ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ - Arthur Schopenhauer

Ο Αριστοτέλης χώρισε τη φιλοσοφία σε θεωρητική, πρακτική και ποιητική. Κάθε υψηλή λοιπόν ποίηση έχει το σκοπό της. Δημιουργεί έργα που αναπαρασταίνουν τη φοβερή όψη της ανθρώπινης φύσης, τα δεινά του ανθρώπου, τη φρικτή μιζέρια, το θρίαμβο του κακού, την ειρωνική επικράτηση του τυχαίου, το ανεπανόρθωτο πέσιμο και κατέβασμα του δίκαιου και αθώου ανθρώπου. Με τα έργα αυτά αποκαλύπτεται ένα αξιοπρόσεκτο δείγμα της σύστασης του κόσμου...

Μέσα σε όλες τις τραγωδίες δεν είναι μόνο οι ευγενικές και καθαρές υπάρξεις, εκείνες που υποφέρουν που περνάνε όλες τις οδύνες και τελικά παρατάνε τα πάντα, τις απολαύσεις, τις επιδιώξεις τους, προκειμένου να αφοσιωθούν στην ιδέα που αγαπάνε και για την οποία αγωνίζονται. Τέτοιοι δεν είναι ο πρίγκηπας του Κολδερόου, η Μαργαρίτα του Φάουστ, ο Αμλέτος του Σαίξπηρ. Όλα αυτά μας αποδεικνύουν, ότι η αληθινή σημασία μιας τραγωδίας είναι να μας δείξει ότι οι αμαρτίες που βρίσκουν τον εξαγνισμό τους από τον τραγικό ήρωα δεν είναι δικές του αμαρτίες, δηλαδή προπατορικές, αλλά αυτό το αμάρτημα του ότι βρισκόμαστε στη ζωή.

Ο τελικός σκοπός και η προθετικότητα της τραγωδίας συνοψίζονται στο να μας κάνει να υπομένουμε με καρτερία και υπομονή και να σκύβουμε το κεφάλι στην άρνηση της θέλησης να ζούμε, ενώ αντίθετα η κωμωδία μας ανοίγει την καρδιά, μας δίνει την ελπίδα και τη δύναμη να ζήσουμε. Γιατί στην πραγματικότητα η κωμωδία είναι η αναπαράσταση της ανθρώπινης ζωής, αναγκαστικά λοιπόν μας παρουσιάζει τις καομοιριές και τις ατυχίες της ζωής, αλλά τα παρασταίνει δήθεν ό,τι είναι δεινά που περνάνε στο τέλος και χάνονται μέσα στην ευτυχία που προέρχεται από επιτυχίες και νίκες που στο τέλος επικρατούνε.

Όταν λοιπόν πέφτει η αυλαία και τελειώνει μια κωμωδία, ο άνθρωπος έχει βγάλει το συμπέρασμα πως η ζωή είναι πολύ διασκεδαστική, αστεία και καλόβολη. Πέφτοντας όμως η αυλαία, η στιγμή της ευθύνης και ταιριαστής λύσης, δεν μας αφήνει να δούμε τι γίνεται παραπέρα. Ενώ η τραγωδία τελειώνει με τέτοιο τρόπο ώστε τίποτε και κανένα άλλο γεγονός να μη μπορέσει να συμβεί παραπέρα.

Ο δραματικός ποιητής έχει γνώση του έργου που παρουσιάζει και αφού μιλάει για το πεπρωμένο, πρέπει να είναι ανήλεος όπως είναι και αυτό. Το κάθε έργο, η κάθε τραγωδία, είναι ένας καθρέφτης της ανθρωπότητας, γι' αυτό και ο δημιουργός έχει το χρέος να μας δείξει την ωμή αλήθεια δηλαδή όλους τους δυνατούς χαρακτήρες που μπορούμε να βρούμε όπως οι σκληροί, οι άτιμοι, οι κακοί, οι ψεύτες, οι στενοκέφαλοι, ματαιόδοξοι, και αντιθέτως οι λογικοί, οι φρόνιμοι, οι μεγαλόψυχοι. Στον Όμηρο, πιστεύω ότι δεν υπάρχει κανένας χαρακτήρας μεγαλόψυχος από φυσική του διάθεση, παρ' όλο ότι μέσα σε όλο το έργο υπάρχουν πολλοί ήρωες τίμιοι και μεγαλόψυχοι. Στον Σαίξπηρ με πολύ δυσκολία βρίσκει κανείς ένα-δύο τέτοιους χαρακτήρες αλλά και αυτών η ευγένεια δεν έχει τίποτε το υπεράνθρωπο και το μεγαλειώδες. Τέτοιοι χαρακτήρες είναι η Κορδέλια και ο Κοριολάνος. Καλούς χαρακτήρες δύσκολα βρίσκει κανείς, ενώ από τους αντίθετους όσους θέλεις.

Το έργο της λυρικής ποίησης είναι έκφραση της ατομικότητας της συγκίνησης από το ωραίο και της έμπνευσης που να δίνει σάρκα και οστά με στίχους. Αυτό που πραγματικά προσπαθεί ο λυρικός ποιητής είναι να δώσει την αλήθεια έτσι όπως είναι, γυμνή και να παρουσιάσει την ανθρωπότητα ως τα βάθη της.

Και όλες οι αισθητικές τάσεις και τα αισθήματα, που οπωσδήποτε χαρακτηρίζονται από πολυσημία, και που όλες οι ως τώρα γενεές έχουν δοκιμάσει και έχουν ικανοποιηθεί στις ίδιες περιστάσεις, αυτά τα συναισθήματα αναπαράγονται συνεχώς, γιατί στην αισθητική ικανοποίηση υπάρχει ελευθερία και ενδιαφέρον, και βρίσκουν την τελική έκφρασή τους στην ποίηση.

Ο ποιητής, μπορεί να πει κανείς, είναι ένας άνθρωπος στην ολότητά του. Ο ανθρώπινος πόνος, η κατάσταση της ψυχικής ζωής, η στενοχώρια, τα προβλήματα, και κάθε τι που έχει συνταράξει την ανθρώπινη καρδιά και έχει αναστατώσει την ανθρώπινη ύπαρξη εκφράζεται με απαράμιλλο τρόπο από τον ποιητή και προσφέρει στο κοινό το αντίκρυσμα των παθών του. Έτσι ο ποιητής ή ο καλλιτέχνης μπορεί με την ίδια τέχνη και το ίδιο πάθος, να τραγουδάει την ηδονή ή τη μυστικοπάθεια, να είναι ο Άγγελος Σιλέσιος ή ο Ανακρέων, να γράφει τραγωδίες ή κωμωδίες, να περιγράφει άμεσες ανάγκες, αισθήματα παράφορα, θαυμασμό, αλλά όμως και προστυχιές και ιδιαίτερα συναισθήματα, ανάλογα με τη διάθεση και την κλίση του.

Κανένας δεν μπορεί να επιβάλλει στον ποιητή να είναι σεμνός, μεγαλοπρεπής, ηθικός, χριστιανός, να υπερασπίζει αξίες, να μην είναι εκείνο ή να είναι το άλλο. Αυτό είναι αδύνατον. Η ποίηση είναι η ηχώ, ο καθρέφτης του κόσμου. Αποκαλύπτει τις εσωτερικές τάσεις, υπηρετεί εκείνον που την αισθάνεται και τον εκφράζει.

Arthur Schopenhauer

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Γ. ΕΓΓΛΕΖΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ν.ΔΑΜΙΑΝΟΣ / ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ