Η μαγεία του οφθαλμού – JEAN MALLINGER

...Δεν θέλομεν να κλείσωμεν το κεφάλαιον τούτο, χωρίς να ομιλήσωμεν περί του μαγικού ρόλου του ανθρωπίνου οφθαλμού, μυστηριώδους αισθητηρίου και παραδόξου οργάνου, το οποίον μας θέτει εις άμεσον επαφήν και σχέσιν με το θείον ηλιακό φως. Πρέπει να είναι δι' ημάς εν όργανον αδιαλείπτου θαυμασμού και σεβασμού, αφ' ου είναι ο παράγων και το σύμβολον της σχέσεως ημών με τον κόσμον των ουρανίων διαλάμψεων.

Και εις το σημείον αυτό ο μέγας Πυθαγόρειος , ο Εμπεδοκλής, θα μας δώσει να αντιληφθώμεν δι' εικόνων το ζήτημα (ΙΙ. Φύσεως, Απόσπ. 84): «Και όπως ένας άνθρωπος που πρόκειται να εξέλθη κατά τινα θυελλώδη νύκτα, προμηθεύεται ένα φανάρι και πέριξ της φλογός τοποθετεί τοιχώματα διαφανή από κέρας, δια να αποφύγη την ενέργειαν των ρευμάτων του αέρος όπως δε τα τοιχώματα αυτά εξουδετερώνουν τας επιβουλάς των ανέμων και αφήνουν την φλόγα να φωτίση, ούτω και ο Έρως συνέλαβε κάποτε το πρωταρχικόν πυρ, περιέβαλε την κόρην του οφθαλμού με ευαισθήτους υμένας που αφήνουν, δια μέσου των υγρών που τους περιβάλλουν, να διέλθη το πυρ (του βλέμματος) κατά την λεπτοτέραν αυτού υφήν».

Αν και ο οφθαλμός του ανθρώπου αποτελείται από ιστούς εκ σαρκός, εν τούτοις είναι εν παράθυρον προς τον Κόσμον, μια πύλη προς τον Ουρανόν, ένας σύνδεσμος με το ουράνιον Πυρ. Πρώτον εκ των αισθητηρίων, ηγεμών όλων των λοιπών, σύνδεσμος άμεσος με την θεότητα, μετέχει επίσης της παγκοσμίου ζωής και μας ανυψώνει μέχρις αυτής.

Μήπως ο Όμηρος δεν αποκαλεί τους οφθαλμούς «πύλας του Ηλίου» (Οδύσσ. Ω 12, Πρβλ. Πορφυρίου, Π. αποχής των εμψύχων: ο οφθαλμός δι' αυτόν, έχει κάτι το θείον, αποτελεί μέρος του Ηλίου. Δια τον λόγον τούτον δύναιται να υποφέρη την λάμψιν του, προσθέτει ο Πλάτων εν Πολιτεία VI, 508 Β. Πρβλ. επίσης Πλωτίνου Εννεάδες, Ι, κεφ. ΙΧ).

Αντιλαμβανόμεθα κατόπιν τούτων διατί ο Εμπεδοκλής εδέχθη αυστηράς επιπλήξεις εκ μέρους των ιθυνόντων το Τάγμα. Είχεν αφρόνως αποκαλύψει, εις τους στίχους του, σοβαρά και ουσιώδη μυστικά της διδασκαλίας. Έκτοτε εξεδηλώθη ζωηρά δυσπιστία προς τους ποιητάς και εις τας αδιακρισίας τας οφειλομένας εις τας εμπνεύσεις των. Φαίνεται ότι ο Εμπεδοκλής είχε πολλά αποκαλύψει...

Πάντως αντιλαμβανόμεθα ότι ο ανθρώπινος οφθαλμός κέκτηται ιδιαζούσης τινός μαγείας. Δεν είναι μόνον το διαφανέστερον κάτοπτρον της ψυχής, αλλά μετέχει και της ακτινοβόλου ζωής.

Δια του οφθαλμού η συμπάθεια και ο έρως μας συναντά την ψυχήν του αγαπωμένου μας ατόμου, το περιβάλλει με αγαθοποιούς απορροίας και με ολόκληρον άλυσσον ρευμάτων. Δι' αυτού αι ψυχαί συνεννοούνται. Δια τούτο δεν είναι αφλής ο ορισμός του Διογένους του Λαερτίου λέγοντος συμφώνως προς την πυθαγόρειον ψυχολογίαν ότι «η όρασις είναι θερμός ατμός» (VIII, 29). Εκ των οφθαλμών εκπέμπεται ζωτική ακτινοβολία. «Προσηλούντες το βλέμμα επί τινος, είναι ως να τον θίγωμεν» είχεν είπει ο Πλάτων (Τιμ. 45 BD, 65 DE, 67 C). Αντιλαμβανόμεθα όθεν ότι είναι δυνατόν με εν απλούν βλέμμα το αγαπώμενον πρόσωπον να επηρεασθή βαθέως. Είναι το βέλος του Έρωτος, το οποίον προσβάλλει τας βαθυτέρας χορδάς του είναι μας και φθάνει εις τον σκοπόν του. Γνωστά εν προκειμένω τυγχάνουν τα πειράματα των μαγνητιστών και των υπνωτιστών.

Ο Εμπεδοκλής – και πάλιν – προτρέχει της εποχής του λέγων: «Τα πάντα είναι απορροαί, διότι πρέπει να γνωρίζετε ότι ακτίνες απορρέουν από όλα τα όντα που ζουν επί της γης». (Π. Φύσεως, αποσπ. 89).

Αι εν λόγω ακτίνες είναι υλικής φύσεως, όταν δε πρόκηται περί των ειδώλων των κατόπτρων, δεν είναι παρά ανακλάσεις σωματιδίων εκπεμπομένων υπό των αντικειμένων που κατοπτρίζονται.

Ο Πλούταρχος αντελήφθη τελείως των θεωρίαν του Εμπεδοκλέους, διότι ως εξής συμφωνεί με την γνώμην του: «Ο Εμπεδοκλής θεωρεί τας εικόνας και τας απορροάς, ως εν και το αυτό πράγμα και αποκαλεί το παραγόμενον αποτέλεσμα ακτινοβολίαν της εικόνος» (Π. αρεσκ. τοις φιλοσόφοις, βιβλ. IV, XIIII, 2).

Αναφέρει, επίσης, ανάλογον διδασκαλίαν του πυθαγορείου Ιππάρχου: «Ο Ίππαρχος λέγει ότι αι ακτίνες που εκπέμπονται εκ των δύο οφθαλμών μας, θίγουν τα εξωτερικά αντικείμενα. Είναι εν είδος χειρών που συλλαμβάνουν τα αντικείμενα και τα προσκομίζουν είτα προς το όργανον της οράσεως» (ενθ.αν.βιβλ.VI,XIII, 3).

Και δια να μην υπάρχη ουδεμία αμφιβολία ως προς την θεωρίαν ταύτην της εκπομπής, μας δίδει ακόμη την εξής διασάφησιν: «Οι μαθηταί του Πυθαγόρου πιστεύουν σχετικώς με τας εντός των κατόπτρων ορωμένας εικόνας, ότι αύται είναι αντανακλάσεις της οράσεώς μας, η οποία φερομένη επί του κατόπτρου, ως επί μιάς μεταλλίνης πλακός, ανακόπτεται εις την πορείαν της υπό επιφανείας στερεάς και λείας και ανακλάται τότε εφ' εαυτής, όπως περίπου, όταν εκτείνωμεν τον βραχίονα και τον επαναφέρομεν είτα προς τον ώμον» (ενθ.αν.βιβλ. IV, XIV, 3)

Όπως βλέπομεν, όλαι αι αναφοραί σχετικώς με το φαινόμενον τούτο, ανάγονται εις την αυτήν αρχήν. Παρέχουν εις την ψυχήν τα υλικά μέσα να δράση επί της περιβαλλούσης ύλης. Εκ των διαφόρων τούτων πυθαγορείων πηγών, δυνάμεθα να συναγάγωμεν μερικάς αντιλήψεις σχετιζομένας με την κάθοδον της ψυχής και τας δυνατότητας δράσεως αυτής.

Το πολύτιμον όργανον, που είναι ο οφθαλμός μας, ουδέποτε θα μας αρνηθή την συνδρομήν του μετά των ουρανίων ακτινοβολιών. Διπλασιάζεται μάλιστα η δύναμίς του με τον αστρικόν οφθαλμόν, όταν ο φυσικός οφθαλμός είναι κλειστός δια του βλεφάρου, όπως συμβαίνει όταν κοιμώμεθα, μας προσκομίζει ακόμη αισθήματα μορφών, κινήσεων ή χρωμάτων, υπό μορφήν ονείρων ή οραμάτων.

Ο Πλωτίνος, ο Πορφύριος και οι Νεοπυθαγόρειοι της Αλεξάνδρειας (Εννεάδ. ΙΙ, 3, 9, IV, 8, 5, κ.κ. Πορφυρ. Β. Πυθ. 19, Αφορμαί προς τα νοητά 7, Περί αποχής εμψ. ΙΙ 5-6) δίδουν και άλλας ακόμη πληροφορίας περί της καταγωγής της ψυχής και των δεσμών της με την ύλην.

Αλλ' εκείνα τα κείμενα που μας προσφέρουν την βεβαίωσιν περί του πλούτου των πεπρωμένων μας είναι αι νεκρώσιμοι πινακίδες της Πετελείας, όπου η ψυχή δίδει το σύνθημα των μεμυημένων, όταν μετά θάνατον προχωρή μέσω των σκιών και αποτείνεται προς τας υποχθονίους θεότητας: «Αυτάρ εμοί γένος ουράνιον, τόδε δ' ήστε και αυτοί», δηλαδή, και εγώ ανήκω εις το θείον γένος, όπως άλλως τε και Σεις το γνωρίζετε!

JEAN MALLINGER

ΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΔΕΟΘΕΑΤΡΟΝ * ΔΙΜΕΛΗ 1998