Η παραδοσιακή θεωρία περί Ομορφιάς – Ananda K. Coomaraswamy

...Μας μένει ακόμη ένας μικρός χώρος για να εκθέσουμε την παραδοσιακή θεωρία περί Ομορφιάς. Αρχικά δεν γίνεται διάκριση μεταξύ της ομορφιάς των φυσικών αντικειμένων και αυτής των τεχνουργημάτων. Σε κάθε περίπτωση, η ομορφιά αποτελεί την ορατή και ελκυστική όψη της τελειότητας του πράγματος σε σχέση με το είδος του. Όλα τα πράγματα, φυσικά ή τεχνητά, είναι κοινωνοί της απόλυτης ομορφιάς της πρώτιστης μορφικής αιτίας, στο βαθμό που ανταποκρίνονται στον σκοπό της ύπαρξής τους. Τα ιδιαίτερα πράγματα είναι όμορφα ή τέλεια μόνο σε σχέση με το είδος τους, και όχι με τρόπους που ανήκουν σε άλλα είδη. Για παράδειγμα, τα νύχια και οι ραβδώσεις ανήκουν στην ομορφιά της τίγρης, η οποία χωρίς αυτά δεν θα ήταν μια σωστή ή τέλεια τίγρη. Η ομορφιά του μετάλλου ανήκει στον χαλκό, στον οποίο η υφή της ανθρώπινης σάρκας θα φάνταζε ως μια αποκρουστική κακομορφία. Και αυτά τα είδη ομορφιάς δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το ένα το άλλο ή να υποκατασταθούν από άλλα είδη. Μπορούν μόνο να συνυπάρχουν στο πλαίσιο μιας απόλυτης ομορφιάς, με την οποία εμείς, προς το παρόν, δεν ασχολούμαστε άμεσα. Ακριβώς όπως τα χρώματα, που μπορούν να συνυπάρξουν μόνο εκεί όπου κανένα δεν υφίσταται ως χρώμα αλλά όλα είναι Φως.

Η ομορφιά των ιδιαιτέρων πραγμάτων ορίζεται ως εξής: «Κατά πρώτο λόγο, ως αρτιότητα ή τελειότητα. Γιατί όσο περισσότερο ατελή είναι τα πράγματα, τόσο πιο άσχημα είναι. Έπειτα, ως σωστή αναλογία ή αρμονία. Και τέλος, ως λαμπρότητα, γι' αυτό και τα πράγματα που έχουν διαυγή χρώματα λέγονται ωραία». Όλοι αυτοί οι όροι έχουν ευρύ περιεχόμενο, γι' αυτό δεν πρέπει να εκληφθούν ως αόριστες έννοιες, αλλά να κατανοηθούν ως τεχνικοί όροι που σηματοδοτούνται επακριβώς στο κατάλληλο συγκείμενο. Τόσο η τελειότητα, όσο και η αρτιότητα, υπονοούν το αληθώς υπάρχειν. Γιατί όταν ένα πράγμα δεν υφίσταται ως πράγμα, και είναι ατελές, τότε δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον σκοπό της ύπαρξής του. Ας σημειώσουμε ότι η λέξη «τέλειο» σημαίνει κυριολεκτικά «τέλεια πλασμένο» ή «πλασμένο με τρόπο ωραίο και αληθινό», και ότι το τέλειο τεχνούργημα και ο τέλειος άνθρωπος, είναι τέλεια κατά τον ίδιο τρόπο. Αυτό συμβαίνει, οντολογικά, όταν εξαντλούν τις δυνατότητες της ύπαρξής τους, ή «έχουν γίνει αυτό που είναι» εν δυνάμει (geworden was er ist, skr. Krtakrtya), και ως εκ τούτου έχουν γίνει αυτό που έπρεπε πραγματικά να είναι. «Ο έσχατος στόχος αντιστοιχεί στην πρώτη πρόθεση». Και παρομοίως, όσον αφορά την ασχήμια ή την ατέλεια της αμαρτίας, λέμε πως ο καλλιτέχνης αμαρτάνει απέναντι στην τέχνη, όπως λέμε ότι ο άνθρωπος αμαρτάνει ενάντια στη Φύση, «λόγω οποιασδήποτε παρέκκλισης από την τάξη, σε σχέση με τον σκοπό». Τώρα θα αρχίσετε να βλέπετε πως τα μέρη του κόσμου αυτού, που προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε, διαπλέκονται εσωτερικά μεταξύ τους, όπως τα μέρη του ζωντανού οργανισμού. Θα αντιληφθείτε αυτό που εννοούμε με την αναγωγή κάθε δραστηριότητας στις πρώτες αρχές. Αυτό που υπονοείται από τη λέξη «αρτιότητα», οπως την παραθέτει ο Άγ. Θωμάς, είναι ακριβώς αυτή η ποιότητα της συνέπειας ή της ακρίβειας και της λογικής ορθότητας. Η «αρτιότητα» στη μεσαιωνική ρητορική, όπως και στον Κικέρωνα εξ άλλου, σημαίνει «ορθότητα». Η «αρτιότητα» επομένως, σε μιαν οπτική τέχνη υπονοεί μάλλον τη μορφική ακρίβεια ή την εικονογραφική τελειότητα. Ο,τιδήποτε κακόμορφο είναι και άσχημο, και ο,τιδήποτε έχει «καλή μορφή» είναι όμορφο. Όπως και στην Ινδία, «οι γνώστες θεωρούν ωραίο αυτό που συμφωνεί με τους κανόνξες της τέχνης και όχι απλώς αυτό που μας είναι ευχάριστο». Η σύνθεση, με άλλα λόγια, υφίσταται εδώ χάριν της λογικής και όχι χάριν της οπτικής αληθοφάνειας ή χάριν της άνεσης και της ευκολίας του ματιού. Αν το λογικά διατεταγμένο δύναται επίσης να τέρπει, δεν είναι γιατί η τέρψη αυτή γίνεται αμέσως συλληπτή (για την παραδοσιακή τέχνη, το τέρπειν δεν είναι ο σκοπός, αλλά μόνον η μέθοδος), αλλά γιατί η αρχή της τάξεως, η οποία είναι έμφυτη στον φυσικό μηχανισμό της ανθρώπινης φύσης, συναντά την ομοίωσή της. Εδώ αναδύεται εμφανώς το πρόβλημα της σχέσης του ωραίου με την αλήθεια, με το συμπέρασμα ότι το ωραίο και η αλήθεια είναι έννοιες αδιαχώριστες. Για παράδειγμα, μια απεικόνιση της Παρθένου καθισμένης στο μισοφέγγαρο, θα ήταν ωραία αν ήταν δουλειά ενός ικανού ζωγράφου, όμως μια απεικόνιση της Παρθένου ως μια ηλιακή αρχή, όσο ικανός κι αν ήταν ο δημιουργός της, δεν θα μπορούσε να «κατέχει την τέχνη του». Κατά τον ίδιο τρόπο, για να πάρουμε ένα παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο Άγιος Θωμάς, ένα ατσάλινο πριόνι, είναι κατά πολύ πιο τέλειο από ένα γυάλινο πριόνι, όσο κι αν πιστεύουμε ότι το γυαλί είναι ως υλικό πιο ευγενικό από το ατσάλι. Και αντιστρόφως, μια απεικόνιση του Χριστού, ως τέτοια, δεν είναι καθόλου πιο ωραία από μια απεικόνιση του Σατανά, καθώς η σχετική ευγένεια των τύπων δεν υπεισέρχεται στο πρόβλημα της καλλιτεχνικής τελειότητας αλλά είναι ζήτημα που αφορά τον άνθρωπο και μόνο.

Σχετικά τώρα με τη «σωστή αναλογία και αρμονία»: Αυτοί οι όροι ερμηνεύονται με βάση τη σύγκλιση όλων των μερών του έργου προς τον κοινό στόχο ο οποίος είναι συγχρόνως και η τελειότητά τους και η καταλληλότητά τους σε σχέση με το περιβάλλον στο οποίο πρόκειται να χρησιμοποιηθούν, καθώς η ομορφιά ενός έργου δεν εξαντλείται αποκλειστικά σ' αυτό το ίδιο, αλλά εξαρτάται επίσης από το πόσο αρμόζει στο περιβάλλον για το οποίο δημιουργήθηκε. Έτσι, για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε πως ένα ξίφος είναι ωραίο, μόνον όταν η λαβή του προσαρμόζεται στο χέρι που πρόκειται να το χειριστεί. Επίσης, η εικόνα η οποία είναι ωραία στο αρχιτεκτονικό περιβάλλον για το οποίο σχεδιάστηκε, όταν τη δούμε σ' ένα Μουσείο ή σε μια πινακοθήκη, ίσως να μην ταιριάζει, και να χάνει έτσι ένα μέρος της ομορφιάς της.

Η εξάρτηση του ωραίου από την ενάργεια ή τη λαμπρότητα πρέπει να σημαίνει κάτι περισσότερο από ότι θίγεται εδώ. Τα λόγια του Αγ. Θωμά βασίζονται σε αυτά του Διονυσίου, ο οποίος μαε λέει τα εξής: «Ο Θεός είναι η αιτία αυτής της ενάργειας, καθώς στέλνει σε κάθε πλάσμα, μαζί με μια λάμψη, τις μεταδόσεις της πηγαίας ακτινοβολίας του, οι οποίες μεταδόσεις μετέχουν της εικόνας του και αποτελούν την αιτία της ωραιότητος των όμορφων πραγμάτων». Κατά τον ίδιο τρόπο ο Ulrich του Στρασβούργου μας λέει: «Όπως ο ήλιος με το ναδιαχέει και να προξενεί φως και χρώματα είναι δημιουργός κάθε φυσικής ομορφιάς, έτσι και το αληθινό και πρωταρχικό Φως διαχέει προς τα έξω, αντλώντας από τον εαυτό του, το φως των μορφών, το οποίο είναι η ομορφιά όλων των πραγμάτων... τα οποία όσο περισσότερο φως έχουν, τόσο πιο όμορφα είναι». Επίσης ο Witelo, για τον οποίο το αδημιούργητο φως αποτελεί την πρωταρχική ουσία, μας λέει: «Και όσο περισσότερο φως κατέχει ένα πράγμα, τόση περισσότερη θεότητα υπάρχει μέσα του, και όποια ουσία έχει περισσότερο φως από τις άλλες είναι η πιο ευγενική. Το φως, το οποίο είναι η αρχή του οράν, αποτελεί την αιτία του ωραίου», για το οποίο ισχυρισμό παραθέτει αρκετά παραδείγματα. Ο Witelo επίσης γνωρίζει τέλεια την σχετικότητα του γούστου, το οποίο αντιμετωπίζει ως ένα έμφυτο στοιχείο με το οποίο μπορούμε να διακρίνουμε τα διαφορετικά είδη του ωραίου.

Ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα που μπορεί να συναχθεί από όλους αυτούς τους ορισμούς είναι ότι η ομορφιά κάθε πράγματος, φυσικού ή τεχνητού, αποτελεί μια ομορφιά αντικειμενική, η οποία εξαρτάται μόνο από την αναγνώρισή της από τον θεατή. Ωστόσο η ομορφιά αυτή ανήκει στη φύση του αντικειμένου που αντικρύζουμε, το οποίο, αυτό καθεαυτό, είναι λιγότερο ή περισσότερο όμορφο ανεξαρτήτως της δικής μας αρέσκειας για το είδος του. Η ομορφιά του πράγματος εξαρτάται από την τελειότητά μας. Η προσωπική εξομοίωση είναι μεν αποδεκτή, αλλά συζητήσιμη: ο,τιδήποτε αποτελεί μιαν αυστηρά προσωπική αντίδραση, δεν είναι κρίση - «η κρίση είναι η τελειότητα της Τέχνης».

Θα ολοκληρώσουμε τη συζήτησή μας ρωτώντας ποια είναι σ' αυτήν τη φιλοσοφία η αξία του ωραίου σε σχέση με το είδος. Ποια είναι η λειτουργία αυτού του ωραίου, το οποίο δεν ταυτίζεται με την τελειότητα του έργου, αλλά μάλλον με την ελκυστικότητα της τελειότητάς του. Η αξιολόγηση της τέχνης συνίσταται στον «θαυμασμό ωραίων χρωμάτων και ήχων», στην «υπέρμετρη τέρψη του αυτιού» ή μήπως μπορούμε να αναρωτηθούμε μαζί με τον Πλάτωνα, «περί τίνος ο σοφιστής μιλάει τόσο επιδέξια;» Η απάντηση στις ερωτήσεις αυτές συνδέεται με το δόγμα της αξίας και του νοήματος της ζωής αυτής καθαυτής.

Ο αληθινός ανθρώπινος «βίος» μπορεί να είναι είτε ενορατικός είτε ενεργός. Η ζωή της τέρψης, στην οποία τα μόνα κίνητρα δράσης είναι συγκινησιακά, είναι κατώτερη από την ανθρώπινη, όσο κι αν αυτή η τέρψη είναι φυσική στα ζώα ή ακόμη και στα άψυχα πράγματα, τα οποία ωστόσο έχουν τις δικές τους έλξεις. Ο άνθρωπος, ως τέτοιος, δεν ζει για να τρώει, αλλά τρώει για να ζει, και αυτό ισχύει τόσο για την πνευματική όσο και για τη φυσική τροφή, οι οποίες είναι εξίσου απαραίτητες για να κρατηθεί ο άνθρωπος στη ζωή. Η ικανοποίηση της φυσικής ορέξεως, όσο κι αν είναι εύλογη και αναγκαία, ως προς την τεχνική έννοια των λέξεων, δεν είναι «ζωή» αλλά απλώς μια «συνήθεια». Επομένως ο παραδοσιακός φιλόσοφος δεν προσέγγισε το «καλό» της τέχνης ως μια απλή τέρψη των αισθήσεων, όπως υπονοεί η λέξη «αισθητικός», ούτε θεωρούσε το «ωραίο» ως τον τελικό στόχο της τέχνης. Την υπόθεση ότι μοναδική λειτουργία του έργου τέχνης είναι το να τέρπει, ο Αυγουστίνος την αποκαλεί ως «τρέλλα». Ότι «η τέρψη τελειοποιεί τη λειτουργία», όπως και τη χρήση επίσης, δεν σημαίνει ότι η τέρψη μπορεί να υποκαταστήσει τη λειτουργία ή τη χρήση, γιατί «το να απολαμβάνουμε αυτό που θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε», το να είμαστε απλοί εραστές της ομορφιάς ως τέτοιας, είναι αμαρτία: «ένας Βραχμάνος δεν θα έκανε ποτέ κάτι απλώς προς χάριν της απόλαυσης». Στην σημερινή εποχή η «αγάπη μας για την τέχνη», για να μιλήσουμε ειλικρινά, είναι στο μεγαλύτερο μέρος της τρυφή και απόλαυση. Φτάνουμε ακόμη και στο σημείο να απορρίπτουμε οποιαδήποτε διανοητική ερμηνεία των έργων τέχνης, για τον λόγο ότι φοβόμαστε πως κάτι τέτοιο θα μας στερήσει ένα μέρος από την αφθονία των αισθησιακών, ή «αισθητικών», όπως τις αποκαλούμε, ηδονών μας.

Όλοι οι συγγραφείς που παραθέσαμε συμφωνούν με τον Πλάτωνα, τον οποίο δεν μπορούμε να ψέξουμε για αδιαφορία απέναντι στο ωραίο, καθώς μιλάει περί της «θελκτικής» ή «σαγηνευτικής δύναμης του ωραίου». Όπως το εκφράζει ένα Βουδιστικό κείμενο, «τον πίνακα τον ζωγραφίζουν με χρώματα για να θέλγει τον άνθρωπο», κ.τ.λ. Όμως η έλξη και η σαγήνη υφίσταται βς προς κάτι άλλο, και όχι σε σχέση με τον εαυτό της. Θα έπρεπε ο ήχος από το κουδούνι για το δείπνο να μας μαγεύει τόσο ώστε να ξεχνάμε το φαγητό; κάτι τέτοιο θα ήταν αισθητισμός και όχι σωστή εκτίμηση ή κατανόηση της λειτουργίας του κουδουνιού. Τα κείμενά μας είναι αρκούντως σαφή. Όπως λέει ο Άγιος Βασίλειος, «σε μια εικόνα δεν εκτιμούμε τα χρώματα, αλλα το αρχέτυπο με βάση το οποίο έγινε η εικόνα». Το Βουδιστικό κείμενο που ήδη παραθέσαμε συνεχίζει: «Τα χρώματα χρησιμοποιούνται χάριν της εικόνας και όχι η εικόνα χάριν των χρωμάτων». Και προσθέτει: «Αυτό που δουλεύτηκε δεν είναι ο πηλός της πλασμένης μορφής, αλλά οι αθάνατες αρχές στις οποίες η πλασμένη μορφή παραπέμπει». Ο Αυγουστίνος θέτει το ζήτημα με εξίσου σαφή τρόπο όταν λέει ότι ο σκοπός του ρήτορα δεν είναι να ακούει τον εαυτό του να μιλάει, αλλά «να τέρπει, να παρέχει γνώσεις, και να πείθει». Όταν οι σπουδαιότεροι Ευρωπαίοι ποιητές μιλάνε για το έργο τους, μας διαβεβαιώνουν ότι «το όλο έργο εκπονηθηκε αποβλέποντας σε ένα στόχο πρακτικό και όχι θεωρητικό... σκοπός του όλου έργου είναι να αποσπάσει από την αθλιότητα όσους διάγουν τη ζωή αυτήν, και να τους οδηγήσει στην ευλογία». Ο Δάντης συμφωνεί απολύτως με τον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα ο οποίος λέει ότι «οι απεικονίσεις που χρησιμοποιεί η προφητεία δεν έχουν σκοπό την ομορφιά ή την καλλιέπεια του ύφους». Πολύ αργότερα, τον δέκατο πέμπτο αιώνα, ο Διονύσιος ο Καρθάσιος έχει να πει ότι «σκοπός μου στο έργο αυτό δεν είναι να μιλήσω με ευφράδεια αλλά να μιλήσω ορθόδοξα». Ο παραδοσιακός καλλιτέχνης εξυπηρετούσε ανθρώπους που ήθελαν και να ανταποκριθούν στις βιοτικές τους ανάγκες, αλλά και να αντλήσουν ευχαρίστηση. Έπρεπε να δώσει ένα τεχνούργημα – ένα κείμενο ομιλίας, ένα σπίτι, ή ένα φτυάρι – το οποίο δεν θα αποτελούσε απλώς ένα αντικείμενο θαυμασμού, αλλά θα λειτουργούσε ως χρηστικό εργαλείο. Ενώ τα έργα του σύγχρονου κατασκευαστή δεν εξυπηρετούν κάποιον σκοπό, αλλά σχεδιάζονται για να αποσπούν την προσοχή του πελάτη. Ο κατασκευαστής που αποσκοπεί στο κέρδος «δεν κλίνει πάντοτε, όπως είναι δίκαιο, στην πιστότητα της δημιουργίας του έργου του». Στον βαθμό που η μοντέρνα τέχνη είναι κενή περιεχομένου και αλήθειας, ο μοντέρνος καλλιτέχνης καθίσταται απλώς ένας κατασκευαστής.

Ananda K. Coomaraswamy

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Οι Μεταφυσικές Αρχές της Τέχνης

Μετάφραση Παναγιώτης Σουλτάνης

Εκδόσεις ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ 1992

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΜΑΡΑΓΔΙ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ - Marcel Moreau

Κατά τις λειτουργίες όλες, ο λειτουργός φοράει στο πρόσωπο μια μάσκα. Το προσωπείο αυτό παριστάνει συχνά το τοτεμικό ζώο-θεό ή κάποιον πρόγονο. Υπάρχουν μάσκες αναθηματικές, θεατρικές, χορευτικές, λατρευτικές. Στις Μυκήνες χρησιμοποιούνταν και προσωπεία για νεκρούς. Άλλοτε είναι μεγάλα, άλλοτε μικρά. Μερικά είναι υποτυπώδη και μόλις καλύπτουν το πρόσωπο, ενώ άλλα είναι τεράστια και φορτωμένα με φτερά. Ορισμένα αποτελούν πλήρεις ενδυμασίες που τις φοράει ο μάγος για να εξομοιωθεί με το μυθικό πρόσωπο, και για να μεταρσιωθεί κατά τη διάρκεια της ιερής τελετουργίας.

Με τη μεταρσίωση τούτη, που συνοδεύεται από ρυθμική μουσική υπό τον ήχο του τυμπάνου, το ταμ-ταμ και των κουδουνιών, ο χορευτής παθαίνει ένα είδος αιφνίδιας παράκρουσης που την εξωτερικεύει με τρεμουλιάσματα. Η επένδυση με ένα ξένο δέρμα, το πέρασμα από τη μια κατάσταση σε μια άλλη με τη χρησιμοποίηση της μάσκας και του μουσικού ρυθμού, προκαλεί κάτι σαν ομαδικό ίλιγγο που καταλήγει στο διχασμό της προσωπικότητας.

Ορισμένοι μοντέρνοι χοροί, εμπνευσμένοι από το φολκλόρ καιτη μαγεία του μαύρου κόσμου, θυμίζουν αμυδρά τους ιερούς εκείνους ρυθμούς που έχουν μακραίωνες ρίζες, και που επιδιώκουν την κοσμική προσέγγιση με κάποιο χαμένο επουράνιο προστάτη.

Την καθαυτό μυσταγωγική σημασία του προσωπείου την ξαναβρίσκουμε στους Μάγιας, το λαό αυτό που, από πολλές απόψεις, βρίσκεται τόσο κοντά σε μας. Οι δικοί τους αυτοκράτορες-θεοί έχουν, μέσα στον τάφο τους, το πρόσωπο καλυμμένο με μια σμαραγδένια μάσκα.

Τι είναι όμως το σμαράγδι; Τι αντιπροσωπεύει ο πολύτιμος αυτός πράσινος λίθος; Στα ερωτήματα αυτά θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε μαζί.

Χημικά το σμαράγδι αποτελείται από άλας αλουμινίου και από μεταλλικό οξείδιο (GL3 AL2 SI16 O18). Εκπέμπει ισχυρές ακτινοβολίες. Το χρωματικό του στοιχείο είναι το οξείδιο του χρωμίου. Το σμαράγδι της Ανατολής, ο Λευκαργιλίτης, αποτελείται από καθαρό αλουμίνιο. Το σμαράγδι ανήκει στην κατηγορία των ορθορομβικών λίθων, έχει δηλαδή κάθετο πρίσμα σε σχήμα ρομβοειδές. Οι ρόμβοι αυτοί, μαζεμένοι, σχηματίζουν ένα οκτάεδρο, ένα οκτάπλευρο σώμα αποτελούμενο από δύο κανονικές πυραμίδες με τετράγωνες εφαπτόμενες βάσεις, και με πλάγια ισόπλευρα τρίγωνα που εφάπτονται δύο-δύο.

Το πράσινο χρώμα είναι το πιο διαδομένο στη φύση. Είναι το χρώμα του φυτικού κόσμου, η δύναμη που συνδέει τον άνθρωπο με τις ρίζες του. Τα φυτά ή τα φύλλα, στο πρώτο τους φύτρωμα, καλύπτονται από ένα χρώμα ανοιχτό κίτρινο. Ο ήλιος όμως, με τις ζωογόνες ακτίνες που ρίχνει επάνω τους συντελεί στην πλήρη χρωματική τους τελείωση. Όταν πια κλείσουν τον κύκλο τους, τα φυτά ξαναγίνονται κίτρινα προτού μαραθούν. Το πράσινο χρώμα είναι συμπληρωματικό του κόκκινου, όπως και η χλωροφύλλη συμπληρώνει το αίμα των ζώων που τρέφονται με πρασινάδα.

Το δάσος υπήρξε ανέκαθεν ο κατεξοχήν τόπος των μαγικών τελετουργιών. Στη δρυιδική ιεραρχία, ο αρχιερέας φορούσε χιτώνα πράσινο. Ήταν θεραπευτής-γιατρός, και χρησιμοποιούσε διάφορα βότανα που περιέχουν συστατικά ευεργετικά για την υγεία του σώματος και του πνεύματος.

Οι Δρυίδες συγκεντρώνονταν στα καταπράσινα ξέφωτα, στην καρδιά των δασών.

Το δέντρο θεωρείται κατοικία θεότητας. Το έλατο εξακολουθεί από παράδοση να είναι ακόμα και σήμερα το δέντρο των Χριστουγέννων. Η λάσσικα (ιξός της βαλανιδιάς) ήταν το φυτό των Δρυίδων. Αυτή μαζί με το τσιμισίρι και τη δάφνη αποτελούσαν τα σύμβολα της αθανασίας.

Οι πράσινες ακτίνες της μαγιάτικης πανσελήνου είναι ιδιαίτερα ευεργετικές. Είδαμε ότι τρία από τα λαμπερότερα αστέρια του ουρανού είναι πράσινα. Στο Μεσαίωνα, οι καθρέφτες από βήρυλο χρησιμοποιούνταν στη μαντεία.

«Ο σμαραγδένιος πίνακας» του αιγύπτιου Τρισμέγιστου Ερμή, η Σφραγίδα του Σολομώντα, το Κύπελλο του Μυστικού Δείπνου ήταν σκαλισμένα σε σμαράγδι. Οι Ινδουιστές φορούν στο μέτωπο ένα πετράδι που αναπαριστά την Υδρία, τον Γκράαλ.

Η Τιάρα του Πάπα είχε στην κορυφή της για διακόσμηση ένα από τα ωραιότερα σμαράγδια του κόσμου. Προερχόταν από το βουνό Γαβάρα της αραβικής οροσειράς. Επειδή λοιπόν το πράσινο χρώμα, με την ισχυρή ακτινοβολία του, παίζει σοβαρό ρόλο στο φυτικό κόσμο, έχει συνδεθεί με την Αλχημία. Συμβολίζει τη Θεά-Μητέρα, που είναι χθόνια και συνάμα κοσμική. Εδώ ξαναβρίσκουμε πάλι τη σύζευξη του Ουρανού και της Γης. Η Ίσις ήταν Θεά Πράσινη. Το ίδιο αυτό χρώμα επαναφέρεται στις ιεροτελεστίες του πανάρχαιου παρεκκλησίου Σαιν-Βικτόρ της Μασσαλίας, όπου ορισμένες τελετουργίες διεξάγονται με κεριά πράσινα.

Η Χριστιανική Παναγία, στο λευκό χιτώνα της, που ο χρωματισμός του αυτός αποτελεί σύνθεση των επτά ορατών χρωμάτων της ίριδας, έχει συχνά διακόσμηση ένα σμαράγδι, και φοράει ζώνη γαλάζια.

Στην κλίμακα τούτη των επτά ορατών χρωμάτων του Ουρανίου Τόξου, το πράσινο βρίσκεται στο κέντρο του φάσματος. Αποτελείται από ανάμιξη του κίτρινου και του γαλάζιου. Το κίτρινο δραστηριοποιεί τη ζωή. Το γαλάζιο την ανασχέτει. Συνεπώς το πράσινο είναι το κέντρο ισορροπίας ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, η γέφυρα προς κάποιο υπερπέραν.

Οι Αμερικανοί που ταξίδεψαν στη Σελήνη, έφεραν μια μεγάλη πράσινη πέτρα στην οποία φαίνεται πως απέδωσαν μεγάλη σημασία. Το σεληνιακό αυτό σμαράγδι, που μερικά κομματάκια του διανεμήθηκαν σε ορισμένα μεγάλα εθνικά κέντρα επιστημονικών ερευνών, προερχόταν από τις πρώτες εξορύξεις.

Στα τέλη του 1970, το γεωλογικό εργαστήριο ερευνών ενός αγγλικού Πανεπιστημίου, έλαβε μερικά τέτοια σεληνιακά δείγματα.

Ένα από κείνα τα κομμάτια βρισκόταν μια μέρα πάνω σ' ένα τραπέζι, προκειμένου να εξεταστεί από τους ειδικούς. Αυτοι, κάποια στιγμή, εκτελούσαν κάτι άλλα πειράματα και χρησιμοποιούσαν, μετάξυ άλλων οργάνων, έναν δοκιμαστικό σωλήνα με υδράργυρο. Ένας επιστήμονας, από απροσεξία, κίνησε τη σεληνιακή πέτρα, και χωρίς να το καταλάβειτην πήγε κοντά στο σωλήνα με τον υδράργυρο. Παρατήρησε τότε ότι αμέσως ο υδράργυρος κατέβηκε. Επανέλαβε τότε πολλές φορές το ίδιο πείραμα μπροστά στους συναδέλφους του, που είχαν αναστατωθεί από τούτο το ασυνήθιστο γεγονός. Τελικά αποδέχτηκαν το φαινόμενο και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η σεληνιακή λίθος εκμηδενίζει τη βαρύτητα.

Σε λίγο, οι αρμόδιες υπηρεσίες διέδωσαν την είδηση, και πολύ θορυβήθηκαν οι διεθνείς επιστημονικοί και πολιτικοί κύκλοι. Κατάπληξη στα επιστημονικά κέντρα που κατείχαν σμαράγδινες πέτρες. Γιατί αυτές, με τις ακτινοβολίες τους, εκπέμπουν ειδικές ακτίνες. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει στη μητρόπολη της Σαρτρ.

Σμαράγδια σεληνιακά συναντούμε σε εκκλησίες της Νορβηγίας, της Σκωτίας, της Ιρλανδίας, καθώς και σε μερικούς καθεδρικούς ναούς της Νορμανδίας και άλλων περιοχών της Γαλλίας.

Είναι λίγο ή πολύ εκτονωμένα σε σύγκριση με κείνα που μεταφέρθηκαν από τους αστροναύτες. Διατηρούν όμως την ικανότητά τους να συσσωρεύουν τις κοσμικές ακτινοβολίες και να τις εκπέμπουν με κύματα υψηλής συχνότητας που υπερπηδούν όλα τα εμπόδια εξουδετερώνοντας τη βαρύτητα. Τις ακτίνες αυτές μπορούμε να τις κατευθύνουμε σε μακρινή απόσταση, επάνω σε προκαθορισμένο στόχο.

Το γαλλικό ραδιόφωνο ανάγγειλε, σε μια εκπομπή του κατά το 1971, ότι οι Ρώσοι δεν φοβούνται κανέναν εξωτερικό κίνδυνο, γιατί διαθέτουν τον τρόπο να τον εξοντώσουν από μακριά χωρίς καν να μετακινηθούν. Μήπως έχουν άραγε βρει το μυστικό των λίθων αυτών στην παρθενική τους κατάσταση, δεδομένου ότι χρησιμοποιούνται ήδη από καιρό στην κατασκευή των ακτίνων λέηζερ;

Στο πρώτο του μυθιστόρημα, ο νέγρος συγγραφέας Υάμπο Ουολέγεμ, αναφερόμενος σε έναν ήρωά του, γράφει την ακόλουθη φράση: «...Μια μέρα που ήταν καθισμένος στη σκιά ενός δέντρου όπου βρίσκεται η πράσινη πέτρα που μας κάνει να ξεχνάμε τις πίκρες μας, είδε να περνάει η αυτοκρατορική άμαξα...».

Αυτός λοιπόν ο νεφρίτης λίθος με τις πολυποίκιλες ιδιότητες, που χρησιμοποιόταν στα προσωπεία των αυτοκρατόρων των Μάγιας, και που «μας κάνει να ξεχνάμε τις πίκρες μας», αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο πολλών δοξασιών, τη γέφυρα ανάμεσα στον ορατό και τον αόρατο κόσμο, το μεγάλο μονοπάτι που οδηγεί από τον έναν στον άλλον, και μας κάνει να λησμονούμε την επίγεια ζωή, σβήνοντας ολόκληρο το παρελθόν μας. Συμβάλλει στην εξαΰλωση της ψυχής, που ζει φυλακισμένη μέσα στην ύλη, και τη μεταμορφώνει με την τεράστια ελκτική δύναμη που διαθέτει.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, το προσωπείο των αυτοκρατόρων των Μάγιας θα πρέπει να συνδεόταν με τα άστρα και να είχε πρακτική χρησιμότητα. Θα μας βοηθούσε μάλιστα να ερμηνεύψουμε πολλά μυστήρια.

Σήμερα η μάσκα είναι κάτι το πολύ κοινό, κάτι το αποκριάτικο. Στα προϊστορικά χρόνια όμως, ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε το προσωπείο για να πλησιάσει έτσι τους θεούς του, και για να ενδυναμώσει μέσα του την εύνοια του Ιερού. Τώρα υπερηφανεύεται για τη δύναμή του, και πιστεύει ότι το θείο οφείλει να τον υπηρετεί.

Τα σύγχρονα καρναβάλια δεν έχουν πια την παλιά κοσμική σημασία τους. Είναι απλά και μόνο βακχικές ακολασίες. Κι ωστόσο ο άνθρωπος εξακολουθεί να καλύπτει το πρόσωπό του με μάσκες. Η ζωή, έτσι όπως την έχει διαμορφώσει γύρω του, τον υποχρεώνει να μασκοφορεί μόνιμα, για να ξεγελά τον εαυτό του, και προπαντός για να μπορεί να ξεγελά τους άλλους άσκοπα και άγονα.

Όλες αυτές οι διαπιστώσεις μας οδήγησαν σε νέες ανακαλύψεις. Σήμερα ξέρουμε ότι ανάμεσα στα χρώματα και τις μουσικές κλίμακες υπάρχουν στενοί δεσμοί. Τα επτά ορατά χρώματα του φάσματος εκπέμπουν διαφορετικές ακτινοβολίες. Το ίδιο συμβαίνει και με τις επτά νότες της κλίμακας. Το φα βρίσκεται στο κέντρο της κλίμακας, όπως και το πράσινο βρίσκεται στο κέντρο των επτά ορατών χρωμάτων του αποσυνθεμένου φωτός.

Η σύγχρονη επιστήμη μας πληροφορεί ότι το φα, με τη δύναμη των παλμών του προκαλεί την εμφάνιση του πράσινου χρώματος.

Είναι γνωστό ότι το 1681, ένας μοναχός του μοναστηριού Αρντέν, στον Όρνο ποταμό, είχε κάνει σοβαρή εργασία πάνω στην κλίμακα των ήχων, στηριζόμενος στις σχετικές έρευνες των Λάμα του Θιβέτ. Τις παρατηρήσεις του τις συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο με τον τίτλο: «Πραγματεία για την αρμονία των χρωμάτων σε συσχετισμό με την αρμονία των ήχων». Σ' αυτό, κάνει μια εισαγωγή ως προς τις σχέσεις μεταξύ των επτά ήχων και των επτά χρωμάτων. Αλλά το βιβλίο του δεν δημοσιεύτηκε ποτέ.

Ο Λουί Σαρπαντιέ, στο βιβλίο του «Ο καθεδρικός ναός της Σαρτρ», μας γνωστοποιεί ότι οι εντοιχισμένοι εσωτερικοί κίονες του ναού έχουν διαφορετικό μήκος, ανάλογο με τη μουσική κλίμακα.

Ο Μαξ Ζιλμπέρ, που τα βιβλία του θεωρούνται παράδοξα από τους πανεπιστημιακούς κύκλους της Γαλλίας, τονίζει τις εξαιρετικές ιδιότητες του σμαραγδιού. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει στην κατοχή του μια χειρόγραφη επιστολή του Μαξ Ζιλμπέρ, στην οποία περιέχεται η σύνθεση του λίθου αυτού: έχει για βάση του το λίθιο και το γλισίνιο, και ατομικό βάρος 0.

Τέτοιες πέτρες δεν υπάρχουν παρά μόνο στο κέντρο της γης και στην επιφάνεια της Σελήνης.

Οι δεσμοί ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία του Κόσμου και της Γης, δεσμοί αόρατοι και άυλοι, είναι πολύ σοβαρότεροι απ' όσο η άγνοιά μας θέλει να πιστεύει. Με στοχασμό, με κατανόηση και με απροκατάληπτο πνεύμα, θα μπορούσαμε σίγουρα να βρούμε το σωστό δρόμο έρευνας. Ποτέ ωστόσο δεν είναι αργά να το πετύχουμε.

Marcel Moreau

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ Τ' ΑΣΤΡΑ

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΟΥΡΑΝΟΥ-ΓΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΙΘΟΙ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΩΣΤΑΣ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ 1978

ΕΙΜΑΡΜΕΝΗ – PAPUS

Μία των εν δράσει εν τω Σύμπαντι τριών μεγάλων δυνάμεων.

Η Ειμαρμένη είναι ίση προς την ανθρωπίνην Θέλησιν και προς την Πρόνοιαν, αλλ' ουδεμίαν των δύο τούτων δυνάμεων υπερβαίνει. Ο Φαβρ δ' Ολιβέ, εν τη θαυμασία περιλήψει, ην έκαμε του δόγματος του Πυθαγόρου, μας δεικνύει εις τινας σελίδας την σύνοψιν της αρχαίας ψυχολογίας. Αρκεί να την αναγνώσωμεν και να την παραβάλωμεν προς τα δόγματα του εσωτερικού Βουδισμού, δια να μάθωμεν εν των, εντός των Ιερών, περικεκλεισμένων, μεγάλων μυστικών.

Ιδού η σύνοψις αύτη:

«Ο Πυθαγόρας παρεδέχετο δύο ελατήρια των ανθρωπίνων ενεργειών, την δύναμιν της Θελήσεως και την ανάγκην της Ειμαρμένης. Υπέβαλλεν αμφότερα εις ένα θεμελιώδη νόμον καλούμενον Πρόνοιαν, εξ ης απέρρεον ομοίως.

»Το πρώτον των ελατηρίων τούτων ήτο ελεύθερον και το δεύτερον ηναγκασμένον: ούτως ώστε, ο άνθρωπος ευρίσκετο τεθειμένος μεταξύ δύο φύσεων, αντιθέτων μεν, ουχί όμως και εναντίων, αδιαφόρως, καλών ή κακών, συμφώνως με την χρήσιν, την οποίαν ηδύνατο να κάμη αυτών. Η δύναμις της Θελήσεως εξησκείτο επί των προκειμένων να γίνουν πραγμάτων ή επί του μέλλοντος. Η δε ανάγκη της Ειμαρμένης επί των γενομένων πραγμάτων ή επί του παρελθόντος. Και η μία ετροφοδότει την άλλην, αδιαλείπτως, εργαζόμεναι επί των υλικών, τα οποία επρομήθευον εαυταίς αμοιβαίως. Διότι, εκ του παρελθόντος γεννάται το μέλλον και εκ του μέλλοντος σχηματίζεται το παρελθόν και εκ της ενώσεως αμφοτέρων παράγεται το πάντοτε υπάρχον παρόν, εξ ου έλκουν ομοίως την καταγωγήν των: ιδέα βαθυτάτη, γενομένη αποδεκτή υπό των Στωικών. Ούτω, κατά την δοξασίαν ταύτην, η Ελευθερία κυβερνά το μέλλον, η Ανάγκη το παρελθόν και η Πρόνοια το παρόν. Ουδέν των όσων υπάρχουν, συμβαίνει κατά τύχην, αλλά δια της ενώσεως του θεμελιώδους και προνοιακού νόμου μετά της ανθρώπινης θελήσεως, ήτις τον ακολουθεί ή τον παραβαίνει, ενεργούσα επί της Ανάγκης.

»Η συμφωνία της Θελήσεως και της Προνοίας αποτελεί το καλόν, το δε κακόν γεννάται εκ της αντιθέσεώς των. Ο άνθρωπος έλαβε, δια να οδηγηθή εν τω σταδίω, το οποίον δέον να διατρέξη επί της γης, τρεις δυνάμεις προσηρμοσμένας εις εκάστην των τριών περιστολών (σώματος, ψυχής και Πνεύματος) του είναι του και τας τρεις υποτεταγμένας εις την θέλησίν του. Η πρώτη, εξαρτωμένη εκ του σώματος είναι το ένστικτον η δευτέρα, καθιερωμένη εις την ψυχήν, είναι η αρετή, και η τρίτη, ανήκουσα εις το Πνεύμα είναι η επιστήμη ή η σοφία.

Αι αυταί καθ' εαυτάς αδιάφοροι τρεις αύται δυνάμεις, δεν λαμβάνουν την επωνυμίαν ταύτην, ει μη δια της καλής χρήσεως, την οποίαν κάμνει αυτών η θέλησις, διότι εν τη κακή χρήσει, εκπίπτουν εις αποκτήνωσιν, εις κακίαν και εις αμάθειαν. Το ένστικτον αισθάνεται τα εκ της συναισθήσεως προκύπτοντα φυσικά καλόν ή κακόν. Η αρετή γνωρίζει τα εν τω αισθήματι υπάρχοντα ηθικά καλόν ή κακόν, και η επιστήμη ή η σοφία κρίνει τα εκ της συναινέσεως γεννώμενα, ευνόητα καλόν ή κακόν. Εν τη αισθήσει το καλόν και το κακόν καλούνται ηδονή ή οδύνη. Εν τω αισθήματι, αγάπη ή μίσος και εν τη συναινέσει, αλήθεια ή πλάνη.

»Η συναίσθησις, η συνείδησις και η συναίνεσις, ενυπάρχουσαι εν τω σώματι, εν τη ψυχή και εν τω Πνεύματι, σχηματίζουν μιαν τριάδα, ήτις, αναπτυσσομένη δια μιας σχετικής ενότητος, αποτελεί την ανθρωπίνην τετράδα, ή τον Άνθρωπον θεωρούμενον αφηρημένως.

»Αι αποτελούσαι ταύτην την τριάδα τρεις αρχαί, ενεργούν και αντενεργούν, αι μεν επί των δε, και φωτίζονται ή σκοτίζονται αμοιβαίως. Και η ενούσα αυτάς ενότης, τουτέστιν ο Άνθρωπος, τελειοποιείται ή διαφθείρεται, καθ' ο τείνει να αφομοιωθή μετά της παγκοσμίου Ενότητος, ή να διακριθή αυτής.

»Το μέσον, το οποίον κατέχει να αφομοιωθή ή να διακριθή, να πλησιάση ή να απομακρυνθή, της παγκοσμίου Ενότητος, ενυπάρχει, ολόκληρον, εν τη θελήσει του ανθρώπου, ήτις δια της χρήσεως, την οποίαν κάμνει των μέσων, τα οποία τη παρέχουν το σώμα, η ψυχή και το πνεύμα, καθίσταται ευαίσθητος ή αναίσθητος, αγαθή ή μοχθηρά, σοφή ή αμαθής και αποβαίνει ικανή να διαγνώση, μετά περισσοτέρας ή ολιγωτέρας ενεργείας, να γνωρίση ή να κρίνη, μετά περισσοτέρας ή ολιγωτέρας ευθύτητος, ό,τι υπάρχει καλόν, ωραίον και ορθόν εν τη συναισθήσει, εν τη εντυπώσει ή εν τη συναινέσει. Να διακρίνη, μετά περισσοτέρας ή ολιγωτέρας δυνάμεως, το καλόν και το κακόν και ουδόλως να απατάται, τέλος, εις ό,τι είναι πραγματικώς ηδονή ή οδύνη, έρως ή μίσος, αλήθεια ή πλάνη.

»Ο Άνθρωπος, ως τον περιεγράψαμεν, κατά την ιδέαν, την οποίαν ο Πυθαγόρας εσχημάτισε περί αυτού, τεθειμένος υπό την εξουσίαν της Προνοίας, μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος, πεπροικισμένος με ελευθέραν θέλησιν, δια της ουσίας του και φερόμενος προς την αρετήν ή προς την κακίαν εκών, ο Άνθρωπος, λέγομεν, δέον να γνωρίζη την πηγήν των δυστυχιών, τας οποίας υφίσταται, εξ ανάγκης, και, αντι να κατηγορή αυτήν την ιδίαν Πρόνοιαν, η οποία απονέμει τα αγαθά και τα κακά εκάστω κατά την αξίαν του και κατά τας προγενεστέρας του πράξεις, να μη μέμφηται ει μη εαυτού, εάν υποφέρη κατ' αναπόφευκτον ακολουθίαν των παρελθόντων αμαρτημάτων του. Διότι, ο Πυθαγόρας παρεδέχετο πολλάς διαδοχικάς υπάρξεις και εβεβαίωνεν, ότι το παρόν, το οποίον μας θλίβει, και το μέλλον, το οποίον μας φοβίζει, δεν είναι ει μη η εκδήλωσις του παρελθόντος, το οποίον υπήρξεν έργον μας εν τοις προγενεστέροις χρόνοις. Έλεγεν, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν, επανερχόμενοι εις την ζωήν, την ανάμνησιν των προγενεστέρων των υπάρξεων, αλλ' ότι, αυτός, ώφειλεν εις ιδιαιτέραν εύνοιαν των Θεών, την διατήρησιν της αναμνήσεων των.

»Ούτω, κατά την διδασκαλίαν του, η μοιραία αύτη ανάγκη, δια την οποίαν ο Άνθρωπος δεν παύει να παραπονήται, αυτός ο ίδιος την εδημιούργησε δια της χρήσεως της θελήσεως του.

Διατρέχει, εφ' όσον προχωρεί εν τω χρόνω, την οδόν την οποίαν έχει ήδη χαράξη δι' εαυτόν, και καθ' ό την μεταποιεί καλώς ή κακώς, καθ' ό σπείρει εις αυτήν, ούτως ειπείν, τας αρετάς του ή τας κακίας του, θα την επανεύρη ομαλωτέραν ή επιμοχθοτέραν, όταν θα έλθη ο καιρός να την διατρέξη εκ νέου».

(Fabre d' Olivet, Vers dores. Σελ. 249-251).

PAPUS [Dr. Gerard Encausse]

ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΧΙΡΑΜ ΕΝ ΤΗ ΜΑΣΟΝΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΝ 2003

Το βιβλίο μεταφρασμένο στα Ελληνικά εκδόθηκε

πρώτη φορά στην Αλεξάνδρεια το 1932

V.I.T.R.I.O.L. ΕΡΜΗΝΕΙΑ - Amélie André – Gedalge

Φαίνεται ότι το σύνολον των περικλειομένων εντός της ελλειπτικής αλύσεως περιβαλλομένης υπό του αιθέρος (συμβόλου του απείρου διαστήματος) και φερούσης αποφθεγματικώς την περίφημον εξήγησιν της λέξεως Βιτριόλιο(1) (Vitriol), παριστά τον Άνθρωπον (η «λέξις» της Σφιγγός) ή μάλλον το παρόν και το μέλλον του Ανθρώπου.

Προς τα κάτω συμβολίζεται ο «τετραδικός» άνθρωπος ζων εντός των «τριών» κόσμων ή πεδίων της Φύσεως και αποτελούν μετ' αυτών μιαν πρώτην «επτακτύν».

Συγχρόνως σχηματίζεται εν εξάγραμμον: τα 3 σύμβολα των «κόσμων» και τα 3 των «σωμάτων» του ανθρώπου αποτελούντων το έμβλημα του εξακτίνου αστέρος (ασπίδος του Δαυίδ) άνωθεν του οποίου εύρηται ο δακτύλιος, του οποίου θα αναζητήσωμεν αμέσως την σημασίαν.

Η σφαίρα με τους δύο αλληλοτεμνομένους μεγίστους κύκλους παριστά κατά πάσαν πιθανότητα την «φυσικήν ψυχήν», την ζωτικότητα, τον αιθερικόν κόσμον(2). Ο αστρικός κόσμος (ο αισθηματικός) θα αντεπροσωπεύετο διά της εστιγμένης σφαίρας, της οποίας η επιφάνεια υπενθυμίζει «το πτέρωμα του Ταώ», το ιερατικόν ένδυμα των ιεροφαντών της Ίσιδος και το του Αγίου Ιωάννου του Ραφαήλ. Τέλος ο νοητικός και πνευματικός κόσμος παρίσταται πιθανώς δια της σφαίρας της φερούσης το ανεστραμμένον Ταυ, το «σύμβολον του Χειράμ» (όσπερ βλέπει τις άνωθεν του βωμού του Viswakama, του Μεγάλου Αρχιτέκτονος εις τον άνδρα της Elora, εις τας Ινδίας) και της οποίας σφαίρας υπέρκειται το «σημείον της ζωής», ο Σταυρός. Είναι η καλουμένη «αυτοκρατορική σφαίρα», την οποίαν κρατά συχνότατα ο Χριστός, και την οποίαν φέρει ωσαύτως το σκήπτρον της Αυτοκράτειρας και του Αυτοκράτορος του Ταρώ.

Εις τους τρεις θυρεούς (ασπίδας;) συνηνωμένους μεταξύ των και προς τον ανώτερον δακτύλιον όστις τους συγκρατεί και παρασύρει προς τα άνω, βλέπω τα σύμβολα των σωμάτων, ή «οχημάτων» του ανθρωπίνου όντος του Εγω: το φυσικόν σώμα (θυρεός φέρων το επταπέταλον άνθος). Το αστρονοητικόν – πάθη και συγκεκριμένη, ζωική νοητικότης – (θυρεός περικλείων Λέοντα, όστις μοι φαίνεται παριστών τον τρομερόν «φύλακα του κατωφλίου»). Το νοητικοπνευματικόν – το αφηρημένον νοητικόν, λογική, σοφία το Buddi-manas των Ινδών (θυρεός μετά του δικεφάλου αετού). Ο ανώτερος δακτύλιος φαίνεται εικονίζων το απρόσωπον Άτμα, «το Μέγα Εγώ» των Ουπανισάδ, το Κέτερ, το «Στέμμα της Καββάλας». Συνδέει προς άλληλα τα ετεροειδή στοιχεία των οποίων καθίσταται πρόσκαιρα ο εκούσιος αιχμάλωτος. Είναι η αρχή Πουρούσα αιχμάλωτος της Πρακρίτι. Είναι ο Πάρσιφαλ του οποίου η απολύτρωσις επιτελείται αφ' ου λάβη συνείδησιν της ικανότητός του να διασώση τον πλησίον σου. Είναι η Θέλησις, η μόνη δυνατή να εξισορροπήση την Πνευματικότητα και την Συναισθηματικότητα (Έρως) και να σχηματίση μετ' αυτών (αφ' ου «εξαχνωθούν») τον «ζυγόν όστις εύρηται τοποθετημένος τον τόπον ο οποίος δεν υφίσταται» (Seplier Dzeniouta)(3).

Ταύτα, νομίζω, δύναταί τις να εύρη «επισκεπτόμενος το εσωτερικόν της γης», δηλαδή «λαξεύων τον ακατέργαστον λίθον» εκμανθάνων «να γνωρίζη τον εαυτόν του» ή «καθαίρων» τα μέταλλα με τον σκοπόν να επιτελέσει το «Αλχημικόν Μέγα Έργον» ή να μυηθή.

Τώρα ας ίδωμεν τι θέλει να παραστήση το ανώτερον τμήμα της προκειμένης συμβολικής Κλειδός. Είμαι της ιδέας ότι τούτο αναφέρεται εις τας λέξεις του επιγράμματος «Rectificando invenies occultum Lapidem» (καθαίρων θα ανακαλύψης την απόκρυφον Λίθον). Οι 7 πλανήται ανάλογοι προς τα επτά «πεδία» της Φύσεως, προς τας 7 «Ακτίνας» κ.λπ.) παρουσιάζονται ενταύθα. Οι πλανήται ούτοι δίδουν κατά πρώτον μίαν τριάδα: Ήλιος, Σελήνη, Ερμής παρισταμένην δι' ανεστραμμένου τριγώνου εισερχόμενον εντός τετραγώνου: Κρόνος, Άρης, Αφροδίτη (σύμβολον ανάλογον προς το σχήμα του περιζώματος του ετ:.). Μεταξύ των κεράτων (βοός;) του Ερμού ανυψούται μια Κύλιξ (η ιερά Κύλιξ του Γράαλ;) το «μοναδικόν δοχείον των φιλοσόφων» εντός του οποίου εκχέονται τα (δραστικά;) «ύδατα» τα προερχόμενα εκ του Ηλίου και της Σελήνης (ή εκ του αλκαέστ, του «γενικού διαλύτου»). Οι δύο ούτοι φωτοδόται κατέχουν εν προκειμένω θέσεις οίας παρουσιάζουν κατά το χειμερινόν ηλιοστάσιον, δηλαδή κατά την εποχήν όπου το παν αναγεννάται εν τη Φύσει. Ψυχολογικώς νομίζω ότι τούτο συμβολίζει την «δευτέραν γέννησιν», την αναγέννησιντης ανθρωπίνης ψυχής, εάν όχι την μύησιν αυτής, τουλάχιστον τον φωτισμόν της. Όπως ο βους και ο όνος διαθερμαίνουν δια της αναπνοής των, όπως η Μαρία και ο Ιωσήφ επαγρυπνούν επί της κοίτης του Θεανθρώπου, ούτως η Σελήνη και ο Ήλιος επιχέουσι την ζωήν. Πρόκειται ενταύθα περί της γεννήσεως (ή του σχηματισμού) του «Αζώθ» και του «υδραργύρου των φιλοσόφων» του οποίου τα δύο ρεύματα βαίνοντα εκ των αστέρων προς το κύπελλον και πιθανόν εκ του κυπέλλου τούτου εκ νέου αποστελλόμενα προς τους αστέρας, ομοιάζουν προς τα κέρατα ή το αστρονομικόν σύμβολον του Κριού και υπομιμνήσκουν την φράσιν του Σμαραγδίνου Πίνακος: «Θέλει ανέλθει από της Γης εις τον Ουρανόν και πάραυτα θέλει κατέλθει επί της Γης...» κ.τ.λ.

Ενταύθα ακόμη βλέπομεν από της μιας πλευράς τον Άρην και τον Κρόνον παν ό,τι συμβολίζει γνώσιν, δύναμιν, δραστηριότητα, θάρρος αλλά συγχρόνως βαναυσότητα, ξηρότητα, άπωσιν, εγωισμόν, από της άλλης όμως πλευράς με τον Δία και την Αφροδίτην, παν ό,τι παριστά έρωτα, έλξιν, αγαθότητα, αγνότητα, αλτρουισμόν, αλλά παραλλήλως αδυναμίαν, παθητικότητα κ.λπ. Εν τούτοις είναι άξιον ιδιαιτέρας προσοχής το εξής: αι δύο «χείρες της θεότητος» εξερχόμεναι των νεφών δια να υποδείξουν την Αφροδίτην και τον Κρόνον, φαίνεται να μας δηλούν δια τούτου την Ενότητα εν παντί. Είναι ως εάν ήθελον να διαψεύσουν θετικώς την ύπαρξιν του απολύτου κακού, υπενθυμίζουσαι ημίν την αρχήν του Σμαραγδίνου Πίνακος: «Το προς τα κάτω αναλογεί τω προς τα άνω» κ.λπ. «προς επιτέλεσιν των θαυμασίων του ενός και μόνον πράγματος». Το Παν συντελεί εις την παραγωγήν του Μεγάλου Έργου, σκοπού της εξελίξεως, της ενοποιήσεως, της μυήσεως.

Επί του σημείου τούτου εύρηται, κατά την γνώμην μου, το μέγα μάθημα το οποίον μας δίδει η ερμητική αύτη σελίς. Το ίδιον πράγμα υπονοούν και οι αινιγματικοί λόγοι του Μεφιστοφελή εις τον Φάουστ λέγοντος: «Είμαι τμήμα της δυνάμεως της κακοβούλου μεν αλλ' αγαθοεργού». Μόνον το αγαθόν υπάρχει, το κακόν δεν είναι ειμή η πρόσκαιρος παραποίησις αυτού, τελικώς δε πέπρωται το αγαθόν, το καλόν και το ωραίον να θριαμβεύσουν εις την επιτέλεσιν «των θαυμάσίων του ενός μόνου πράγματος».

Μήπως θέλομεν να είπωμεν δια τούτων ότι το σχετικόν κακόν επίσης δεν υπάρχει; ότι δεν υπάρχει λόγος να το αποφεύγωμεν μετά συνέσεως όταν το συναντώμεν; Όλως αντιστρόφως, οφείλομεν να το καταπολεμώμεν παντί σθένει. Είμεθα ενταύθα δια να πραγματοποιήσωμεν το αραβικόν ρητόν το οποίον θέτει το Κοράνιον εις τα χείλη του Δημιουργού λέγοντος προς τον πρωτόπλαστον Αδάμ: «Άνθρωπε έσο Ωκεανός αγαθότητος!». Αλλά και αν απεπλανώμεθα και επράττωμεν το κακόν, δεν θα απέκτα τούτο οπωσδήποτε την αιωνιότητα. Φθείρει αυτό εαυτό. Ο εγωισμός δεν έχει ισχυρότερον εχθρόν από το «Εγώ». Ο νόμος του αιτιατού απαλείφει κάθε σφάλμα βοηθεία του αλανθάστου «παιδαγωγικού μέσου»: του πόνου. Ο νόμος του Κάρμα, όστις καθιστά ημάς αυτούς συγχρόνως κριτάς και δημίους των εκτροπών μας είναι η προσωποποίησις της δικαιοσύνης (γκεμπουρά). Εξισορροπών μετά σοφίας την ευσπλαχνίαν (χαίζεδ) και, τελικώς, αφ' ου καταστρέψη, διαλύση κάθε ακαθαρσίαν και αγάγη εις την τελειότητα την «ύλην του Έργου», την «εξαχνίζει» την εκλεπτύνει, την αιθεροποιεί, εξάγει εκ ταύτης το «Αζώθ» τέλος του Μεγάλου Έργου και επιτρέπει εις τον Νόμον της Παγκοσμίου Αγάπης να βασιλεύση μόνη επί του «Ενός Πράγματος».

__________________

1.Visita – Interiora – Terae – Recificando – Invenies – Occultum – Lapidem. (Επισκέφθητι τα εσώτερα της γης, και εκεί καθαίρων θα ανακαλύψης την απόκρυφον Λίθον). (Σ.Μ.)

2.Βλ.Osw. Wirth: Le Symbolisme Hermetique, Paris 1910 (Σ.Σ.) Λόγω της παραστάσεως επί της εν λόγω σφαίρας του Ισημερινού και του Μεγίστου Μεσημβρινού κύκλου, είμεθα της γνώμης ότι το προκείμενον σύμβολον μάλλον τον «ορατόν κόσμον», το «φυσικόν πεδίον» ίσως μετά του αιθερικού τοιούτου συμβολίζει (Σ.Μ.)

3.Βλ. Alb. Jounet: La Clef dy Sohar, Paris 1909.

Από το βιβλίο:

ΣΜΑΡΑΓΔΙΝΟΣ ΠΙΝΑΞ ΕΡΜΟΥ ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΣΦΙΓΓΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΜΕΛΗ 1998