Δεν είμαι από εκείνους τους Αφρικανούς που ντρέπονται για τη χώρα τους επειδή μέσα σε πενήντα χρόνια σημείωσε λιγότερη πρόοδο από ό,τι η Ευρώπη σε πεντακόσια. Το γεγονός όμως ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν καταφέραμε να αναπτυχθούμε όσο γρήγορα θα έπρεπε ίσως να οφείλεται σε δικτάτορες, όπως είναι ο Τσάκα. Και γι' αυτό φταίμε μόνο εμείς και εμείς έχουμε την ευθύνη για τη βελτίωση της κατάστασης.
Επιπλέον, είχα κι άλλους λόγους που επιθυμούσα να καταστρέψω το Μεγάλο Αρχηγό, τον Παντοδύναμο, το Μάτι Που Βλέπει Τα Πάντα. Ανήκε στη φυλή μου, είχαμε κάποια συγγένεια μέσω μιας από τις γυναίκες του πατέρα μου και είχε θέσει υπό διωγμό την οικογένεια μας από τη στιγμή που πήρε την εξουσία στα χέρια του. Αν και δεν συμμετείχαμε στην πολιτική, δύο από τους αδερφούς μου είχαν εξαφανιστεί και ένας άλλος είχε σκοτωθεί σε ένα ανεξήγητο αυτοκινητικό δυστύχημα. Η δική μου ελευθερία οφειλόταν αναμφίβολα στη θέση μου ως ενός από τους λίγους επιστήμονες της χώρας με διεθνή φήμη.
Όπως και πολλοί άλλοι διανοούμενοι, άργησα να ταχθώ εναντίον του Τσάκα, διότι θεωρούσα, όπως και οι εξίσου παραπλανημένοι Γερμανοί στη δεκαετία του 1930, ότι κάποιες φορές ένας δικτάτορας ήταν η μόνη απάντηση στο πολιτικό χάος. Ενδεχομένως η πρώτη ένδειξη του καταστροφικού μας λάθους φάνηκε όταν ο Τσάκα κατάργησε το σύνταγμα και υιοθέτησε το όνομα του αυτοκράτορα των Ζουλού του δεκάτου ένατου αιώνα, του οποίου πίστευε πραγματικά ότι ήταν μετενσάρκωση.
Από εκείνη τη στιγμή η μεγαλομανία του ολοένα μεγάλωνε. Όπως όλοι οι τύραννοι, δεν εμπιστευόταν κανέναν και παντού γύρω του έβλεπε συνωμοσίες.
Η πεποίθηση του δεν ήταν αβάσιμη. Είχαν γίνει γνωστές τουλάχιστον έξι απόπειρες κατά της ζωής του και είχαν υπάρξει και άλλες που είχαν αποσιωπηθεί. Η αποτυχία τους είχε ενισχύσει τη βεβαιότητα του Τσάκα για τον προορισμό του και είχε επιβεβαιώσει τη φανατική πεποίθηση των οπαδών του για την αθανασία του. Καθώς η αντιπολίτευση απελπιζόταν τα αντίμετρα του Μεγάλου Αρχηγού γίνονταν πιο αμείλικτα και πιο βάρβαρα. Το καθεστώς του Τσάκα δεν ήταν άλλωστε το πρώτο, στην Αφρική ή αλλού, που βασάνιζε τους αντιπάλους του. Ήταν όμως το πρώτο που μετέδιδε τηλεοπτικά τα βασανιστήρια.
Ακόμα και τότε, παρά την ντροπή που ένιωθα από το σοκ και την αποστροφή που επικρατούσε σε όλο τον κόσμο, δεν θα είχα κάνει τίποτα, αν η μοίρα δεν είχε τοποθετήσει το όπλο στα χέρια μου. Δεν είμαι άνθρωπος της δράσης και αποστρέφομαι τη βία, αλλά, όταν συνειδητοποίησα τη δύναμη που είχα, η συνείδηση μου δεν με άφηνε να ησυχάσω. Μόλις εγκατέστησαν τον εξοπλισμό τους οι τεχνικοί της NASA και παρέδωσαν το Υπέρυθρο Σύστημα Επικοινωνιών Hughes Mark Χ, άρχισα να καταστρώνω τα σχέδια μου.
Φαίνεται παράξενο που η χώρα μου, μία από τις πιο υπανάπτυκτες στον κόσμο, έπαιζε κεντρικό ρόλο στην κατάκτηση του διαστήματος. Αυτό οφείλεται σε μια γεωγραφική σύμπτωση, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των Ρώσων και των Αμερικανών. Δεν μπορούν όμως να κάνουν κάτι γι' αυτό. Η Ουμπάλα βρίσκεται στον Ισημερινό, ακριβώς κάτω από τις τροχιές όλων των πλανητών. Και διαθέτει ένα μοναδικό και ανεκτίμητο φυσικό χαρακτηριστικό: το αδρανές ηφαίστειο που είναι
γνωστό ως Κρατήρας Ζάμπουε.
Όταν έσβησε ο Ζάμπουε, περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια πριν, η λάβα σταδιακά υποχώρησε και σταθεροποιήθηκε σε μια σειρά αναβαθμίδων, σχηματίζοντας ένα κοίλωμα με πλάτος ενάμισι χιλιομέτρου και βάθος τριακοσίων περίπου μέτρων. Με ελάχιστο σκάψιμο και με τοποθέτηση πολύ λίγων καλωδίων μετατράπηκε στο μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στη Γη. Επειδή το τεράστιο κάτοπτρο είναι σταθερό, σαρώνει κάθε τμήμα του ουρανού μόνο για λίγα λεπτά κάθε εικοσιτετράωρο, καθώς η Γη στρέφεται γύρω από τον άξονα της. Αυτό ήταν ένα τίμημα που οι επιστήμονες ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν σήματα από μη επανδρωμένα διαστημικά εξερευνητικά οχήματα και διαστημόπλοια που βρίσκονταν στα όρια του ηλιακού συστήματος.
Ο Τσάκα ήταν ένα πρόβλημα που δεν είχαν προβλέψει. Είχε ανέβει στην εξουσία όταν οι εργασίες είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και έπρεπε να βρουν έναν τρόπο να συνεργαστούν μαζί του. Ευτυχώς, λόγω δεισιδαιμονίας, σεβόταν την επιστήμη και επίσης χρειαζόταν όσο περισσότερα ρούβλια και δολάρια μπορούσε να πάρει.
Το Ισημερινό Κέντρο Μελέτης Απώτερου Διαστήματος δεν κινδύνευε από τη μεγαλομανία του. Αντιθέτως, συνέβαλλε στην ενίσχυση της. Το Μεγάλο Πιάτο είχε μόλις ολοκληρωθεί, όταν ανέβηκα για πρώτη φορά στον πύργο που υψωνόταν στο κέντρο του. Ένας κάθετος ιστός, με ύψος που ξεπερνούσε τα 450 μέτρα, στήριζε τις κεραίες του δέκτη στην εστία της τεράστιας κοιλότητας. Ένας μικρός ανελκυστήρας, που μπορούσε να μεταφέρει τρία άτομα, ανέβαινε αργά ως την κορυφή του.
Αρχικά δεν μπορούσα να δω τίποτε άλλο εκτός από το γυαλιστερό δίσκο που ήταν επικαλυμμένος με ένα φύλλο αλουμινίου και εκτεινόταν γύρω μου σε ακτίνα οκτακοσίων περίπου μέτρων. Όμως, όταν ανέβηκα πάνω από το χείλος του κρατήρα, μπόρεσα να δω τη Γη που ευχόμουν να σώσω. Χιονισμένο και γαλάζιο στην καταχνιά της δύσης, διακρινόταν το όρος Ταμπάλα, η δεύτερη ψηλότερη κορυφή στην Αφρική, και ανάμεσα μας εκτείνονταν ατελείωτα χιλιόμετρα ζούγκλας. Τη ζούγκλα εκείνη διέτρεχαν, ακολουθώντας μια διαδρομή γεμάτη στροφές, τα λασπωμένα νερά του ποταμού Νία, της μοναδικής λεωφόρου που γνώριζαν εκατομμύρια συμπατριώτες μου. Μερικά ξέφωτα, ο σιδηρόδρομος και η λευκή λάμψη της πόλης στο βάθος ήταν οι μόνες ενδείξεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
Για μια ακόμη φορά ένιωσα τελείως ανίσχυρος, όπως συμβαίνει όποτε βλέπω την Ουμπάλα από ψηλά και συνειδητοποιώ πόσο ασήμαντος είναι ο άνθρωπος απέναντι στην άγρυπνη ζούγκλα.
Η καμπίνα του ανελκυστήρα σταμάτησε σε ύψος τετρακοσίων μέτρων από το έδαφος. Όταν βγήκα έξω, βρέθηκα σε μια μικροσκοπική αίθουσα, γεμάτη με ομοαξονικά καλώδια και όργανα. Μια σκάλα κάλυπτε την απόσταση που οδηγούσε, μέσα από τη στέγη, σε μια πλατφόρμα όχι μεγαλύτερη από ένα τετραγωνικό μέτρο περίπου. Δεν ήταν μέρος για κάποιον που υποφέρει από ιλίγγους. Δεν υπήρχε ούτε καν κάποιο προστατευτικό κάγκελο. Ένα αλεξικέραυνο στη μέση της πλατφόρμας έδινε μια αίσθηση ασφάλειας και δεν το άφησα ούτε στιγμή όση ώρα στεκόμουν σε εκείνη τη μεταλλική πλατφόρμα, τόσο κοντά στα σύννεφα.
Η εκπληκτική θέα και ο ενθουσιασμός του μικρού αλλά υπαρκτού κινδύνου με έκαναν να χάσω την αίσθηση του χρόνου. Ένιωσα σαν θεός, τελείως αποκομμένος από τα εγκόσμια, ανώτερος όλων των άλλων ανθρώπων. Και τότε ήξερα, με μαθηματική βεβαιότητα, ότι αυτή ήταν μια πρόκληση που ο Τσάκα δεν θα μπορούσε με τίποτα να αγνοήσει.
Ο συνταγματάρχης Μτάνγκα, ο επικεφαλής ασφαλείας, θα έφερνε αντίρρηση, όμως ο Τσάκα δεν θα τον άκουγε. Γνωρίζοντας τον Τσάκα, θα μπορούσε κανείς να προβλέψει με απόλυτη βεβαιότητα ότι την ημέρα των επίσημων εγκαινίων θα στεκόταν εκεί, μόνος, για αρκετά λεπτά, επιθεωρώντας την αυτοκρατορία του. Ο σωματοφύλακας του θα περίμενε στην αίθουσα που βρίσκεται από κάτω, αφού θα είχε ήδη ελέγξει το χώρο για εκρηκτικούς μηχανισμούς. Δεν θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα για να τον σώσουν όταν θα τον χτυπούσα από απόσταση 4.800 μέτρων περίπου και πέρα από τους λόφους που υψώνονταν ανάμεσα στο ραδιοτηλεσκόπιο και στο παρατηρητήριο μου. Ήμουν χαρούμενος που υπήρχαν αυτοί οι λόφοι, οι οποίοι, αν και δυσκόλευαν την κατάσταση, με προστάτευαν από κάθε υποψία. Ο συνταγματάρχης Μτάνγκα ήταν ένας πολύ έξυπνος άντρας, αλλά δεν νομίζω ότι μπορούσε να κατανοήσει ότι υπήρχε ένα όπλο που μπορεί να πυροβολήσει πίσω από γωνίες. Και είναι βέβαιο ότι θα αναζητούσε κάποιο όπλο, ακόμα και αν δεν έβρισκε πουθενά σφαίρες...
Επέστρεψα στο εργαστήριο και ξεκίνησα τους υπολογισμούς μου. Δεν άργησα να ανακαλύψω το πρώτο μου λάθος. Επειδή είχα δει το συγκεντρωμένο φως της ακτίνας λέιζερ να τρυπά συμπαγές ατσάλι σε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου, είχα θεωρήσει ότι το Mark Χ θα μπορούσε να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Όμως δενείναι τόσο απλό. Υπό κάποια έννοια ο άνθρωπος είναι πιο δύσκολη περίπτωση από το ατσάλι. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κυρίως από νερό, το οποίο έχει δεκαπλάσια θερμική ικανότητα από οποιοδήποτε μέταλλο. Μια ακτίνα φωτός, που μπορούσε να τρυπήσει θωρακισμένα μέταλλα ή να μεταφέρει ένα μήνυμα ως τον Πλούτωνα, που ήταν ο σκοπός για τον οποίο είχε σχεδιαστεί το Mark Χ, θα προκαλούσε σε έναν άνθρωπο μόνο ένα οδυνηρό, αλλά αρκετά επιφανειακό έγκαυμα. Το χειρότερο που θα μπορούσα να κάνω στον Τσάκα, από τόσο μεγάλη απόσταση, θα ήταν να ανοίξω μια τρύπα στην πολύχρωμη κουβέρτα της φυλής μας, που φορούσε με τόσο επιδεικτικό τρόπο, για να του αποδείξω ότι ήταν και αυτός όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι.
Έφτασα στο σημείο σχεδόν να εγκαταλείψω το σχέδιο μου. Όμως δεν το έκανα.
Ενστικτωδώς ήξερα ότι η απάντηση βρισκόταν μπροστά μου και ότι έπρεπε απλώς να τη δω. Θα μπορούσα ίσως να χρησιμοποιήσω τις αόρατες σφαίρες θερμότητας για να κόψω ένα από τα καλώδια που στηρίζουν τον πύργο, ώστε να καταρρεύσει όταν ο Τσάκα θα βρισκόταν στην κορυφή. Οι υπολογισμοί που έκανα έδειξαν ότι αυτό θα ήταν δυνατό μόνο αν το Mark Χ λειτουργούσε χωρίς διακοπή επί δεκαπέντε δευτερόλεπτα. Τα καλώδια, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, δεν κινούνται, οπότε δεν χρειαζόταν να ρισκάρω τα πάντα σε έναν και μόνο παλμό ενέργειας. Δεν θα χρειαζόταν να βιαστώ.
Αν όμως προκαλούσα ζημιά στο τηλεσκόπιο, θα ήταν σαν προδοσία απέναντι στην επιστήμη και σχεδόν ένιωσα ανακούφιση όταν διαπίστωσα ότι αυτό το σχέδιο δεν ήταν εφικτό. Είχαν ληφθεί τόσο πολλά μέτρα για να διασφαλιστεί η σταθερότητα του ιστού, που θα έπρεπε να κόψω τρία διαφορετικά καλώδια για να τον ρίξω κάτω. Αυτό αποκλειόταν. Θα απαιτούνταν ώρες λεπτομερών προσαρμογών για να ρυθμίσω και να σκοπεύσω τη συσκευή για κάθε βολή ακριβείας.
Έπρεπε να σκεφτώ κάτι άλλο και επειδή χρειαζόμαστε πολύ χρόνο για να δούμε το προφανές, ήταν μόλις μία εβδομάδα πριν από τα επίσημα εγκαίνια του τηλεσκοπίου όταν αποφάσισα τι θα έκανα στον Τσάκα, στο Μάτι Που Βλέπει Τα Πάντα, στον Παντοδύναμο, στον Πατέρα του Λαού του.
Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές μου είχαν ήδη ρυθμίσει και καλιμπράρει τον εξοπλισμό και ήμασταν έτοιμοι για τις πρώτες δοκιμές με πλήρη ισχύ. Καθώς περιστρεφόταν πάνω στη βάση του, μέσα στο θόλο του αστεροσκοπείου, το Mark Χ έμοιαζε ακριβώς σαν ένα ανακλαστικό τηλεσκόπιο με δύο κάτοπτρα - κάτι άλλωστε που ήταν. Ένα κάτοπτρο τριάντα έξι ιντσών συγκέντρωνε τον παλμό λέιζερ και τον εστίαζε στο διάστημα, ενώ ένα άλλο χρησίμευε ως δέκτης εισερχόμενων μηνυμάτων και ως ένα ισχυρό τηλεσκοπικό στόχαστρο του συστήματος.
Ελέγξαμε την ευθυγράμμιση στον πλησιέστερο ουράνιο στόχο, τη Σελήνη. Αργά ένα βράδυ στόχευσα στο κέντρο της ημισελήνου και εκτόξευσα έναν παλμό. Δυόμισι δευτερόλεπτα μετά ακούστηκε μια αχνή ηχώ από μακριά. Τα είχαμε καταφέρει.
Υπήρχε μια ακόμα λεπτομέρεια που έμενε να ρυθμιστεί και έπρεπε να τη ρυθμίσω εγώ, με απόλυτη μυστικότητα. Το ραδιοτηλεσκόπιο βρισκόταν βόρεια του αστεροσκοπείου, πίσω από τους λόφους που εμπόδιζαν την άμεση οπτική επαφή με το αστεροσκοπείο. Νοτιότερα βρισκόταν ένα βουνό. Το γνώριζα καλά, καθώς πριν από πολλά χρόνια είχα βοηθήσει στην εγκατάσταση ενός σταθμού κοσμικών ακτίνων εκεί. Τώρα θα χρησίμευε για ένα σκοπό που ποτέ δεν είχα φανταστεί όταν η χώρα μου ήταν ελεύθερη.
Λίγο πιο κάτω από την κορυφή βρίσκονταν τα ερείπια ενός παλιού φρουρίου, εγκαταλελειμμένου εδώ και χρόνια. Χρειάστηκε να ψάξω λίγο μέχρι να βρω το σημείο που ήθελα, μια μικρή σπηλιά, λιγότερο από χίλια μέτρα ψηλή, ανάμεσα σε δύο τεράστιες πέτρες που είχαν πέσει από τα αρχαία τείχη. Κρίνοντας από τους ιστούς αράχνης, κανείς άνθρωπος δεν είχε μπει σε αυτή για πολλές γενιές. Όταν γονάτισα στο άνοιγμα της, μπόρεσα να δω ολόκληρη την έκταση του Κέντρου Απώτερου Διαστήματος να απλώνεται για χιλιόμετρα. Στα ανατολικά φαίνονταν οι κεραίες του παλιού Σταθμού Παρακολούθησης τον Apollo, που είχε αναλάβει την επιστροφή των πρώτων αστροναυτών από τη Σελήνη. Πιο πέρα βρισκόταν το αεροδρόμιο, στο οποίο πλησίαζε για να προσγειωθεί ένα μεγάλο φορτηγό αεροπλάνο. Το μόνο που με ενδιέφερε, όμως, ήταν η ανεμπόδιστη θέα από αυτό το σημείο προς το θόλο του Mark Χ, ως την κορυφή του ιστού του ραδιοτηλεσκόπιου, πέντε χιλιόμετρα περίπου νοτιότερα.
Μου πήρε τρεις μέρες για να εγκαταστήσω το προσεκτικά κατασκευασμένο, οπτικά τέλειο κάτοπτρο στο κρυφό του κοίλωμα. Οι λεπτομερείς μικρομετρικές ρυθμίσεις που απαιτούνται για να είναι ακριβής ο προσανατολισμός χρειάστηκαν τόσο πολύ χρόνο, που φοβήθηκα ότι δεν θα ήταν έτοιμο εγκαίρως. Όμως τελικά η γωνία ήταν σωστή, με ακρίβεια κλάσματος της μοίρας. Όταν στόχευσα το τηλεσκόπιο του Mark Χ στο μυστικό σημείο στο βουνό, μπορούσα να δω πάνω από
τους λόφους πίσω μου. Το οπτικό πεδίο ήταν πολύ περιορισμένο, όμως ήταν αρκετό. Ο στόχος είχε μήκος μόνο ενός περίπου χιλιομέτρου και μπορούσα να σκοπεύσω σε όποιο σημείο του ήθελα, με απόκλιση μιας ίντσας.
Στην πορεία που είχα ορίσει το φως μπορούσε να ταξιδέψει και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ό,τι έβλεπα μέσα από το σκόπευτρο του τηλεσκοπίου βρισκόταν αυτόματα στο πεδίο βολής του πομπού.
Ένιωσα περίεργα, τρεις μέρες αργότερα, περιμένοντας στο ήσυχο αστεροσκοπείο, με τις γεννήτριες ηλεκτρικών παλμών να βουίζουν γύρω μου, παρακολουθώντας τον Τσάκα να μπαίνει στο οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου. Ένιωσα ένα αίσθημα θριάμβου, όπως ένας αστρονόμος που έχει υπολογίσει την τροχιά ενός νέου πλανήτη και μετά τον εντοπίζει στο σημείο που είχε προβλέψει ανάμεσα στα
άστρα. Το σκληρό του πρόσωπο ήταν γυρισμένο στο πλάι όταν τον πρωτοείδα, και έμοιαζε σαν να είναι μόλις εννιά μέτρα μακριά μου, με τη μέγιστη μεγέθυνση που χρησιμοποιούσα. Περίμενα υπομονετικά, με ήρεμη βεβαιότητα, για τη στιγμή που ήξερα ότι θα ερχόταν, τη στιγμή που ο Τσάκα θα έμοιαζε να κοιτά κατευθείαν προς το μέρος μου. Τότε, κρατώντας στο αριστερό μου χέρι την εικόνα ενός αρχαίου θεού του οποίου το όνομα δεν θα αναφέρω, ενεργοποίησα με το δεξί μου χέρι τις συστοιχίες που πυροδοτούσαν το λέιζερ, στέλνοντας τον αθόρυβο αόρατο κεραυνό πέρα από τα βουνά.
Ναι, ήταν πολύ καλύτερα έτσι. Ο Τσάκα άξιζε να πεθάνει, αλλά ο θάνατος θα τον μετέτρεπε σε μάρτυρα και θα ενίσχυε την ισχύ του καθεστώτος του. Αυτό που του είχα προκαλέσει ήταν χειρότερο από θάνατο και θα γέμιζε φόβο τους προληπτικούς υποστηρικτές του.
Το Μάτι Που Βλέπει Τα Πάντα δεν είχε πεθάνει, όμως δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά.
Μέσα σε λίγα κλάσματα του δευτερολέπτου τον είχα ρίξει χαμηλότερα και από τον ταπεινότερο ζητιάνο στο δρόμο.
Και δεν τον είχα καν πονέσει. Δεν υπάρχει πόνος όταν η λεπτή μεμβράνη του αμφιβληστροειδούς χιτώνα καίγεται με τη θερμότητα χιλίων ήλιων.
Φεβρουάριος 1964
ARTHUR C. CLARKE
Η ΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
