Kubla Khan - Samuel Taylor Coleridge // ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΟΟΥΛΡΙΤΖ – ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

Kubla Khan - Samuel Taylor Coleridge

In Xanadu did KubIa Khan

A stately pleasure dome decree:

Where Alph, the sacred river, ran

Through caverns measureless to man

Down to a sunless sea.

So twice five miles of fertile ground

With walls and towers were girdled round:

And there were gardens bright with sinuous rills,

Where blossomed many an incense-bearing tree;

And here were forests ancient as the hills,

Enfolding sunny spots of greenery.

But oh! that deep romantic chasm which slanted

Down the green hill athwart a cedarn cover!

A savage place! as holy and enchanted

As e'er beneath a waning moon was haunted

By woman wailing for her demon lover!

And from this chasm, with ceaseless turmoil seething,

As if this earth in fast thick pants were breathing,

A mighty fountain momently was forced:

Amid whose swift half-intermitted burst

Huge fragments vaulted like rebounding hail,

Or chafly grain beneath the thresher's flail:

And `mid these dancing rocks at once and ever

It flung up momently the sacred river.

Five miles meandering with a mazy motion

Through wood and dale the sacred river ran,

Then reached the caverns measureless to man,

And sank in tumult to a lifeless ocean:

And `mid this tumult KubIa heard from far

Ancestral voices prophesying war!

The shadow of the dome of pleasure

Floated midway on the waves;

Where was heard the mingled measure

From the fountain and the caves.

It was a miracle of rare device,

A sunny pleasure dome with caves of ice!

A damsel with a dulcimer

In a vision once I saw:

It was an Abyssinian maid,

And on her dulcimer she played,

Singing of Mount Abora.

Could I revive within me

Her symphony and song,

To such a deep delight `twould win me,

That with music loud and long,

I would build that dome in air,

That sunny dome! those caves of ice!

And all who heard should see them there,

And all should cry, Beware! Beware!

His flashing eyes, his floating hair!

Weave a circle round him thrice,

And close your eyes with holy dread,

For he on honeydew hath fed,

And drunk the milk of Paradise.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΟΟΥΛΡΙΤΖ – ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

Το λυρικό απόσπασμα Κουμπλάι Χαν (πάνω από πενήντα ομοιοκατάληκτοι και ελεύθεροι στίχοι εξαίσιας προσωδίας) το ονειρεύτηκε ο άγγλος ποιητής Σάμιουελ Τέιλορ Κόουλριτζ, μια μέρα του καλοκαιριού του 1797. Ο Κόουλριτζ γράφει πως είχε αποσυρθεί σ' ένα αγρόκτημα, στα περίχωρα του Έξμορ. Μια αδιαθεσία τον υποχρέωσε να πάρει ένα υπνωτικό. Ο ύπνος τον πήρε μόλις είχε τελειώσει την ανάγνωση μιας περικοπής του Πέρτσας, που αναφέρεται στην ανέγερση ενός παλατιού απ' τον Κουμπλάι Χαν, τον αυτοκράτορα που έγινε ξακουστός στη Δύση χάρη στον Μάρκο Πόλο. Μέσα στον ύπνο του Κόουλριτζ, το τυχαία διαβασμένο κείμενο άρχισε να βλασταίνει και να πολλαπλασιάζεται. Κοιμώμενος, «είδε» μια σειρά εικόνες και, πολύ απλά τις λέξεις που εξέφραζαν αυτές τις εικόνες. Σε λίγες ώρες, ξύπνησε, με τη βεβαιότητα ότι είχε συνθέσει ή δεχθεί ένα ποίημα περίπου τριακοσίων στίχων. Με μια ανεπανάληπτη διαύγεια, τους θυμήθηκε κι έπιασε να μεταγράφει το απόσπασμα που διασώζεται στα έργα του. Μια αναπάντεχη επίσκεψη τον διέκοψε, κι από κείνη τη στιγμή, στάθηκε αδύνατον να θυμηθεί τη συνέχεια. «Δεν ήταν και μικρή η έκπληξη, μα και η απόγνωση που ένιωσα» διηγείται ο Κόουλριτζ, «όταν ανακάλυψα πως μπορεί να συγκρατούσα αμυδρά τη γενική μορφή του οράματος, αλλά όλα τα υπόλοιπα, εκτός από οκτώ-δέκα σκόρπιους στίχους, είχαν εξαφανιστεί, όπως οι εικόνες στην επιφάνεια ενός ποταμού όταν πετάμε μια πέτρα, αλλά, φευ!, χωρίς να ξαναγυρίσουν όπως εκείνες». Ο Σουίνμπερν θεώρησε το απόσπασμα που διασώθηκε ως το υψηλότερο δείγμα της μουσικότητας της αγγλικής γλώσσας, και πρόσθεσε πως, όποιος κατόρθωνε να το αναλύσει, θα ήταν (η μεταφορά είναι του Τζον Κιτς) σαν να ξέπλεκε ένα ουράνιο τόξο(379). Οι μεταφράσεις και οι αναλύσεις ποιημάτων που θεμελιώδης αρετή τους είναι η μουσικότητα, είναι μάταιες και μπορεί να αποβούν ολέθριες. Ας αρκεστούμε να θυμόμαστε, προς το παρόν, ότι ο Κόουλριτζ δέχτηκε εν ονείρω μια σελίδα αναμφισβήτητου μεγαλείου.

Η περίπτωση όσο εξαιρετική κι αν είναι, δεν είναι μοναδική. Στην ψυχολογική μελέτη του The World of Dreams(380), ο Χάβελοκ Έλις την εξομοίωσε με εκείνην του βιολονίστα και συνθέτη Τζουζέπε Ταρτίνι, που ονειρεύτηκε ότι ο Διάβολος (ο σκλάβος του) έπαιζε στο βιολί μια υπέροχη σονάτα. Όταν ξύπνησε, ο ονειρευτής ανέσυρε απ' την ατελή του ανάμνηση το Trillo del Diavolo(381). Ένα άλλο κλασικό παράδειγμα υποσυνείδητης εγκεφαλικής εργασίας είναι εκείνο του Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον, στον οποίο ένα όνειρο (όπως αναφέρει ο ίδιος στο «A Chapter on Dreams»)(382) του προμήθευσε το θέμα του «Ολάλα», κι ένα άλλο όνειρο, το 1884, το θέμα του Τζέκιλ και Χάιντ(383). Ο Ταρτίνι θέλησε να αποτυπώσει «εν εγρηγόρσει» τη μουσική ενός ονείρου. Ο Στίβενσον πήρε απ' τα όνειρά του θέματα, δηλαδή γενικές μορφές. Εγγύτερη στη λεκτική έμπνευση του Κόουλριτζ είναι εκείνη που ο Βέδας ο Αιδέσιμος αποδίδει στον Κέιντμον (Historia ecclesiastica gentis Anglorum IV,24)(384). Συνέβη στα τέλη του 7ου αιώνα, στη μισθοφορική και πολεμοχαρή Αγγλία των σαξόνων βασιλέων. Ο Κέιντμον ήταν ένας άξεστος τσοπάνος που τον είχαν πάρει τα χρόνια. Μια νύχτα, έφυγε άρον άρον από μια γιορτή, προβλέποντας ότι θα 'ρχόταν η σειρά του για την άρπα, και ξέροντας ότι δεν μπορούσε να τραγουδήσει. Έπεσε να κοιμηθεί σ' ένα στάβλο, ανάμεσα στ' άλογα, και κάποιος μες στον ύπνο του τον φώναξε με τ' όνομά του(385) και τον πρόσταξε να τραγουδήσει. Ο Κέιντμον αποκρίθηκε πως δεν ήξερε να τραγουδάει, μα ο άλλος του είπε: «Τραγούδησε τη δημιουργία του κόσμου». Τότε ο Κέιντμον πρόφερε στίχους που δεν τους είχε ξανακούσει ποτέ. Δεν τους ξέχασε όταν ξύπνησε, και μπόρεσε να τους επαναλάβει μπροστά στους μοναχούς του κοντινού μοναστηριού του Χιλντ. Δεν έμαθε ποτέ του να διαβάζει, αλλά οι καλόγεροι του εξηγούσαν ιστορίες από την Αγία Γραφή, κι εκείνος, «μηρυκάζοντας σαν ζωντανό, τις μεταμόρφωνε σε γλυκόηχους στίχους, κι έτσι τραγούδησε τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, κι όλη την ιστορία της Γένεσης και την έξοδο των τέκνων του Ισραήλ και την είσοδό τους στη Γη της Επαγγελίας, και τόσα άλλα απ' τις Γραφές, και την ενσάρκωση, τα Πάθη, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου, και τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος, και την επιφοίτηση των αποστόλων, κι ακόμα, την τρομάρα της Δευτέρας Παρουσίας, τη φρίκη και τα βάσανα της Κόλασης, τις γλυκάδες του Παράδεισου, τις χάριτες και του Θεού τις κρίσεις». Ο Κέιντμον ήταν ο πρώτος ιερός ποιητής του αγγλικού έθνους. «κανείς δεν μπόρεσε να τον φτάσει» λέει ο Βέδας, «γιατί δεν ήταν των ανθρώπων μαθητής, μα του Θεού». Λίγα χρόνια αργότερα, προφήτεψε την ώρα του θανάτου του και τον περίμενε στον ύπνο του. Ας ελπίσουμε πως ξαναβρήκε τον άγγελό του.

Εκ πρώτης όψεως, το όνειρο του Κόουλριτζ διατρέχει τον κίνδυνο να φανεί λιγότερο εκπληκτικό από εκείνο του προδρόμου του. Το Κουμπλάι Χαν είναι μια σύνθεση αξιοθαύμαστη, ενώ οι εννέα στίχοι του ύμνου που ονειρεύτηκε ο Κέιντμον, δεν παρουσιάζουν καμία άλλη αρετή πέρα απ την ονειρική καταγωγή τους. Ωστόσο, ο Κόουλριτζ ήταν ήδη ποιητής, ενώ ο Κέιντμον είδε να του αποκαλύπτεται ο προορισμός του. Υπάρχει, πάντως, ένα στοιχείο μεταγενέστερο, που μεγεθύνει ως το απίστευτο το θαύμα του ονείρου μέσα στο οποίο γεννήθηκε το Κουμπλάι Χαν. Αν αυτό το στοιχείο αληθεύει, τότε η ιστορία του ονείρου του Κόουλριτζ προηγείται κατά πολλούς αιώνες του Κόουλριτζ, κι ακόμα δεν έχει πάρει τέλος.

Ο ποιητής είδε τ' όνειρό του το 1797 (κατ' άλλους το 1798) και δημοσίευσε την ιστορία του ονείρου το 1816, εν είδει σχολίου ή επεξηγήσεων του ημιτελούς ποιήματος. Είκοσι χρόνια αργότερα, εκδόθηκε στο Παρίσι, αποσπασματικά, η πρώτη δυτική μετάφραση μιας από τις τόσες Παγκόσμιες Ιστορίες τις οποίες διαθέτει η πλούσια περσική λογοτεχνία, η Επιτομή Ιστοριών του Ρασίντ ελ Ντιν, που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα. Εκεί, λοιπόν, διαβάζουμε: «Ανατολικά του Σανγκ-του, ο Κουμπλάι Χαν έχτισε ένα παλάτι, πάνω σ' ένα σχέδιο που 'χε δει στ' όνειρό του και το φύλαγε στη μνήμη του». Το κομμάτι αυτό το έγραψε ο βεζίρης του Μαχμούτ Χαζάν, ενός απόγονου του Κουμπλάι Χαν.

Ένας μογγόλος αυτοκράτορας, τον 13ο αιώνα, ονειρεύεται ένα παλάτι και το χτίζει σύμφωνα με το όραμά του. Τον 18ο αιώνα, ένας άγγλος ποιητής, που αποκλείεται να ήξερε πως αυτό το οικοδόμημα είχε βγει μέσα από ένα όνειρο, ονειρεύεται ένα ποίημα για το παλάτι. Μπροστά σ' αυτή τη συμμετρία, που λειτουργεί μέσα απ' τις ψυχές κοιμωμένων και αγκαλιάζει ηπείρους και αιώνες, θαρρώ πως οι αναλήψεις, οι αναστάσεις κι οι αποκαλύψεις των ιερών βιβλίων δεν είναι τίποτα – ή σχεδόν τίποτα.

Ποια εξήγηση να διαλέξει κανείς; Όσοι απορρίπτουν εκ προοιμίου το υπερφυσικό (κι εγώ προσπαθώ πάντα ν' ανήκω σ' αυτή την ομάδα), θα πουν πως η ιστορία των δύο ονείρων είναι μια σύμπτωση, ένα σκαρίφημα της τύχης, όπως τα σχήματα των λιονταριών και των αλόγων που παίρνουν καμιά φορά τα σύννεφα. Άλλοι θα υποστηρίξουν πως ο ποιητής έμαθε, με κάποιο τρόπο, ότι ο αυτοκράτορας είχε ονειρευτεί το παλάτι του, και καμώθηκε πως το 'χε δει στ' όνειρό του, προκειμένου να φτιάξει έναν υπέροχο μύθο που θα κάλυπτε ή θα δικαιολογούσε τα τυχόν μειονεκτήματα αυτής της κολοβής ραψωδίας*. Η εκδοχή αυτή δεν είναι απίθανη, αλλά μας υποχρεώνει να υποθέσουμε, αυθαίρετα, την ύπαρξη ενός κειμένου το οποίο αγνοούν οι σινολόγοι, και στο οποίο ο Κόουλριτζ θα μπορούσε να 'χει διαβάσει, πριν από το 1816, το όνειρο του Κουμπλάι**. Πιο μαγευτικές είναι οι εικασίες που ξεπερνούν τη λογική. Που επιτρέπουν, λ.χ., να υποθέσεις πως η ψυχή του αυτοκράτορα, όταν καταστράφηκε το παλάτι, διείσδυσε στην ψυχή του Κόουλριτζ, ώστε αυτός να το ξαναχτίσει με λόγια, που αντέχουν πιο πολύ στο χρόνο από τα μάρμαρα και τα μέταλλα.

Το πρώτο όνειρο πλούτισε την πραγματικότητα μ' ένα παλάτι. Το δεύτερο, πέντε αιώνες αργότερα, μ' ενα ποιήμα (ή την αρχή ενός ποιήματος) που του το είχε εμπνεύσει το ίδιο παλάτι. Η ομοιότητα των δύο ονείρων αφήνει να διαφανεί ένας μυστικός σκοπός. Το τεράστιο χρονικό διάλειμμα αποκαλύπτει έναν υπεράνθρωπο εκτελεστή. Το να θελήσεις ν' αποκρυπτογραφήσεις τις προθέσεις αυτού του αθάνατου ή αιωνόβιου όντος μπορεί να 'ναι ριψοκίνδυνο ή και ανώφελο, αλλά τίποτα δε σ' εμποδίζει να υποψιάζεσαι πως δεν έχει ακόμα εκπληρώσει το σκοπό του. Το 1691, ο ιησουίτης Ζερμπιγιόν βεβαίωσε πως μόνο ερείπια έχουν απομείνει απ' το παλάτι του Κουμπλάι Χαν. Ξέρουμε επίσης πως από το ποίημα έχουν διασωθεί μετά βίας πενήντα στίχοι. Τα στοιχεία αυτά μας επιτρέπουν να φανταζόμαστε πως η σειρά ονείρων και έργων δεν έχει ακόμα τελειώσει. Ο πρώτος ονειρευτής είδε στον ύπνο του το όραμα του παλατιού και το έχτισε. Ο δεύτερος, που αγνοούσε το όνειρο του προηγούμενου, ένα ποίημα για το ίδιο παλάτι. Αν το σχήμα αυτό επαληθεύεται, δεν αποκλείεται, μια μελλοντική νύχτα απ' την οποία μας χωρίζουν αιώνες, ένας αναγνώστης του Κουμπλάι Χαν να ονειρευτεί το ίδιο όνειρο, να μην υποψιαστεί πως και άλλοι το ονειρεύτηκαν, και να του δώσει τη μορφή ενός γλυπτού ή μιας μουσικής. Ίσως η σειρά των ονείρων δεν έχει τέλος. Ίσως η κλείδα της είναι στο τελευταίο όνειρο.

Τώρα που έχω γράψει τα προηγούμενα, διαβλέπω – ή νομίζω ότι διαβλέπω – άλλη μια εξήγηση. Ίσως ένα αρχέτυπο, που δεν έχει ακόμα αποκαλυφθεί στους ανθρώπους, ένα αιώνιο αντικείμενο (για να χρησιμοποιήσω την ορολογία του Ουάιτχεντ)(386) εισδύει αργά αργά στον κόσμο. Η πρώτη του εκδήλωση ήταν το παλάτι. Η δεύτερη, το ποίημα. Όποιος τις συνέκρινε, θα 'βλεπε πως είναι κατά βάσιν ίδιες.

______________________

379.«Philoshophy will clip an angel's wings, / conquer all mysteries by rule and line, / empty the haunted air, and gnomed mine - / unweave a rainbow...» («Lamia», β' μέρος, στ. 234-237).

380.Ο κόσμος των ονείρων (1911).

381. Κοντσέρτο για βιολί και μπάσο κοντίνουο σε φα, op. 1

382.«Περί ονείρων»: όγδοο κείμενο της συλλογής Across the Plains [Διασχίζοντας τις πεδιάδες (1892)]

383.Πλήρης τίτλος: Η παράξενη περίπτωση του Δρος Τζέκιλ και του Κυρίου Χάιντ [The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1885)]

384.Εκκλησιαστική Ιστορία των Άγγλων (731). ο Μπόρχες πάντως, παραθέτει όλη την ιστορία με το όνειρο του Κέιντμον στο Βιβλίο των ονείρων.

385.«Η φωνή που άκουγε ο βοσκός στο βουνό...» [«Πράγματα» (Το χρυσάφι των τίγρεων)]

386.«Κατά τον Ουάιτχεντ, οι μορφές αυτές [του Πλάτωνα], που ο Ουάιτχεντ τις ονομάζει “αιώνια αντικείμενα”, εισδύουν στο χρόνο και στο χώρο. Αυτές οι αέναες, συνδυασμένες εισδύσεις διαμορφώνουν την πραγματικότητα». [«Παρουσίαση του βιβλίου Modes of Thoight του Α. Ν. Ουάιτχεντ» (περιοδ. «El Hogar», 24.3.1939)]

______________________

*Στις αρχές του 19ου αιώνα, ή στα τέλη του 18ου, το Κουμπλάι Χαν θα φαινόταν στους αναγνώστες με κλασική παιδεία πολύ πιο αλλοπρόσαλλο απ' ό,τι σε μας, σήμερα. Το 1884, ο πρώτος βιογράφος του Κόουλριτζ, ο Τρέιλ, μπορούσε ακόμα να γράφει: «Το εξωφρενικό ονειρικό ποίημα Κουμπλάι Χαν δεν είναι παρά ένα ψυχολογικό αξιοπερίεργο».

**Βλ. Τζον Λίβινγκστον Λόουζ: The Road to Xanadu, 1927, σσ. 358, 585.

ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

ΔΟΚΙΜΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ, ΣΧΟΛΙΑ: ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2007

Η ΙΟΥΔΑΪΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ – ΠΑΝΑΓΗΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ

Φωτίζου, φωτίζου, Ιερουσαλήμ, ήκει γαρ σου το φως

και η δόξα Κυρίου επί σε ανατέταλκεν

Ησαΐας 60,1

Ένας ξεχωριστός, δρόμος αθανασίας σημειώνεται ανάμεσα στους Εβραίους με το όραμα της Ανάστασης των Νεκρών, που κλαδώνεται από το μεσσιανικό όραμα της βασιλείας της Ιερουσαλήμ πανου στα έθνη.

Η πρώτη ρίζα της ιδέας είναι ένα όνειρο που σφυροκοπιέται στους μαύρους καιρούς της βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας τους, το όνειρο του ξεσκλαβωμού και της εθνικής αποκατάστασής τους. Ύστερα από τριάντα χρόνια αιχμαλωσίας, ο Ιεζεκιήλ οραματίζεται (γύρω στα 570 π.Χρ.) το τέλος της αιχμαλωσίας και την επιστροφή των ομοφύλων του, σα μιαν ανάσταση του πεθαμένου του έθνους. Είναι το όραμα της πεδιάδας της σπαρμένης μ' ανθρώπινα κόκκαλα, που ξαναντύνουνται τα νεύρα και τις σάρκες τους, κ' η ζωογόνα πνοή του Θεού τα ζωντανεύει. Το όνειρο τούτο του ξεσκλαβωμού του εβραϊκού έθνους και του ξαναγυρισμού στην πατρίδα του, γίνεται ολοένα και πιο φλογερή φαντασίωση, που, όσο βαθαίνουν τα βάσανα του σκλαβωμένου λαού, τόσο ξεχαλινώνεται κι ανάβει. Ο πεθαμένος με τη σκλαβιά του λαός δε θ' αναστηθεί μοναχά, μα, στηριγμένος από το χέρι του Θεού, θ' ανέβει πάνω απ' όλους τους λαούς, ο μονοκράτορας λαός κάτου από τη μονοκρατορία του Θεού του. Μισόν αιώνα ύστερα από τ' όραμα του Ιεζεκιήλ, μια προφητεία, που αναγράφεται στον Ησαΐα, ζωγραφίζει με χρώματα υψηλού λυρισμού το πολυδοξασμένο τούτο αύριο του βασανισμένου λαού των Εβραίων. Το όραμα μιας Ιερουσαλήμ στημένης στην κορφή των εθνών, αιώνια φωτισμένης από το ασάλευτο φως του Θεού, συναποσώνει, έτσι, την ιδέα του Λυτρωμού, και δίνει το πρότυπο του οράματος της Θεϊκής Βασιλείας στον κόσμο. Το νέο τούτο στοιχείο της ιδεολογίας του Ισραήλ ανακρατιέται κ' ύστερα από την αιχμαλωσία του και το περίλαμπρο όνειρο στήνεται αμετακίνητος άξονας των μεγάλων ελπίδων του κι αποκούμπι του μέσα στην αέναη θαλασσοταραχή της εθνικής του ιστορίας.

Πως, όμως, θα 'λαμπε σ' όλη την ακεριοσύνη της η δόξα κ' η δικαιοσύνη του Θεού, χωρίς να παιδευτούν αυτοί που κατατρέξανε και ταπεινώσανε τον εκλεκτό του Κυρίου λαό, και πως η μονοκρατορία θα μπορούσε να στηθεί της Ιερουσαλήμ, χωρίς τον ολοθρεμό των οχτρών της; Σε μια προφητεία του Μιχαία, που ξαναστήνει, κάπου εκατόν είκοσι χρόνια αργότερα, το όραμα του Ησαΐα, οι λαοί που μαζεύουνται να θαυμάσουν την Ιερουσαλήμ, δε νιώσαν την παγίδα που τους έστησε ο Θεός, μαζεύοντάς τους σα χερόβολα αλωνιού, ν' αλωνιστούνε. Το πλουτισμένο τώρα με τον όλεθρο των οχτρών όραμ της βασιλείας της Ιερουσαλήμ, ξαναζεί φλογερό στους αιώνες της ρωμαϊκης, της νέας πάλι του Ισραήλ, αιχμαλωσίας. Γραμμένο από αλεξανδρινό Ιουδαίο γύρω στο 140 μ. Χρ., το τρίτο βιβλίο των Σιβυλλικών Χρησμών ξετυλίγει σ' επικούς πίνακες τον θρίαμβο της Ιερουσαλήμ και την παραδεισιακή βασιλεία της πάνου στα έθνη. Στο “Προοίμιο” πάλι των Χρησμών, που λέγεται ν' ανήκει στην ίδια “Σίβυλλα”, οι εθνικοί παρουσιάζουνται να ξολοθρεύουνται, αν δεν αλλαξοπιστήσουνε, ενώ οι λατρευτές του αληθινού Θεού θα κατοικούνε τον παράδεισο και θα τρέφουνται από την ουράνια τροφή, το “μάνα”. Αλλά και με την τιμωρία των οχτρών, πως, πάλι, η δικαιοσύνη του Θεού θ' ακεριωθεί, αν εκείνοι που αγωνιστήκανε για την πίστη του και το έθνος τους και μαρτυρήσαν και θανατωθήκανε, κ' οι δίκαιοι που κατατρεχτήκαν από τους άδικους κ' οι καλοί που εξοντωθήκαν από τους κακούς , κι όσοι, κρατώντας το νόμο του Θεού, είδαν τους εαυτούς τους να βουλιάζουν μπροστά στο θρίαμβο της ανομίας και του κακού – θα ξαντιμευτούνε; Η αμοιβή των αγαθών, η αμοιβή των δικαίων, ποια θα 'ναι; Το εναγώνιο τούτο αίτημα της δικαιοσύνης, που το κάνει στυγνότερο η παράσταση του Σεώλ, αναρωτά τους ουρανούς κι απόκριση δεν παίρνει καμμία. Ο εβραϊκός Άδης δεν ξέρει τιμωρία ή αμοιβή, ούτε αντισηκώνει με τίποτα τα χαμένα ή θυσιασμένα ταξίματα της ζωής και του κόσμου. Εκεί καλοί και κακοί, μακριά από την έγνοια του Θεού που δεν ανακατεύεται με τους νεκρούς, ζούνε μια τόσο φύτική ζωή, που 'ναι περσότερο μια άδεια ανυπαρξία. Το όραμα της βασιλείας της Ιερουσαλήμ κάνει, με τη σειρά του, ωμότερο το πρόβλημα της δικαιοσύνης. Οι αγαθοί, οι δίκαιοι, οι μάρτυρες του Ισραήλ, η στρατιά των αγίων νεκρών και ζωντανών και των αυριανώνε μαρτύρων του, που κρατήσανε και κρατούνε την πύρινη στήλη της εθνικοθρησκευτικής του συνείδησης στη ζοφερή πορεία μέσα από την έρημο του μίσους, των πολέμων, της σκλαβιάς και των προδοσιών, δε θα μοιραστούν, μόνο και μόνο γιατί πεθάνανε πριν, τη βασιλεία της Ιερουσαλήμ μαζί με τους τοτινούς αδερφούς τους; Κ' η μοίρα τους είναι να πεθάνουνε στην έρημο, ατενίζοντας και πάλι από μακριά τη γη που δε θα φτάσουνε ποτέ, τη γη της νέας τους επαγγελίας;

Ο ταυτισμός της Ζωτικής Ψυχής με την Ψυχή του Νεκρού κ' η μυητική ευδαιμονική αθανασία που κυριεύουν τον Μεσογειακό Κόσμο, μένουνε, κάτου από την αποκλειστικότητα της θρησκείας του Ιαβέ, ξέαν για τους εβραίους. Η διάκριση της Ζωτικής Ψυχής (ruach), που ξαναγυρίζει μετά θάνατο στο Θεό, και της Ψυχής του Νεκρού (nefesh), που κατεβαίνει στον Σεώλ, ανακρατιέται σταθερά ανάμεσά τους. Συνέπεια είναι η δυσκολία της διαμόρφωσης ενός ανταποδότη Άδη σαν απάντηση στο αίτημα της δικαιοσύνης. Αλλά και μια τέτοια απάντηση (που συνδυάζεται παραπέρα με την παντοχή της Ανάστασης των Νεκρών), πολύ λίγα θα σήμαινε για τους Εβραίους, που, όπως τόσοι και τόσοι λαοί, αδυνατούν να παραδεχτούν την πληρότητα μιας φασματικής ζωής πέρα από τον τάφο. Κορμί και Ζωτική Ψυχή, αυτά μονάχα, κ' ενωμένα, συγκροτούνε μιαν αληθινή ζωή, ικανή να χαρεί την αμοιβή και να υποφέρει την τιμωρία. Η ξαναένωση, έτσι, της Ζωτικής Ψυχής και του Κορμιού, είναι ο μόνος δρόμος για την αμοιβή των Δικαίων που αμομένει στην θεϊκή δικαιοσύνη. Η ξαναένωση κιόλας αυτή κάθε άλλο παρά αδύνατη είναι. Είδαμε πως η ανάσταση του νεκρού με το ξαναγύρισμα της Ζωτικής του Ψυχής είναι ιδέα οικουμενική και τα βιβλικά παραδείγματα ευνοούνε την ανάπτυξή της μέσα στο κλίμα του ξαναμένου εβραϊκού θεοκρατισμού των αιώνων της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η ξαναδημιουργία των σωμάτων δεν είναι δύσκολη για το Θεό που δημιουργεί τον κόσμο με το λόγο του και, καθώς η Ζωτική Ψυχή ξαναγυρίζει στο Θεό, ο Θεός την ξαναφυσά στα πεθαμένα κορμιά, όπως στα κόκκαλα της πεδιάδας του Ιεζεκιήλ, και τ' ανασταίνει ατόφια. Έτσι διαμορφώνεται, από δρόμους εξωμυστηριακούς, η ιδέα μιας νέας ευδαιμονικής αθανασίας, που δεν είναι επιβίωση της ψυχής, μα Ανάσταση των Νεκρών κι αθανασία των Ζωντανών μέσα στον παράδεισο μιας βασιλικής πολιτείας του κόσμου. Οραματικό της υπέδαφος μένει το συγκλονιστικό όραμα των μυριάδων σκελετών που ξαναντύνουνται τα κορμιά στην πεδιάδα του Ιεζεκιήλ, και πλαστουργός της λόγος το αίτημα, μέσα από τη σφαίρα ενός εθνικού θεοκρατισμού, της ολοκληρωτικής δικαιοσύνης. Μαζί με τον ολοθρεμό των οχτρών, το ένα σκέλος της δικαιοσύνης του Θεού, το όραμα της Βασιλείας της Ιερουσαλήμ συναποσώνεται με την Ανάσταση των Νεκρών, το άλλο σκέλος της δικαιοσύνης. Η σχέση της νέας αυτής ιδέας με το αίτημα της δικαιοσύνης μαρτυριέται και από την άρνηση των Σαδουκαίων να τη δεχτούνε (Πραξ. 23, 8). Ευχαριστημένοι με την επίγεια τάξη, κ' έχοντας ενώσει τα συμφέροντά τους με τα συμφέροντα των ρωμαίων δυναστών, ούτε τη βασιλεία του Θεού ποθούν, ούτε απιθώνουν τις ελπίδες τους πέρα από τον τάφο.

Η ιδέα της Ανάστασης των Νεκρών πρωτομπαίνει, κατά μιαν άποψη, από τον 4ο αιώνα π. Χρ., όπως μπορεί να μαρτυρήσει το χωρίο του Ησαΐα 26, 19: αναστήσονται οι νεκροί και εγερθήσονται οι εν τοις μνημείοις, και ευφρανθήσονται οι εν τη γη. Η γαρ δρόσος η παρα σου ίαμα αυτοίς εστίν, η δε γη των ασεβών πεσείται. Κατά μίαν άλλη άποψη, η ιδέα πρωτομπαίνει στα μισά του 2ου αιώνα π. Χρ., όπου μαρτυριέται από ένα χωρίο του Δανιήλ (=165 π.Χρ.) 12,2, αν είναι γνήσιο κι όχι χριστιανική παρεμβολή, ή γαι να μαρτυρηθεί, γύρω στα 100 π.Χρ., στο δεύτερο βιβλίο των Μακκαβαίων. Όσο μπορεί να συναχθεί από το χωρίο του Ησαΐα και το κείμενο των Μακκαβαίων (αν. 12,40 κε. πρβ. και IV Μακκ. 7) η Ανάσταση θα περιοριστεί στους δικαίους μοναχά, που θ' αναστηθούν για να πάρουνε μέρος στο θρίαμβο του αναστημένου τους γένους. Μα η καταβολή της ιδέας πάνου στο αίτημα της δικαιοσύνης, είχε μέσα της τα σπέρματα πολλαπλών αναπτύξεών της. Από τη μια συμβιβάζεται με την ιδέα ενός ανταποδότη Άδη κι εδώ, κι από την άλλη δεν περιορίζεται στους δικαίους μονάχα. Στον Ενώχ 1-36, ο Σεώλ έχει τέσσερα χωρίσματα, ένα για τους κακούς που τιμωρηθήκανε ζώντας τους και δε θ' αναστηθούν για να τιμωρηθούν την ημέρα της κρίσεως. Ένα για τους δικαίους που θ' αναστηθούν για ν' ανταμειφθούν. Κ' ένα για τους ήρωες της πίστης που περιμένουν ν' αναστηθούν σ' ένα παράδεισο ευδαιμονίας. Είναι φανερό πως δεν φτάνει πια η εξόντωση των ζωντανών εχθρών, η μη ανάσταση των κακών κ' η τιμωρία τους στον Άδη. Πρέπει κι αυτοί ν' αναστηθούν και να πληρώσουνε, σα ζωντανοί, για να χορτάσει η δικαιοσύνη. Στο χωρίο του Δανιήλ 12,2 (κ' η υστερότερη αυτή ιδέα μαρτυρά με πολλές πιθανότητες την παρεμβολή) οι ένοχοι θ' αναστηθούνε κι αυτοί για παιδεμό και ντροπιασμό τους: και πολλοί των καθευδόντων εν γης χώματι εξεγερθήσονται, ούτοι εις ζωήν αιώνιον και ούτοι εις ονειδισμόν και εις αισχύνην αιώνιον. Για την τιμωρία και των πεθαμένων οχτρών, η ανάσταση των νεκρών καθολικεύεται, πιο πέρα, στην ανάσταση των νεκρών όλου του ανθρώπινου γένους. Στο 4ο βιβλίο των Σιβυλλικών Χρησμών (στίχ. 176κε) ο Θεός, ύστερα από την πυρκαγιά του κόσμου, θ' αναστήσει όλους τους νεκρούς και, πληρώνοντάς τους κατά τα έργα τους, θα ξαναπαραδώσει στο θάνατο τους ασεβείς, ενώ θα στήσει στη ζωή τους άλλους, ανταμείβοντάς τους:

Ω μακαριστός, εκείνον ος εις χρόνον έσσεται ανήρ.

ΠΑΝΑΓΗΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ

Η ΨΥΧΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ 2000

ΟΙ ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ - Rodney Collin

Αν εφαρμόσουμε τους ίδιους νόμους που μελετήσαμε στις περιπτώσεις του Άρη και της Αφροδίτης, περιμένουμε η κίνηση του Ερμή, που δρά πάνω στους θυρεοειδείς, να προκαλεί κύματα ακατάπαυστης κίνησης. Όπως, όμως, παρατηρήσαμε νωρίτερα, η τροχιά του Ερμή είναι τόσο εκκεντρική και η περίοδος του τόσο μικρή, ώστε οποιοσδήποτε κύκλος μπορούσε αυτός να υποκινεί είναι πάρα πολύ ασταθής για μια σοβαρή μελέτη.

Εκείνο που είναι παράξενο είναι ότι η έρευνα μας εισάγει πράγματι σε έναν τέτοιο κύκλο δραστηριότητας, που συνδέεται όμως με έναν αστρονομικό ρυθμό μιας τελείως διαφορετικής τάξης. Αυτός ο κύκλος έχει περίοδο εννέα ετών που όλοι οι στατιστικοί ξεχωρίζουν με κόπο από τον βιολογικό ρυθμό των 9 &2/3 ετών που έχουμε ήδη εξετάσει.

Αυτός ο εννεάχρονος ρυθμός ελέγχει τις τιμές και την αγορά, την επανάληψη οικονομικών κρίσεων, την οικοδομική δραστηριότητα (18 χρόνια) και πολλούς άλλους παράγοντες που αντανακλούν τα περίεργα κύματα της αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας, της πρωτοβουλίας και της ύφεσης που χαρακτηρίζουν όλα τα οικονομικά και τα βιομηχανικά φαινόμενα. Αυτός ο κύκλος είναι πιο έντονος στις βιομηχανικές κοινωνίες. Παρουσιάζεται πολύ δυνατός στις μεγάλες πόλεις και χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ άλλοι κύκλοι, για παράδειγμα ένδεκα ετών, κυριαρχούν περισσότερο στην Ευρώπη.

Αν αυτός ο εννεάχρονος κύκλος μεταφραστεί από τη γλώσσα της στατιστικής στη γλώσσα του συναισθήματος, αντιπροσωπεύει καθαρά μια διακύμανση εκείνης της παράξενης κρυμμένης δύναμης που φαίνεται να υποκινεί τα βιαστικά πλήθη οποιασδήποτε μεγάλης πόλης τη μια στιγμή έτσι, την άλλη αλλιώς, με έναν ρυθμό το πρωί και έναν άλλο το βράδυ και να γεμίζει αυτά τα ίδια πλήθη τη μια εποχή με μια παράξενη διέγερση και την άλλη με μια απάθεια και αδιαφορία. Οποιοσδήποτε παρατηρητής θα έχει παρατηρήσει με φρίκη στους δρόμους της Νέας Υόρκης ή του Λονδίνου την ασυνήθιστη εντύπωση που δίνουν οι αστικές μάζες καθώς κινούνται σαν κάτι να τις ρουφά και τη φανερή αδιαφορία αυτού του αόρατου ρουφήγματος για οποιαδήποτε εξέταση της ανθρώπινης ευτυχίας ή του ανθρώπινου κέρδους. Οι άνθρωποι χύνονται μέσα στο μετρό όπως χύνονται οι κόκκοι του σταριού μέσα στο μύλο, συρόμενοι προς τα κάτω από κάποια δύναμη που τους κρατά διαρκώς σε κίνηση, τρέχοντας στην πραγματικότητα, όχι προς το γραφείο αλλά προς τον τάφο.

Ποιός θεός ή διάβολος υποκινεί μαι τέτοια ακατάπαυστη κίνηση; Αν ψάξουμε στους ουρανούς για έναν εννεάχρονο κύκλο βρίσκουμε κάποιον σε μια πολύ απροσδόκητη θέση.

Σύμφωνα με τον αρμονικό νόμο, που είναι γνωστός σαν νόμος του Μπόουντ, θα έπρεπε να υπάρχει ένας πλανήτης ανάμεσα στον Άρη και τον Δία σε μια απόσταση 260 εκατομμυρίων μιλίων από τον Ήλιο. Κανένα, όμως, ίχνος ουρανίου σώματος δεν ανακαλύφθηκε εκεί, μέχρι το 1801 που εντοπίστηκε ο πρώτος πλανήτης μιας σειράς μικροσκοπικών πλανητών σε αυτή την περιοχή. Από τότε έχουν καταγραφεί πάνω από 1.200 τέτοιοι πλανήτες, με διάμετρο από 250 μέχρι λίγα μόνο μίλια. Το εννενήντα πέντε τοις εκατό αυτών των αστεροειδών διατάσσονται σε μια ζώνη ανάμεσα στα 205 με 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο, με τη μέση απόστασή τους να είναι ίδια σχεδόν με αυτή που προϋπόθετε ο κανόνας που αναφέραμε. Σύμφωνα με τον τρίτο νόμο του Κέπλερ, η περίοδος της τροχιακής περιστροφής ενός σώματος σε αυτή την απόσταση από τον Ήλιο είναι περίπου 1.700 ημέρες, που είναι, στην πραγματικότητα, η μέση περιοδικότητα των αστεροειδών. Μια πλανητική μάζα που περιστρέφεται με αυτή την ταχύτητα πρέπει να κάνει μια μικρότερη συζυγία με τη Γη και τον Ήλιο κάθε 468 ημέρες, ενώ ο πλήρης συνοδικός κύκλος της θα ήταν εννέα ακριβώς χρόνια.

Ας θυμηθούμε, τώρα, την οκτάβα της πραγματικής συνοδικής περιοδικότητας που διατυπώσαμε στο 6ο Κεφάλαιο:

Η περιοδικότητα της μάζας των αστεροειδών ηχεί, έτσι, τις νότες ρε, σολ και σι. Η νότα, όμως, ρε ηχείται μόνο από τους αστεροειδείς και θα πρέπει συνεπώς να τους χαρακτηρίζει περισσότερο. Στην επόμενη οκτάβα αυτή η νότα θα αντιπροσωπεύεται από τα 54 έτη, στην επόμενη από τα 108 έτη κ.ο.κ. Για να μελετήσουμε, έτσι, την επίδραση των αστεροειδών πάνω στην ανθρώπινη ζωή θα πρέπει να αναζητήσουμε φαινόμενα με περίοδο όχι μόνο εννέα ετών, αλλά επίσης 27, 54 και 108 ετών.

Τα χαρακτηριστικά του εννεάχρονου κύκλου έχουν ήδη περιγραφεί. Ένας, όμως, πολύ ισχυρότερος ρυθμός λίγο-πολύ του ίδου χαρακτήρα παρατηρείται κάθε 54 χρόνια. Για παράδειγμα, οι τιμές του Αμερικάνικου χονδρεμπόριου φθάνουν σε πολύ εντυπωσιακά ύψη το 1813, το 1865 και το 1919, ημερομηνίες που συμπίπτουν συμπτωματικά με το τέλος του πολέμου του 1812, του Εμφυλίου Πολέμου και του Παγκοσμίου Πολέμου. Η ίδια περιοδικότητα παρατηρείται, επίσης, στην παραγωγή σιδήρου και άνθρακος και στους βιομηχανικούς μισθούς.

Ο Kondratieff και άλλοι παρατηρητές προχωρούν ακόμη περισσότερο και ισχυρίζονται ότι αυτοί οι κύκλοι των 54 ετών χαρακτηρίζονται από ριζικές αλλαγές σε ολόκληρη την οικονομική δομή: η περίοδος 1788-1842 καλύπτει τη βιομηχανική επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία, η περίοδος 1842-1896 την εποχή του άνθρακα, του ατμού και των σιδηροδρόμων, η περίδος 1896-1950 την εποχή της χημείας, του ηλεκτρισμού και των μηχανών εσωτερικής καύσης με την ερχόμενη περίοδο να χαρακτηρίζεται δυναμικά από μια νέα οικονομική δομή και από μια νέα πηγή ενέργειας. Άλλοι, πάλι, έχουν προσπαθήσει να συσχετίσουν αυτόν τον ρυθμό με τη συχνότητα της εμφάνισης των πολέμων, αν και αυτό το φαινόμενο εξαρτάται πιθανά περισσότερο από τη συζυγία των κύκλων των Αστεροειδών και του Άρη που ήδη εξετάσαμε.

Βασικά, όλοι οι προηγούμενοι κύκλοι πολλαπλασίων του εννέα φαίνονται να συνδέονται με μια ορισμένη νευρική διέγερση ή εξάντληση των μεγάλων μαζών των ανθρώπων που κατοικούν στις πόλεις. Έχουν γίνει προσπάθειες να συνδεθεί αυτή με το ηλεκτρικό δυναμικό του αέρα, που έχει παρατηρηθεί να παρουσιάζει έναν ρυθμό 9 ή 18 ετών στο αστεροσκοπείο μιας πόλης (Kew) αν και κανένας τέτοιος ρυθμός δεν παρατηρήθηκε σε έναν αγροτικό σταθμό (Eskdalemnir).

Με αυτή τη σχέση είναι ενδιαφέρον να σκεφθούμε τι είδους επίδραση θα μπορούσαμε να περιμένουμε να προκαλεί κίνηση των αναρίθμητων αστεροειδών και τι αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει αυτή η επίδραση πάνω στο μαγνητικό πεδίο της Γης. Σκεφθείτε στην αρχή την υλική φύση αυτού του πλήθους των διαφόρων μεγεθών, που ακολουθούν με διαφορετικές ταχύτητες εκατοντάδες ξεχωριστές και πολύ έκκεντρες τροχιές. Θυμηθείτε μετά τη διιστάμενη ή συγκεχυμένη εντύπωση που δίνουν οι ανεξάρτητες συζητήσεις χίλιων ανθρώπων στη διάρκεια ενός διαλείμματος του θεάτρου συγκριτικά με την αρμονική εντύπωση που δημιουργείται από τον ίδιο αριθμό που λαμβάνει μέρος σε μια τέτοια χορωδία κάτω από τη διεύθυνση ενός μόνο διευθυντή. Τέτοια είναι και η υλική σχέση ανάμεσα στη μάζα των αστεροειδών και τους ατομικούς πλανήτες.

Η φύση, έτσι, των αστεροειδών φαίνεται να αντιπροσωπεύει, κατά κάποιο τρόπο, την επίδραση του πλήθους στο κονσέρτο του Ηλιακού Συστήματος, να συμβολίζει δηλαδή την ανεξαρτησία ή την επανάσταση των συνιστωσών μονάδων εναντίον του όλου. Με αυτή την έννοια οι παθολογικές καταστάσεις δημιουργούνται από την ανεξάρτητη δράση ή αδράνεια των ιδιαίτερων οργάνων ή κυττάρων του σώματος, ενώ οι εξεγέρσεις και οι επαναστάσεις αντιπροσωπεύουν αυτή την κατάσταση στη σωματική πολιτική. Αυτός ο «ατομισμός», με τον οποίο ο καθένας επιδιώκει την ικανοποίηση της δικιάς του φιλοδοξίας, αδιάφορος για το όλον ή γι' αυτό που τον κινεί, χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη σύγχρονη βιομηχανική οικονομία και περισσότερο τη ζωή των μεγάλων πόλεων.

Όλα αυτά δείχνουν να υπονοούν, με κάποιο τρόπο, μαι βλαβερή, ενοχλητική ή νευρική επιρροή, γιατί ακόμα και από την οικονομική άποψη αυτός ο κύκλος περιγράφεται σωστά σαν ο κύκλος των κρίσεων, δηλαδή σαν ο κύκλος του γενικού φόβου και πανικού. Αυτός ο φόβος, όπως είδαμε στη μελέτη των ψυχοσωματικών λειτουργιών, αντιπροσωπεύει ένα ορισμένο ψυχολογικό δηλητήριο. Το δηλητήριο αυτό προκαλεί με τη σειρά του τα κύματα της αυτοκτονίας, της δολοφονίας, της κατάχρησης και άλλων εγκλημάτων που βρίσκονται επίσης να ακολουθούν έναν εννεάχρονο κύκλο και να αντιστοιχούν με τις κοιλάδες της οικονομικής κρίσης.

Σε σχέση με αυτό θυμόμαστε με ενδιαφέρον ότι μια ορισμένη νότα στην οκτάβα των οργανικών ενώσεων χαρακτήριζε τα δηλητήρια, τις ουσίες δηλαδή που προκαλούν ασθένειες. Σε κάθε κόσμο πρέπει να δρουν μέσω της τριπλής φύσης της δημιουργίας και οι έξι λειτουργίες και ούτε ακόμη και ο πλανητικός κόσμος δεν μπορεί να εξαιρεθεί. Επιπλέον, οι διάφορες νότες οποιασδήποτε οκτάβας φαίνονται να αντιστοιχούν, με κάποιο τρόπο, σε αυτές τις διάφορες λειτουργίες ή στις ουσίες που έχουν σχέση με αυτές. Πρέπει, έτσι, να περιμένουμε οι διάφοροι πλανήτες να σχετίζονται επίσης, με κάποιο τρόπο, στο δικό τους επίπεδο με τη δράση αυτών των λειτουργιών. Έχουμε ήδη δει πως η επίδραση της Αφροδίτης φαίνεται να συνδέεται με τη λειτουργία της ανάπτυξης και η επίδραση του Άρη με τη λειτουργία της καταστροφής.

Είναι, έτσι, κάπως δύσκολο να αποφύγουμε το συμπέρασμα ότι ο κύκλος και η επίδραση των αστεροειδών σχετίζονται ιδιαίτερα με τη λειτουργία που λόγω έλλειψης μιας καλύτερης περιγραφής έχουμε ονομάσει σήψη ή έγκλημα.

Αυτή η παράξενη σχέση ανάμεσα στους αστεροειδείς και τη σήψη μας θυμίζει, με τη σειρά της, πανάρχαιους μύθους εγκλήματος σε ένα αγγελικό ή πλανητικό επίπεδο: την επανάσταση του Σατανά και την πτώση του Εωσφόρου. Αυτές οι ιστορίες αναφέρονται πάντα σε σχέση με τις γνωστές μορφές των πλανητικών δημιουργών, δηλαδή του Ερμή, της Αφροδίτης, του Άρη, του Δία και του Κρόνου που παρουσιάζονται με το ένα ή το άλλο όνομα στη Βαβυλωνιακή, Ελληνική, Ρωμαϊκή, Αραβική, Αζτεκική και Μεσαιωνική κοσμογονία. Οι αστεροειδείςδεν αναφέρονται ποτέ με όνομα, αλλά σε κάθε περίπτωση πληροφορούμαστε για έναν «πεσμένο άγγελο». «Πως έπεσες από τον ουρανό Εωσφόρε, αστέρα της πρωίας!» (Ισαΐας xiv).

Στο ΙΧ κεφάλαιο του βιβλίου της Αποκάλυψης αυτός ο μύθος παρουσιάζεται με μια μυστικιστική – μυθική γλώσσα. Περιγράφονται παράξενα οράματα που αναφέρονται σε καθέναν από τους επτά πλανητικούς αγγέλους. Αυτό που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι το όραμα του πέμπτου αγγέλου, αφού οι αστεροειδείς καταλαμβάνουν πράγματι την πέμπτη θέση στη σειρά των πλανητών μετά από τον Ερμή, την Αφροδίτη, τη Γη και τον Άρη. Όταν σάλπισε αυτός ο άγγελος, μαθαίνουμε ότι ένα αστέρι από τον ουρανό φάνηκε να πέφτει μέσα στην απύθμενη άβυσσο, από τον οποίο εμφανίστηκαν σύννεφα καπνού που σκοτείνιασαν τον Ήλιο. Από αυτόν τον καπνό προήλθε ένα σμήνος από «ακρίδες» με κυματίζοντα «μαλλιά» και σιδερένιες «πανοπλίες», που ο ήχος των φτερών τους ήταν σαν τον ήχο των αρμάτων που ορμούν μέσα στη μάχη. Ο «Βασιλιάς» αυτών των «ακρίδων», ή ο άγγελος της απύθμενης αβύσσου, ήταν ο Απολλύων, που αργότερα έγινε ο Σατανάς.

Ένα ακόμα όραμα περιγράφει μια γυναίκα ενδεδυμένη τον Ήλιο με τη Σελήνη κάτω από τα πόδια της και με ένα στέμμα δώδεκα αστέρων πάνω από το κεφάλι της (μια προσωποποίηση της κατερχόμενης κλίμακας των κόσμων από τα δώδεκα ζωδιακά σημεία του Γαλαξία μας και μέσα από τον Ήλιο μας κάτω προς τη Σελήνη), η οποία πρόκειται να γεννήσει ίσως έναν καινούργιο δορυφόρο. Ο Σατανάς, όμως ή δράκοντας, περιμένει να καταβροχθίσει το νήπιο. Σαν αποτέλεσμα αυτού του κινδύνου δημιουργείται στον ουρανό πόλεμος ανάμεσα στον αρχάγγελο Μιχαήλ με τους αγγέλους του (τον Ήλιο με τους βασικούς του πλανήτες) και το Σατανά με τους δαίμονές του. «Ο δράκοντας δεν τα κατάφερε κι έτσι δεν τους επιτράπηκε να μείνουν άλλο στον ουρανό. Έτσι, ρίχτηκε ο δράκος ο μεγάλος, ο όφης ο αρχαίος, που λέγεται διάβολος και σατανάς και παραπλανάει ολόκληρη την οικουμένη, ρίχτηκε κάτω στη Γη και μαζί του έρριξαν και τους αγγέλους του».

Τον δέκατο έβδομο αιώνα όλοι αυτοί οι διάφοροι μύθοι συνδυάστηκαν από το Μίλτωνα στον «Χαμένο Παράδεισο» του, όπου η πτώση του Εωσφόρου από τον ουρανό συνδέθηκε με την «υπερηφάνεια», την ανεξαρτησία, ή την επανάσταση εναντίον μιας κοσμικής τάξης. Σε ολόκληρο αυτό το βιβλίο καθώς και σε όλες τις άλλες παρόμοιες αναφορές βρίσκεται η ιδέα ότι ο Εωσφόρος είναι το πνεύμα της πολλαπλότητας, του χάους, της αταξίας ανάμεσα σε μια μάζα αποδιοργανωμένων ατόμων. Είναι ο «πρίγκιπας των δαιμόνων», του οποίου το όνομα είναι «λεγεών».

Στην αρχή του 19ου αιώνα ο αστρονόμος Olber, που ανακάλυψε τον δεύτερο αστεροειδή, επανέλαβε περίεργα αυτούς τους μύθους προτείνοντας ότι τα νέα σώματα που ανακαλύφτηκαν ήσαν υπολείμματα ενός πλανήτη που υπήρχε κάποτε και είχε διασκορπιστεί σε αναρίθμητα σωματίδια. Πρότεινε, επίσης, ότι ο μικροσκοπικός συνολικός όγκος αυτών των υπολειμμάτων (περίπου ίσος με αυτόν της Σελήνης) μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος από τη μάζα του χαμένου πλανήτη τραβήχτηκε μέσα στις τροχιές της Γης, του Άρη και του Δία, όπου είτε έπεσε πάνω σε αυτούς σαν μετεωρίτες είτε σχημάτισε δορυφόρους. Πράγματι, τα μικροσκοπικά άμορφα φεγγάρια του Άρη είναι δύσκολο να εξηγηθούν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.

Αυτή η θεωρία του Olber μας θυμίζει και ταιριάζει με την ιδέα που σκιαγραφήσαμε στο 16ο Κεφάλαιο, ότι πρέπει σε μια μακρινή εποχή να εμφανίστηκε μια τρομακτική κοσμική ένταση που αντιπροσώπευσε τη «νύχτα» για τη Γη, προκάλεσε τον κατακλυσμό που καταπόντισε την Ατλαντίδα και έφερε μια σχεδόν πλήρη διακοπή στην ανθρώπινη ιστορία. Μια παρόμοια ένταση μπορούσε να έχει προκαλέσει πράγματι, σε ορισμένες περιπτώσεις την «έκρηξη» ενός ελαττωματικού πλανήτη με όλες τις συνέπειες που περιγράψαμε.

Με αυτόν τον τρόπο βρίσκουμε την αστρονομική γραφή του μύθου της πτώσης του Εωσφόρου, «του αστέρα της πρωίας», του πολέμου των άλλων πλανητών εναντίον του, το ρίξιμό του από τη θέση του κάτω στη Γη και τον τελικό υποβιβασμό του στον καινούργιο ρόλο του πρίγκιπα μιας λεγεώνας δαιμόνων ή «ιπτάμενων ακρίδων».

Επιπλέον, η επίδραση αυτών των «δαιμόνων» ή αστεροειδών πάνω στη Γη βρίσκεται τώρα να ακολουθεί έναν εννεάχρονο κύκλο δραστηριότητας, ο οποίος αντιστοιχεί, στην πραγματικότητα, στα κύματα της κρίσης, της αυτοκτονίας, της ανθρωποκτονίας και της παράνοιας που παρατηρούνται ανάμεσα στους ανθρώπους.

Rodney Collin

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΙΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 1993

Για την Φαντασία – Edgar Allan Poe

Η καθαρή φαντασία επιλέγει από την Ομορφιά ή την Ασκήμια μονάχα εκείνα τα πράγματα που μπορούν να συνδυασθούν και ίσαμε σήμερα δεν είχαν συνδυασθεί. Η ένωση, κατά κανόνα, μετέχει, ως προς το χαρακτήρα, στην ομορφιά ή το υψηλό, ανάλογα με την ομορφιά ή το υψηλό που χαρακτηρίζουν τα πράγματα που συνδυάστηκαν – τα οποία υφίστανται ακόμη ως μεμονωμένα – δηλαδή, ως προγενέστεροι συνδυασμοί. Όμως, όπως κατ' αναλογία συμβαίνει συχνά στη φυσικοχημεία, όχι σπάνια συμβαίνει και σ' αυτή τη χημεία της διάνοιας, από την ανάμειξη των δύο στοιχείων να προκύπτει κάτι που δεν έχει καμία από τις ιδιότητες του ενός εξ αυτών ή ακόμη κάτι από τις ιδιότητες και των δύο... Έτσι, το φάσμα της Φαντασίας είναι απεριόριστο. Τα υλικά της εκτείνονται παντού στο σύμπαν. Ακόμη και από την ασκήμια συνθέτει εκείνη την Ομορφιά που αποτελεί ταυτόχρονα το μοναδικό αντικείμενο και το αναπόφευκτο κριτήριο της Φαντασίας. Όμως, γενικά, ο πλούτος ή η δύναμη των υλικών που συνδυάζονται, η ικανότητα να ανακαλύψει κανείς νεά πράγματα άξια για συνδυασμό, και ειδικά τον απόλυτο «χημικό συνδυασμό» της πλήρους μάζας – αποτελούν τα καθέκαστα που πρέπει να προσέξουμε κατά την αποτίμηση της Φαντασίας. Είναι αυτή ακριβώς η εντελής αρμονία ενός έργου της φαντασίας που τόσο συχνά έχει ως αποτέλεσμα να υποτιμηθεί από τον επιπόλαιο, με τον χαρακτήρα του προφανούς που επιθέτει. Συχνά αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνει να μην έχει φανταστεί κανείς πριν τους συνδυασμούς αυτούς.

Edgar Allan Poe

Πόε

Τόμος Α'

Επιμέλεια Στέφανος Μπεκατώρος

Εκδόσεις Πλέθρον 1991

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΜΕΛΗΣ

Η λέξη Μυστήριο στην Αρχαία Ελλάδα σήμαινε το απόρρητο, το μυστικό, το άρρητο μέρος μιας τελετής ή λατρείας οι οποίες δεν γινόταν φανερές σε άτομα που δεν είχαν μυηθεί. Όπως φαίνεται και ετυμολογικά η λέξη παράγεται από το ρήμα Μυείν δηλαδή κλείνω και αναφέρεται κυρίως στα μάτια και στα χείλη. Εκείνοι που μυούνται στα μυστήρια του υπερβατικού, απαγορεύεται να τα ανακοινώσουν σε άλλους μη μυημένους, πρέπει να κλείνουν το στόμα τους.

Τα αρχαία Μυστήρια ήταν ίσως η ανώτερη πνευματική κληρονομιά στην αρχαία Ελλάδα. Ήταν κυρίως κρυφές λατρείες, όπου έπρεπε πρώτα κανείς να μυηθεί, κοινώς να εισαχθεί. Ο οπαδός αυτής της λατρείας ονομαζόταν Μύστης και το πρόσωπο που τον εισήγαγε σ' αυτή Μυσταγωγός. Κάθε μυστηριακή κοινότητα είχε τα κοινά γεύματα, τους κοινούς χορούς και τις ιεροτελεστίες, όπου άνθρωποι που έσμιξαν στον ίδιο χορό, που συμμετείχαν στα ίδια δρώμενα ένιωθαν για πάντα ενωμένοι.

Στην εσωτερική έννοιά τους παρουσίαζαν τις αιώνιες αλήθειες είτε ήταν φυσικές είτε ήταν πνευματικές που διατηρήθηκαν στο πέρασμα χιλιάδων ετών.

Από τα λίγα που γνωρίζουμε γι' αυτά φαίνεται ότι παρουσίαζαν αλληγορικές αναπαραστάσεις που συμβολίζουν τα πεπρωμένα των ψυχών μετά θάνατον, το νόμο και την ενότητα που συνδέουν όλα τα όντα. Επίσης ήταν τελετουργίες για την ευκαρπία της γης, για την πολυπόθητη βροχή.

Και υπήρχαν πάντα τοπικά μυστήρια, αλλά και μυστήρια που απόκτησαν πανελλήνια εμβέλεια όπως τα Ελευσίνια, τα Ορφικά, τα Κρητικά και τα Καβείρια.

Όλα σχεδόν επηρεασμένα από αυτά της Αιγύπτου, αναδιοργανώθηκαν με την παρέμβαση μεγάλων μυστών και ιεροφαντών που θήτευσαν πριν στα Αιγυπτιακά ιερά όπως ο Κάδμος, ο Ορφέας, ο Φερεκύδης, ο Επιμενίδης, ο Πυθαγόρας.

Στα μυστήρια όλων των εποχών και όλων των θρησκειών οι άνθρωποι επιδιώκουν τη βοήθεια του Θεού ή των Θεών. Και την επιδιώκουν από τη στιγμή που μπόρεσαν να συλλάβουν την ιδέα των πανίσχυρων Θεών και του υπερβατικού τους κόσμου. Τα μυστήρια εμφανίζονται σε ένα αρκετά αναπτυγμένο πολιτιστικό στάδιο του ανθρώπου. Η σύλληψη της έννοιας των Θεών, των πνευμάτων και ενός υπερβατικού κόσμου που υπάρχει πέρα από τις αισθητές δυνατότητες του ανθρώπου, αποτελούν την αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη των μυστηρίων.

Βασικό στοιχείο στην τέλεση των μυστηρίων ήταν ο κύκλος των μυημένων. Αλλά εως ένα βαθμό συμμετείχαν και μη μυημένοι διαφορετικά δεν θα υπήρχε συνέχεια στα μυστήρια αν δεν υπήρχαν μυημένοι.

Εκεί μπορούσαν να λάβουν μέρος μόνο όσοι πετύχαιναν μετά από προετοιμασίες δοκιμασιών και υποσχέσεων (π.χ. περί εχεμύθειας) και μόνο τότε γίνονταν δεκτοί στο χώρο των μυημένων.

Στους χώρους εκείνους που υπήρχε εξωτερική και εσωτερική λειτουργία ιδιαίτερη έμφαση δινόταν στην ψυχική ανύψωση του ανθρώπου προς την πνευματική του ολοκλήρωση και τελειοποίηση μέσω του καθαρμού και του εξαγνισμού, για να κατακτήσει ο μυημένος με την ψυχή του την αγάπη και την πνευματική ελευθερία. Το κυριότερο μέρος από την εξωτερική μύηση ήταν οι καθαρμοί και οι εξαγνισμοί, όπου το μέρος αυτό των Μυστηρίων ονομαζόταν καθάρσια ή και καθαρμοί.

Όλα τα μυστήρια του κόσμου έχουν για κέντρο τους τη Μητέρα-Γη που στους διάφορους λαούς παίρνει και ιδιαίτερα ονόματα.

Στους Σουμέριους λέγεται Ιναννά, στους Βαβυλώνιους Ιστάρ, στη Συρία Αστάρτη, στη Φοινίκη Ανάθ, στην Αίγυπτο Ίσιδα, στη Μικρά Ασία λέγεται Μεγάλη Μητέρα, Κυβέλη, Δινδυμήνη, μα, στους Έλληνες Δήμητρα ή Ρέα κλπ.

Στον χώρο του Αιγαίου υπάρχει το κοινό επίκεντρο της Μεγάλης Μητέρας Γης με τις αντίστοιχες της Δ. Μικράς Ασίας όπους στην αρχή μάλλον δεν χρειαζόταν να αναφερθεί το όνομά της. Αργότερα πήρε το όνομα Ρέα (που σημαίνει Γη – Γαία) και επίσης Δήμητρα (Γη Μήτηρ).

Στα πρώτα μυστήρια στον κόσμο του Αιγαίου υπάρχει και αρσενικός θνήσκων Θεός όπως σε όλα τα μυστήρια της Μέσης Ανατολής.

Στις νεότερες ανακαινίσεις των μυστηρίων εκλείπει ο θνήσκων Θεός και στη θέση μπαίνει η «Κόρη-Περσεφόνη». Ο ουράνιος σύζυγος εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά με διάφορα ονόματα όπως: Δίας, Ποσειδώνας, Ίακχος ή και ακόμα είναι ανώνυμος Θεός.

Παρατηρούμε ότι στα Διονυσιακά-Ορφικά και στα Κρητικά εξακολουθεί να παίζει κύριο ρόλο ο θνήσκων Θεός όπως ο Διόνυσος που ταυτίζεται με τον Όσιρη και ο Ορφέας.

Πάντως στον κόσμο του Αιγαίου και της Ελλάδας γενικότερα τα μυστήρια γίνονταν δύο φορές το χρόνο, το φθινόπωρο με τη σπορά και την άνοιξη όταν τα σπαρτά θέλουν βροχή, αλλά σε κάθε περιοχή τα μυστήρια τελούνταν ανάλογα με το κλίμα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΜΕΛΗΣ

Ο ΗΦΑΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΜΕΛΗ 2005