ: Θέλω να πω πως η Θεότητα δε δημιουργεί.

ΟΙΝΟΣ: Εξήγησέ το μου αυτό!

ΑΓΑΘΟΣ: Η Θεότητα μόνο στην αρχή δημιούργησε. Τα πλάσματα που γεννιούνται τώρα κάθε ώρα και στιγμή σ' ολόκληρο το σύμπαν δεν μπορούμε παρά να τα θεωρήσουμε ως έμμεσα και όχι ως άμεσα αποτελέσματα της θείας δημιουργικής δύναμης.

ΟΙΝΟΣ: Οι άνθρωποι, Αγαθέ μου, θα έβρισκαν αυτή την ιδέα πέρα για πέρα αιρετική.

ΑΓΑΘΟΣ: Οι άγγελοι, όμως, Οίνε μου, τη θεωρούν απλή αλήθεια.

ΟΙΝΟΣ: Μέχρι εδώ σε καταλαβαίνω. Εννοείς πως ορισμένες λειτουργίες αυτού που ονομάζουμε Φύση ή φυσικούς νόμους κάνουν να εμφανιστεί, κάτω από ορισμένες συνθήκες, κάτι που έχει όλα τα εξωτερικά γνωρίσματα της δημιουργίας. Θυμάμαι καλά πως, λίγο πριν από την τελική καταστροφή της γης, έγιναν πολλά πετυχημένα πειράματα με αντικείμενο αυτό που μερικοί φιλόσοφοι έκαναν το λάθος ν' αποκαλούν «δημιουργία μικροοργανισμών».

ΑΓΑΘΟΣ: Οι περιπτώσεις, για τις οποίες μιλάς, ήταν στην πραγματικότητα παραδείγματα δευτερογενούς δημιουργίας – δηλαδή του μόνου είδους δημιουργίας που υπήρξε ποτέ από τότε που η πρώτη φράση γέννησε τον πρώτο νόμο.

ΟΙΝΟΣ: Ώστε, λοιπόν, αυτοί οι αστρικοί κόσμοι, που τινάζονται ασταμάτητα στα ουράνια μέσα από την άβυσσο της ανυπαρξίας, αυτά τα άστρα, Αγαθέ, δεν είναι το άμεσο έργο του Παντοκράτορα;

ΑΓΑΘΟΣ: Θα προσπαθήσω, Οίνε μου, να σε οδηγήσω, βήμα προς βήμα, στην ιδέα που θέλω να εκφράσω. Θα ξέρεις, βέβαια, πως, όπως καμιά σκέψη δεν μπορεί να χαθεί, έτσι και δεν υπάρχει πράξη που να μην έχει άπειρα αποτελέσματα(2). Λόγου χάρη, όταν κατοικούσαμε στη γη κουνούσαμε τα χέρια μας και, μ' αυτόν τον τρόπο, προκαλούσαμε μια δόνηση στην ατμόσφαιρα που την περιέβαλε. Η δόνηση αυτή μεταδινόταν ολοένα, ώσπου επηρέαζε κάθε μόριο του γήινου αέρα, που άρχιζε έτσι να κινείται για πάντα, χάρη στη μια και μοναδική κίνηση του χεριού μας. Αυτό το ήξεραν θαυμάσια οι μαθηματικοί του πλανήτη μας. Υπολόγισαν, μάλιστα, με ακρίβεια τα ειδικά αποτελέσματα που προκαλούν στο ρευστό ορισμένες παλμικές κινήσεις κι έτσι μπορούσαν εύκολα να προσδιορίσουν τον ακριβή χρόνο που θα χρειαζόταν ένας παλμός με δεδομένο μέγεθος για να περιτρέξει ολόκληρη την υδρόγειο και να επιδράσει (από εδώ ως την αιωνιότητα) σε κάθε άτομο της ατμόσφαιρας που την περιβάλλει. Αντίστροφα, δε δυσκολεύονταν να προσδιορίσουν την τιμή του αρχικού παλμού από ένα δεδομένο αποτέλεσμά του που είχε παραχθεί κάτω από δεδομένες συνθήκες. Οι μαθηματικοί που κατάλαβαν πως τα αποτελέσματα ενός δεδομένου παλμού ήταν άπειρα και πως μπορούσαν ν' ανιχνεύσουν με ακρίβεια ένα μέρος απ' αυτά τα αποτελέσματα χάρη στην αλγεβρική ανάλυση, οι μαθηματικοί που κατάλαβαν, επίσης, πόσο εύκολη ήταν η αντίστροφή διαδικασία, κατάλαβαν ταυτόχρονα πως αυτό το είδος ανάλυσης μπορούσε να συνεχιστεί επ' άπειρο, πως δεν υπήρχαν όρια στην πρόοδο και στις δυνατότητες εφαρμογής του, παρά μόνο στη διάνοια εκείνου που το προήγε ή το εφάρμοζε. Αλλα σ' αυτό το σημείο οι μαθηματικοί σταμάτησαν.

ΟΙΝΟΣ: Και γιατί να συνέχιζαν ω Αγαθέ;

ΑΓΑΘΟΣ: Γιατί πιο πέρα τους περίμεναν μερικοί συλλογισμοί που παρουσίαζαν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Απ' όσα ήξεραν, μπορούσαν να βγάλουν το συμπέρασμα πως ένα ον με άπερη αντίληψη – ένα ον που θα είχε μπροστά του ξεδιπλωμένη την ολοκληρωμένη μορφή της αλγεβρικής ανάλυσης – δε θα δυσκολευόταν καθόλου ν' ανιχνεύσει κάθε παλμό που μεταδίνεται στον αέρα – και στον αιθέρα που διαπερνάει τον αέρα – ως τις έσχατες συνέπειες, σε μια οποιαδήποτε, οσοδήποτε μακρινή εποχή. Πράγματι, μπορεί ν' αποδειχτεί πως κάθε τέτοιος παλμός που μεταδίνεται στον αέρα δεν μπορεί, σε τελευταία ανάλυση, παρά να επιδράσει σε κάθε αντικείμενο που υπάρχει μέσα στο σύμπαν. Και το ον με την άπειρη αντίληψη, το ον που φανταστήκαμε, θα μπορούσε ν' ανιχνεύσει τις απειροελάχιστες διακυμάνσεις του παλμού, τις επιδράσεις τους σ' όλα τα μόρια της ύλης, τις τροποποιήσεις που προκαλούν στις παλιές μορφές ή, μ' άλλα λόγια, τη δημιουργία καινούριων μορφών, ώσπου να τις δει να ξεκινούν – επιτέλους παρθενικές – από το θρόνο του Υπερτάτου Όντος. Κι όχι μόνο θα μπορούσε ένα τέτοιο πλάνους να το κάνει αυτό, αλλά οποιαδήποτε στιγμή, αν είχε μπροστά του ένα δεδομένο αποτέλεσμα – αν, για παράδειγμα, του δινόταν η ευκαιρεία να εξετάσει έναν απ' αυτούς τους αμέτρητους κομήτες – θα μπορούσε να προσδιορίσει χωρίς δυσκολία, χάρη στην αναλυτική αναδρομή, σε κάποιον αρχικό παλμό οφείλεται. Φυσικά, αυτή η δύναμη της αναδρομής, στην πιο πλήρη και τέλεια μοφή της, αυτή η ικανότητα αναφοράς σ' όλες τις εποχές, σ' όλα τα αποτελέσματα και σ' όλες τις αιτίες, είναι αποκλειστικό προνόμιο της Θεότητας, αλλά σε μικρότερο βαθμό, χωρίς την απόλυτη τελειότητά της, είναι μια δύναμη που την κατέχουν όλες οι τάξεις των αγγέλων.

ΟΙΝΟΣ: Μιλάς, όμως, μόνο για παλμούς που μεταδίνονται στον αέρα.

ΑΓΑΘΟΣ: Μιλώντας για τον αέρα, αναφερόμουν μόνο στη γη. Αλλά η γενική πρόταση αναφέρεται σε παλμούς που ασκούνται στον αιθέρα. Και, αφού ο αιθέρας διαποτίζει ολόκληρο το χώρο, είναι το μεγάλο μέσο της δημιουργίας.

ΟΙΝΟΣ: Δηλαδή κάθε κίνηση, όποια κι αν είναι η φύση της, δημιουργεί;

ΑΓΑΘΟΣ: Δεν γίνεται αλλιώς. Αλλά η γνήσια φιλοσοφία δίδασκε από παλιά πως η πηγή κάθε κίνησης είναι η σκέψη, και η πηγή κάθε σκέψης είναι –

ΟΙΝΟΣ: Ο Θεός.

ΑΓΑΘΟΣ: Σου μίλησα ω Οίνε, όπως μιλούσα σ' ένα παιδί της ωραίας Γης μας που χάθηκε πρόσφατα – για παλμούς που μεταδίνονται στην ατμόσφαιρα της Γης.

ΟΙΝΟΣ: Έτσι είναι.

ΑΓΑΘΟΣ: Καθώς σου μιλούσα, δε σου πέρασε από το μυαλό, κάποια σκέψη για τη φυσική δύναμη των λόγων; Μήπως, άραγε, κάθε λέξη δεν είναι κι ένας παλμός που μεταδίνεται στον αέρα;

ΟΙΝΟΣ: Μα Αγαθέ, γιατί κλαις; Και γιατί, ω, γιατί τα φτερά σου κρέμονται έτσι βαριά, καθώς αιωρούμαστε πάνω απ' αυτό το όμορφο άστρο, που είναι το πιο πράσινο κι ωστόσο το πιο φοβερό απ' όλα όσα συναντήσαμε στο πέταγμά μας;Τα λαμπρά λουλούδια του μοιάζουν με παραμυθένιο όνειρο, αλλά τα άγριά του ηφαίστεια μοιάζουν με τα πάθη μιας πολυτάραχης καρδιάς.

ΑΓΑΘΟΣ: Και είναι, Οίνε μου, είναι! Αυτό το άγριο αστέρι – πάνε τώρα τρεις αιώνες που, με πλεγμένα δάχτυλα και βουρκωμένα μάτια, στα πόδια της αγαπημένης μου, το δημιούργησα, με λίγα φλογερά λόγια. Τα λαμπρά του άνθη είναι τα πιο ακριβά απ' όλα τα ανεκπλήρωτα όνειρα και τα λυσσασμένα του ηφαίστεια είναι τα πάθη της πιο πολυτάραχης και ανίερης καρδιάς.

______________________

1.Σύμφωνα με μια αστρονομική θεωρία (που δεν την ασπαζόταν ο Πόε), οι Πλειάδες ήταν το κέντρο του σύμπαντος κι επομένως ο «θρόνος» του Θεού.

2.Η ιδέα αυτή προέρχεται από τον Πασκάλ

EDGAR ALLAN POE

Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΞΕΝΟΥ

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ 2000