Αναφορά στη βουλητική αιτιότητα – Παύλος Σπ. Κυράγγελος

(Άρθρο του Π.Κ. στο περ. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ, τ. 1, σ. 5-6)

Οι γενικά αναγνωρισμένοι για την παντοδύναμη σχεδόν ισχύ τους νόμοι: 1) της κληρονομικότητας, 2) των ροπών της διαπαιδαγώγησης 3) των ροπών του περιβάλλοντος και 4) των αποκεντρώσεων γεγονότων, που σ' αυτόν υπάγεται και ο της αποκέντρωσης των προσώπων μειώνουν στο ελάχιστο την ευθύνη της βούλησης για την πράξη. Μένει να εξεταστή αν αυτή η μείωση μεγιστοποιείται, αν δηλαδή ορίζει την πραγματική ευθύνη της βούλησης σαν μηδενική.

Ο νόμος της κληρονομικότητας δηλώνει ένα προκατασκευασμένο διευθυντήριο κάθε πνευματικής λειτουργίας της ανθρώπινης ύπαρξης, που δεσμεύει την ανθρώπινη εκδήλωση – πνευματική, ψυχική, εκτελεστική – μέχρι ένα ωρισμένο βαθμό, μέχρι και μέγιστο, μέχρι και παγκυρίαρχο, ποτέ όμως μηδενικό. Τα χρωμοσώματα ενεργούν πάντα στη διαμόρφωση αυτού του διευθυντηρίου, που προαναφέρθηκε, ποτέ δεν παρουσιάζουν μια έκλειψη της ενέργειάς τους και μόνο ο βαθμός της επιρροής τους διαφέρει, δηλαδή ο βαθμός της δύναμης του διευθυντηρίου πάνω στην ανθρώπινη εκδήλωση.

Ο νόμος των ροπών της διαπαιδαγώγησης υποδεικνύει το σωματικό, πνευματικό και ψυχικό εύπλαστο της νέας οντότητας, που γίνεται. Το εύπλαστο δεν είναι μια κατάσταση, αλλά μια ιδιότητα ανθρώπινη, που στη νέα ύπαρξη φανερώνεται στο μέγιστο του βαθμού της, και που ορίζει την αδυναμία της ύπαρξης να αντιδράση – κατά ένα βαθμό – σε μια γραμμή, που επιβάλλεται και που αναφέρεται στους τρόπους ανάπτυξης του νου, του κορμιού, της ψυχής. Αυτή η αδυναμία είναι, που αυτόματα με τη σειρά της, μειώνει στο ελάχιστο την ευθύνη της βούλησης της ύπαρξης πάνω στην τελική διαμόρφωση και παρουσίαση της πράξης.

Ο νόμος των ροπών του περιβάλλοντος είναι συγγενής με το νόμο των ροπών της διαπαιδαγώγησης. Το περιβάλλον, που κλείνει μέσα στο νόημά του το σύνολο των γνωστών – φίλων και συγγενών – το σχολείο, τη γειτονιά, την πόλη, τη χώρα, τη νοοτροπία της χώρας, τη νοοτροπία της κοινωνίας, την εκκλησία, τη θέση της πόλης, τη θέση της χώρας, έχει με τη διαπαιδαγώγηση τη σχέση, πως κι αυτό δεν είναι παρά μαι διαπαιδαγώγηση, έμμεση όμως και όχι επιβεβλημένη – τουλάχιστον επιφανειακά. Ο νόμος των ροπών του περιβάλλοντος φανερώνει τη φοβερή καταναγκαστική ψυχικά δύναμη, αναγνωρισμένη πια από την επιστήμη, που ασκούν τα χρώματα, οι ήχοι,οι επιβεβλημένες συνήθειες, οι πεζές ρουτινιασμένες, αλλά αναγκαστικές απασχολήσεις, καθώς και τα άλλα στοιχεία του περιβάλλοντος, που διαστρέφουν τη βούληση και μειώνουν επίσης στο ελάχιστο την ικανότητα αντίδρασης του αδρανημένου πνευματικού οργανισμού ενάντια στην εισβολή και επιβολή των «κακών στοιχείων», των σημείων δηλαδή, που δείχνουν μια ανθρώπινη φύση εκφαυλισμένη και υπεύθυνη για προσβολή ενάντια στην αρετή. Αυτή η μείωση της ικανότητας για αντίδραση, που μπορεί να φτάση ακόμα και μέχρι την ένδειξη «μηδέν», προσθέτει στο σωρό των στοιχείων, που σωρεύονται για να καταδείξουν τη μηδενοποίηση της ευθύνης της βούλησης για τη μορφή και για την εκδήλωση της πράξης.

Ο νόμος των αποκεντρώσεων των γεγονότων δείχνει την πίεση, ηθική και πραγματική, που ασκούν τα γεγονότα πάνω στη γραμμή της κατεύθυνσης της ανθρώπινης βούλησης. Αυτή η γραμμή της κατεύθυνσης ευθύνεται αν λοξεύει από δική της θέληση, αλλά η πραγματικότητα, καταπέλτης για τους κατασκευαστές και μύστες της αρχής της «διαιώνισης του φάσματος της ενοχής και τιμωρίας» και ανακούφιση για την κατάδειξη της μηδενοποίησης της ευθύνης της βούλησης, είναι πως η λόξωση και ο συχνός διαστρεβλωμός της γραμμής της ηθική ή πραγματική, των «κακής υφής», σχετικά με κατεύθυνσης της βούλησης οφείλεται στην πίεση, την αρετή, γεγονότων.

Η αποκέντρωση, που δημιουργούν τα πρόσωπα, και που υπάγεται ιεραρχικά στην αποκέντρωση, δηλώνει την ανώτερη πίεση, που ασκούν πρόσωπα ισχύος, ηθική ή πραγματική, πάνω στην ύπαρξη, με συνέπεια την ελάττωση της ηθικής αξίας της πράξης, μια και η βούληση συνυφάνθηκε με μια κατάσταση, που χαρακτηρίζεται σαν «ανώτερης βίας».

Έπειτα από αυτά, η αιτιότητα της ενοχής της ύπαρξης για την παρουσίαση και τη διαμόρφωση μιας πράξης, δηλαδή η ευθύνη της βούλησης για την παραγωγή της πράξης, παύει να ΚΑΤΑΛΟΓΙΖΕΤΑΙ και μόνο μπορεί να ΑΝΑΓΕΤΑΙ. Το άτομο, επειδή διέπεται από τους νόμους, που πάρα πάνω αναφερθήκανε και αναλυθήκανε, δεν έχει την ικανότητα να είναι ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ, αλλά μόνο ΜΕΣΟ ΑΝΑΓΩΓΗΣ της ευθύνης.

Απ' αυτούς τους νόμους, που προαναφέρθηκαν θα εξεταστή και πάλι ο νόμος της κληρονομικότητας, που στον τομέα της φιλοσοφικής έρευνας, παίρνει μαι διαφορετική χρώση και, προ παντός, έκταση, απ' όσο στη βιολογία. Και τούτο γιατί στην περίπτωση, που εξετάζεται, του καταμερισμού δηλαδή της ευθύνης, ο νομος αυτός, μόλις ανεβαίνει μια γενεά, αναλύεται ως προς τον απόγονο στους άλλους νόμους, που τους συμπληρώνει και τους ενισχύει, ενώ για τον πρόγονο συμπυκνώνεται πάλι σαν αυτούσιος και αυτοδύναμος νομος, έτοιμος πάλι ν' αναλυθή, μόλις μπη στα πλαίσια της αμέσως προηγούμενης γενιάς.

Η ευθύνη της βούλησης είναι το «μήλον της έριδος» για την κατάταξη κάθε ατόμου στην περιοχή του καταλογισμού ή της αναγωγής. Αν γίνη δεκτή η μηδενοποίηση της ευθύνης εξ αιτίας της ύπαρξης των νόμων, που προαναφέρθηκαν, αυτοματα παραλύει και εξαφανίζεται κάθε προσπάθεια, που θέλει να χαρακτηριστή ο άνθρωπος αντικείμενο καταλογισμού, και απομένει ο χαρακτηρισμός του σαν μέσου αναγωγής. Αν γίνει παραδεκτή η ευθύνη της βούλησης για την παρουσίαση και διαμόρφωση της πράξης, εξαλείφεται αυτοστιγμεί η ουδετεροποίηση του όντος με το χαρακτηρισμό του σα μέσου αναγωγής και ελέγχεται σαν αντικείμενο καταλογισμού. Αυτοί είναι οι δύο πόλοι στη συζήτηση για την ευθύνη της βούλησης. Οι σκοταδοφτιάχτες και σκοταδοσυντηρητές του πνεύματος και της αλήθειας, μπρος στα συγκεντρωμένα πυρά ερευνητών, μαχητών αλλά και απολογητών, που αυτούς τους τελευταίους δεν μπόρεσαν να μη τους χαρακτηρίσουν αδιάβλητους, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν κατά μια θέση και δέχτηκαν μια μέση λύση, που όμως στην πραγματικότητα δένει ακόμα περισσότερο και φιμώνει την αλήθεια, το πνεύμα, τον έλεγχο. Εφεύραν τη μέση κατάσταση, δηλαδή όχι ένα αντικείμενο καταλογισμού φτιαγμένο από μέσα αναγωγής, αλλά ένα μέσο αναγωγής φτιαγμένο από μέσα αναγωγής, θα κυριαρχούσε το υλικό της κατασκευής, το μέσο της αναγωγής, και θα ξανάπεφταν έτσι στην αποδοχή του χαρακτηρισμού της ύπαρξης σα μέσου αναγωγής, πράγμα, που θα αναποδογύριζε το κατασκεύασμα της αρχής της «διαιώνισης της ενοχής και τιμωρίας». Μπροστά στο φόβο αυτό δέχτηκαν την κατασκευή του ηθικού τραγέλαφου του μέσου της αναγωγής φτιαγμένου από αντικείμενα καταλογισμού. Έτσι πέφτουμε πάλι στην παραδοχή του χαρακτηρισμού της ύπαρξης σαν αντικείμενου καταλογισμού, όσο κι αν διατείνωνται οι κατασκευαστές του πως εισέρχεται και το στοιχείο της ελαστικής έλεγξης της βούλησης, επειδή δέχονται «κατά βάσιν» την ύπαρξη σα μέσο αναγωγής. Αλλ' αφού αυτό το μέσο είναι φτιαγμένο από αντικείμενα καταλογισμού, η ουδετερότητα της καθαρής ενέργειας της βούλησης παύει να υπάρχη, μ' όλο που καταδείχτηκε από τους νόμους της κληρονομικότητας, της ροπής της διαπαιδαγώγησης και του περιβάλλοντος και της αποκέντρωσης των γεγονότων.

ΠΑΥΛΟΣ ΣΠ. ΚΥΡΑΓΓΕΛΟΣ