Μπαλάντα των κυράδων του παλιού καιρού - Francois Villon

Πού να 'ναι -να μου πει μπορεί κανείς-

Η ξακουστή ομορφιά της Ρώμης Φλόρα[1] ,

Η Αρχιπιάδα[2], η ξαδέρφη της Θαΐς[3]

Που ακούστηκε όπου γης χωριό και χώρα;

Κι η Ηχώ[4] η αντιλαλούσα, που 'χε δώρα

Ομορφιάς, που γυναίκα άλλη καμιά

Ανθρώπου δεν απόχτησε ως με τώρα;

Μα τα χιόνια πού να είν' τα περσινά;

Πού βρίσκεται η τετράσοφη Ελοΐς,

Που ο Πέτρος Εμπαγιάρ[5], σε μαύρην ώρα,

Γι' αυτή ευνουχίστη και στο Σαιν Ντενίς

Έθαψε τη ζωή του ρασοφόρα;

Κι η Ρήγισσα[6], που αφού έκαμε τη γνώρα

Του Μπουριντάν, την άνομη, βαθιά

Τον έριξε στη Σέν, πού να 'ναι τώρα;

Μα τα χιόνια πού να είν' τα περσινά;

Βασίλισσα Λευκή[7], άστρο της αυγής,

Που γλυκοτραγουδούσες ποθοφόρα,

Μπέρτα μεγάποδη[8], Μπιετρίς, Αλίς[9],

Αρεμβουργίς που 'χες της Μαιν τη χώρα,

Ιωάννα[10], που στη Ρουένη λευκοφόρα

Οι Άγγλοι σε κάψανε μαρτυρικά,

Στ' όνομα της Παρθένας, πού είστε τώρα;

Μα τα χιόνια πού να είν' τα περσινά;

Πρίγκιπα, όπου κι αν ψάξεις κι όσην ώρα

Του κάκου· δεν τις βρίσκεις πουθενά,

Κι αυτήν την επωδό ξέχασ' τη τώρα:

Μα τα χιόνια πού να είν' τα περσινά;

____________________

1. Φλόρα. Ρωμαία εταίρα, ξακουστή για την ομορφιά της, φιλενάδα του Πομπήιου.

2. Αρχιπιάδα. Πρόκειται για τον Αλκιβιάδη, που το μεσαίωνα οι περισσότεροι νόμιζαν πως ήταν γυναίκα, κι ανάφεραν τ' όνομά του μ' ένα σωρό παραλλαγές, όπως π.χ. Althipiades, Arthibiades, Alcipiades κ.ά. Φαίνεται πως ο Βιγιόν του δίνει τ' όνομα Archipiada, επειδή το βρίσκει πιο ταιριαστό για γυναίκα.

3. Θαΐς. Αθηναία εταίρα, φιλενάδα του Μεγάλου Αλέξαντρου, και μετά το θάνατό του γυναίκα του βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου.

4. Ηχώ (μυθολ.). Η πεντάμορφη Νύμφη που αγάπησε με πάθος τον ωραίο Νάρκισσο, κι έλιωσε σιγά σιγά από το μαράζι της, επειδή εκείνος περιφρόνησε τον έρωτά της.

5. Πέτρος Εμπαγιάρ. Φαίνεται πως αυτό ήταν το πραγματικό όνομα του άμοιρου εραστή της Ελοΐς. Σιγά σιγά όμως παραλλάχτηκε και κατέληξε στη μορφή που το ξέρουμε σήμερα Abailard (Αβαιλάρδος). Αυτό το συμπεραίνουμε από το ότι σε καμιά παλιά έκδοση δεν αναφέρεται με το όνομα Abailard αλλά Esbaillat, Esbaillayt και Esbaillard.Γεννήθηκε στα 1079 κοντά στη Νάντη, στο χωριό Παλέ. Αφού πήρε τη στοιχειώδη μόρφωση από τον πατέρα του, πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει φιλοσοφία και φιλολογία. Εκεί, νεότατος ακόμα, αναδείχτηκε και δοξάστηκε σα θεολόγος και σα σχολαστικός φιλόσοφος, κι ίδρυσε δική του σχολή. Τότες ερωτεύτηκε την όμορφη κι εξαιρετικά μορφωμένη μαθήτριά του Ελοΐς, ανιψιά κάποιου παπά Φυλμπέρ, και την παντρεύτηκε κρυφά από το θείο της. Εκείνος όμως, σαν έμαθε τις ερωτικές τους σχέσεις και μην ξέροντας πως είχαν παντρευτεί, έγινε έξω φρενών, και για να εκδικηθεί την προσβαλμένη οικογενειακή του τιμή, μπήκε μια νύχτα μαζί μ' άλλους συγγενείς του στην κάμαρα του Εμπαγιάρ, κι αφού τον έδεσαν του 'κοψαν τα γεννητικά του όργανα. Ύστερ' απ' αυτή του τη συφορά, ο δυστυχισμένος Εμπαγιάρ αποτραβήχτηκε στο Μοναστήρι του Σαιν Ντενίς, η δε άμοιρη Ελοΐς κλείστηκε στο μοναστήρι των Μπενεντικτίν στο Αρζαντέιγι. Μα ούτε η συφορά τους ούτε ο χωρισμός τους μπόρεσαν να σβήσουν τη φλογερή και γιομάτη από ηθικό μεγαλείο αγάπη του τραγικού αυτού αντρόγυνου· κι αυτό μας το μαρτυράει η αλληλογραφία τους, μοναδικό στην τελειότητά του δείγμα αισθηματικής ανταπόκρισης. Στα 1142 πέθανε ο Εμπαγιάρ στο αββαείο του Άγιου Μάρκελλου κοντά στη Σαλόν· κι ύστερ' από δώδεκα χρόνια πέθανε κι η Ελοΐς, στο μοναστήρι του Παράκλητου.

6. Kι η Ρήγισσα, που αφού έκαμε τη γνώρα, κτλ. Στην εποχή του Βιγιόν οι Παριζιάνοι μαζεύονταν, το βράδυ ύστερ' από το δείπνο, παρέες παρέες, στις ταβέρνες για να κουτσοπιούν και να φλυαρήσουν. Στις ταβερνίστικες λοιπόν αυτές συγκεντρώσεις συνήθιζαν να πίνουν στην υγεία της βασίλισσας Λευκής ή της βασίλισσας της Ναβάρρας. Η πρόποση αυτή ήταν κοροϊδευτική, προπάντων για τη βασίλισσα της Ναβάρρας. Κατά τα λεγόμενά τους, η βασίλισσα Ιωάννα της Ναβάρρας είχε μεταβάλλει τον πύργο του Νελ (Tour de Nesl) που βρισκόταν κοντά στη Σεν (Σηκουάνα) σε θέατρο των νυχτιάτικων γλεντιών της. Έστηνε, λέει, εκεί καρτέρι στους διαβάτες, κι όταν κανένας της γουστάριζε τον βούταγε, κι αφού γλεντούσε μαζί του διάταζε και τον έπνιγαν στο ποτάμι. Προπάντων γουστάριζε τους φοιτητές. Κάποτε λοιπόν νοστιμεύτηκε τον Μπουριντάν, το διάσημο φιλόσοφο του 'ζησε το 14ον αιώνα, κι αφού τον έμπασε στον πύργο της και τον γλέντησε, διάταξε και τον έριξαν στη Σεν. Μα αυτός τα κατάφερε να βγει κολυμπώντας, κι έτσι γλίτωσε από το πνίξιμο. Ο Βιγιόν είναι ο πιο παλιός συγγραφέας που αναφέρει αυτήν την παράδοση, χωρίς όμως να δείχνει πως την πιστεύει κιόλας. Ούτε αναφέρει το όνομα της βασίλισσας που πέταξε τον Μπουριντάν στη Σεν. Η παράδοση αυτή αποδείχτηκε ανυπόστατη ιστορικά, μα ο λαός εξακολούθησε να την πιστεύει, και δε χόρταινε να διηγιέται και ν' ακούει τη σκανταλιάρικη αυτή ιστορία.

7. Βασίλισσα Λευκή. Εννοεί, δίχως άλλο, τη βασίλισσα Λευκή της Καστίλιας, μητέρα του Άγιου Λουδοβίκου. Ο βασιλιάς Τιμπώ της Ναβάρρας, που την αγαπούσε, είχε συνθέσει γι' αυτήν τα λόγια και τη μουσική τραγουδιών που, κατά την παράδοση, η λυγερόφωνη αυτή βασίλισσα τα τραγουδούσε συνοδεύοντάς τα με το λαούτο της.

8. Μπέρτα μεγάποδη. Κόρη του Καριμπέρ, κόμητα της Λαόν, γυναίκα του βασιλιά των Φράγκων Πεπίνου, και μητέρα του Καρλομάγνου. Το παρανόμι Μεγάποδη το χρωστούσε, καθώς λένε, στ' ότι το ένα της πόδι ήταν μεγαλύτερο από τ' άλλο.

9. Μπιετρίς, Αλίς. Πολλές γυναίκες ονομαστές στο μεσαίωνα λέγονταν έτσι· γι' αυτό είναι αδύνατο να εξακριβωθεί ποιες απ' αυτές είχε υπόψη του ο Βιγιόν. Αρεμβουργίς. Ήταν κόρη και μοναδική κληρονόμος του Ηλία ντε λα Φλες, κόμητα της Μαιν.

10. Ιωάννα. Εννοεί την Ιωάννα ντ' Αρκ, τη Γαλλίδα ηρωίδα, που αφού με την αντρεία της νίκησε τους Άγγλους στο Παταί, έπεσε στα χέρια τους προδομένη από τους Βουργουνδούς, και κάηκε απ' αυτούς στη Ρουένη ζωντανή, το 1431, σε ηλικία δεκαεννιά χρονώ, με την κατηγορία πως ήταν μάγισσα κι αιρετική.

Μπαλλάντες και άλλα ποιήματα

Εισαγωγή Μετάφραση Σχόλια Σπύρος Σκιαδαρέσης

Επιμέλεια Αλέξης Ζήρας

Εκδόσεις Πλέθρον