GENERAL CHARACTERS OF THE TRUMPS AS THEY APPEAR IN USE / ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΘΡΙΑΜΒΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ – ALEISTER CROWLEY

0

KNOW NAUGHT!
ALL WAYS ARE LAWFUL TO INNOCENCE.
PURE FOLLY IS THE KEY TO INITIATION.
SILENCE BREAKS INTO RAPTURE.
BE NEITHER MAN NOR WOMAN, BUT BOTH IN ONE. BE SILENT, BABE IN THE EGG OF BLUE, THAT THOU MAYEST GROW TO BEAR THE LANCE AND GRAAL! WANDER ALONE, AND SING! IN THE KING’S PALACE HIS DAUGHTER AWAITS THEE.

In spiritual matters, the Fool means idea, thought, spirituality, that which endeavours to transcend earth.
In material matters, it may, if badly dignified, mean folly, eccentricity, or even mania.

But the essential of this card is that it represents an original, subtle, sudden impulse or impact, coming from a completely strange quarter.

All such impulses are right, if rightly received; and the good or ill interpretation of the card depends entirely on the right attitude of the Querent.

ΓΝΩΡΙΣΕ ΤΟ ΤΙΠΟΤΕ!

ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΘΩΟΤΗΤΑ.

Η ΑΓΝΗ ΑΝΟΗΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΜΥΗΣΗΣ.

Η ΣΙΩΠΗ ΔΙΑΛΥΕΤΑΙ ΣΕ ΕΚΣΤΑΣΗ.

ΜΗΝ ΕΙΣΑΙ ΟΥΤΕ ΑΝΤΡΑΣ ΟΥΤΕ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΜΑΖΙ.

ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΙΩΠΗΛΟΣ, ΣΑΝ ΤΟ ΒΡΕΦΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΠΛΕ ΑΥΓΟ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙΣ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ ΤΗ ΛΟΓΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΟ!

ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΟΥ ΜΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΑ!

ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΙ Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ.

Στα πνευματικά ζητήματα ο Τρελός σημαίνει ιδέα, σκέψη, πνευματικότητα και ό,τι προσπαθεί να υπερβεί τη γη.

Στα υλικά ζητήματα, αν έχει άσχημη όψη, μπορεί να σημαίνει ανοησία, εκκεντρικότητα, ακόμη και μανία.

Το ουσιαστικό, όμως, σημείο αυτής της κάρτας, είναι ότι αντιπροσωπεύει μια αυθεντική, πηγαία, λεπτή και ξαφνική ώθηση ή σύγκρουση, που προέρχεται από μια εντελώς άγνωστη κατεύθυνση.

Αν τις συλλάβει κανείς σωστά, τέτοιου είδους παρορμήσεις αποδεικνύονται σωστές. Η καλή ή κακή ερμηνεία της κάρτας εξαρτάται ολοκληρωτικά από τη σωστή στάση του ενδιαφερόμενου.

Ι

The True Self is the meaning of the True Will:

know Thyself through Thy Way.
Calculate well the Formula of Thy Way.
Create freely; absorb joyously; divide intently;
consolidate completely.
Work thou, Omnipotent, Omniscient, Omnipresent, in and for Eternity.

Skill, wisdom, adroitness, elasticity, craft, cunning, deceit, theft. Sometimes occult wisdom or power, sometimes a quick impulse, a brain-wave”. It may imply messages, business transactions, the interference of learning or intelligence with the matter in hand.

Το νόημα της Αληθινής Θέλησης είναι ο Αληθινός

Εαυτός. Γνώρισε τον Εαυτό σου μέσα από το Δρόμο

Σου.

Υπολόγισε καλά το Σχέδιο του Δρόμου σου.

Να δημιουργείς ελεύθερα, να απορροφάς χαρούμε-

να, να αναλύεις προσεχτικά,

να συνθέτεις με πληρότητα.

Να εργάζεσαι σαν Παντοδύναμος, Παντογνώστης

και Πανταχού Παρών

μέσα στην και για την Αιωνιότητα.

Ικανότητα, σοφία, επιδεξιότητα, ευκαμψία, τέχνη, πανουργία, απάτη, κλοπή. Μερικές φορές σημαίνει απόκρυψη σοφία ή δύναμη, και άλλοτε πάλι δείχνει ένα γοργό παλμό, ένα «εγκεφαλικό ρεύμα». Μπορεί να σημαίνει μηνύματα, επιχειρηματικές δραστηριότητες και την παρέμβαση της γνώσης ή της ευφυίας σε ό,τι αφορά τον Ενδιαφερόμενο.

ΙΙ

Purity is to live only to the Highest; and the
Highest is All; be thou as Artemis to Pan.
Read thou in the Book of the Law, and break
through the veil of the Virgin.

Pure, exalted and gracious influence enters the matter. Hence, change, alternation, increase and decrease, fluctuation. There is, however, a liability to be led away by enthusiasm; one may become “moon-struck” unless careful balance is maintained.

Αγνότητα σημαίνει να ζεις μόνο για τον Ύψιστο και

ο Ύψιστος είναι τα Πάντα. Να είσαι ό,τι η Άρτεμις

για τον Πάνα.

Διάβασε το Βιβλίο του Νόμου και διαπέρασε το Πέπλο

της Παρθένας.

Αγνή, ανώτερη και χαριτωμένη επίδραση στο όλο θέμα. Αυτό συνεπάγεται αλλαγή, μεταβολή, αύξηση και μείωση, καθώς επίσης και διακυμάνσεις. Υπάρχει πάντως η τάση να παρασυρθεί κανείς από ενθουσιασμό. Αν δε διατηρηθεί προσεχτικά η ισορροπία υπάρχει κίνδυνος.

ΙΙΙ

This is the Harmony of the Universe, that Love
unites the Will to create with the Understanding
of that Creation: understand thou thine own
Will.

Love and let love. Rejoice in every shape of love,
and get thy rapture and thy nourishment thereof

Love, beauty, happiness, pleasure, success, completion, good fortune, graciousness, elegance, luxury, idleness, dissipation, debauchery, friendship, gentleness, delight. 

Αυτή είναι η Αρμονία του Κόσμου. Η Αγάπη

ενώνει τη Θέληση για δημιουργία με την Κατανόηση

αυτής της Δημιουργίας. Κατανόησε τη δική σου Θέ-

ληση.

Αγάπησε και επέτρεψε να αγαπηθείς. Να χαίρεσαι κάθε

Μορφής αγάπης, και να παίρνεις την έκσταση και την τρο-

φή σου από εκεί.

αγάπη, ομορφιά, ευτυχία, χαρά, επιτυχία, τελείωση, καλοτυχία, χάρη, λεπτότητα, χλιδή, τεμπελιά διασκέδαση, ακολασία, φιλία, ευγένεια, απόλαυση.

IV

Use all thine energy to rule thy thought: burn
up thy thought as the Phoenix.

War, conquest, victory, strife, ambition, originality, overweening confidence and megalomania, quarrelsomeness, energy, vigour, stubbornness, impracticability, rashness, ill-temper.

Ρίξε νερό πάνω σου, ώστε να γίνεις

Πηγή για το Σύμπαν

Βρες τον εαυτό σου σε κάθε Άστρο

Πέτυχε κάθε δυνατότητα.

Πόλεμος, κατάκτηση, νίκη, διαμάχη, φιλοδοξία, αυθεντικότητα, υπέρμετρη πεποίθηση και μεγαλομανία, φιλονικία, ενέργεια, δύναμη, επιμονή, το ακατόρθωτο, απερισκεψία, κακή διάθεση.

V

Offer thyself Virgin to the Knowledge and Conversation of thine Holy Guardian Angel.
All else is a snare.
Be thou athlete with the eight limbs of Yoga: for
without these thou are not disciplined for any fight.

Stubborn strength, toil, endurance, placidity, manifestation, explanation, teaching, goodness of heart, help from superiors, patience, organization, peace.

Πρόσφερε τον εαυτό σου Παρθένο στη Γνώση και

Συνομιλία με τον Άγιο Φύλακα Άγγελό σου. Όλα

τα άλλα είναι παγίδες.

Γνώρισε καλά τους οχτώ κλάδους της Γιόγκα.

Χωρίς αυτή τη γνώση δεν μπορείς να πολεμήσεις.

Επιμονή, δύναμη, μόχθος, αντοχή, γαλήνη, εκδήλωση, εξήγηση, διδασκαλία, καλή καρδιά, βοήθεια από ανώτερους, υπομονή, οργάνωση, ειρήνη.

VI

The Oracle of the Gods is the Child- Voice of Love in Thine own Soul; hear thou it.
Heed not the Siren-Voice of Sense, or the Phantom- Voice of Reason: rest in Simplicity, and listen to the Silence.

Openness to inspiration, intuition, intelligence, second sight, childishness, frivolity, thoughtfulness divorced from practical consideration, indecision, self-contradiction, union in a shallow degree with others, instability, contradiction, triviality, the “high-brow”.

Ο Χρησμός των θεών είναι η Παιδική φωνή της Α-

γάπης

μέσα στην Ψυχή Σου. Άκουσέ την.

Μην ακούς τις Σειρήνες των Αισθήσεων ή την Πλα-

νερή

Φωνή της Λογικής. Στάσου με Απλότητα και άκουσε τη

Σιωπή.

Έμπνευση, διαίσθηση, ευφυία, διόραση, παιδικότητα, ελαφρότητα, σκέψεις άσχετες με την πραγματικότητα, αναποφασιστικότητα, αντιφατικότητα, επιφανειακές σχέσεις, αστάθεια, αντιλογία, μηδαμινότητα, ο ψευτοδιανοούμενος.

VII

The Issue of the Vulture, Two-in-One, conveyed;
this is the Chariot of Power.
TRINC: the last oracle.

Triumph, victory, hope, memory, digestion, violence in maintaining traditional ideas, the “die-hard”, ruthlessness, lust of destruction, obedience, faithfulness, authority under authority.

Η Απόρροια του Γύπα, τα Δύο σε Ένα, κινούμενα.

Αυτό είναι το Άρμα της Δύναμης.

ΤΡΙΝΚ: ο τελευταίος χρησμός.

Θρίαμβος, νίκη, ελπίδα, μνήμη, απορρόφηση, εμμονή για τη διατήρηση ιδεών, ο αδίστακτος, επιθυμία για καταστροφή, υπακοή, ειλικρίνεια, ανατεθειμένη εξουσία.

VIII

Balance against each thought its exact opposite.
For the Marriage of these is the Annihilation of Illusion.

Justice, or rather justesse, the act of adjustment, suspension of all action pending decision; in material matters, may refer to law suits or prosecutions. Socially, marriage or marriage agreements; politically, treaties.

Ισορρόπησε την κάθε σκέψη με την αντίθεσή της.

Ο Γάμος των αντιθέτων επιφέρει την Εκμηδένισή της.

Δικαιοσύνη ή μάλλον Επανόρθωση, η πράξη της προσαρμογής, περιορισμός κάθε ενέργειας κατά τη διάρκεια μιας απόφασης. Σε υλικά ζητήματα μπορεί να αναφέρεται σε νομικές αγωνίες ή διώξεις. Στα κοινωνικά ζητήματα ίσως να δείχνει γάμο ή συμφωνία γάμου. Σε πολιτικά ζητήματα δείχνει διαπραγματεύσεις.

IX

Wander alone; bearing the Light and thy Staff.
And be the Light so bright that no man seeth thee.
Be not moved by aught without or within:
keep Silence in all ways.

Illumination from within, secret impulse from within; practical plans derived accordingly. Retirement from participation in current events.

Περιπλανήσου μόνος, κρατώντας το Φως και το Ρα-

Βδί σου.

Και ας είναι το Φως τόσο λαμπρό, ώστε να μην μπορούν να σε δουν.

Να μη σε ταράζει τίποτε εξωτερικό ή εσωτερικό,

να είσαι Σιωπηλός με κάθε τρόπο.

Εσωτερική φώτιση, μυστική εσωτερική ώθηση. Τα πρακτικά σχέδια εκδηλώνονται με παρόμοιο τρόπο. Απόσυρση από κάθε συμμετοχή στα τρέχοντα ζητήματα.

Χ

Follow thy Fortune, careless where it lead thee.
The axle moveth not: attain thou that.

Change of fortune. (This generally means good fortune because the fact of consultation implies anxiety or discontent.)

Ακολούθα την Τύχη σου αδιαφορώντας για το που

σε οδηγεί.

Ο άξονας είναι ακίνητος: πέτυχέ το και συ αυτό.

Αλλαγή τύχης (Αυτό γενικά σημαίνει καλοτυχία, επειδή το γεγονός ότι κάποιος ζητάει συμβουλή μέσω των Ταρώ, συνεπάγεται ανησυχία ή δυσαρέσκεια).

ΧΙ

Mitigate Energy with Love; but let Love devour
all things.
Worship the name ____, foursquare, mystic,
wonderful, and the name of His House 418.

Courage, strength, energy and action, une grande passion; resort to magick, the use of magical power.

Μετρίασε την Ενέργεια με Αγάπη. Άσε την Αγάπη

Να απορροφήσει όλα τα πράγματα.

Λάτρεψε το όνομα…….., τετράγωνο, μυστικό,

θαυμάσιο και το όνομα του Οίκου Του 418.

Θάρρος, δύναμη, ενέργεια και δράση, ένα μεγάλο πάθος, προσφυγή στη μαγεία, η χρήση μαγικών δυνάμεων.

ΧΙΙ

Let not the waters whereon thou journeyest wet thee. And, being come to shore, plant thou the Vine and rejoice without shame.

Enforced sacrifice, punishment, loss, fatal or voluntary, suffering, defeat, failure, death.

Μην αφήσεις να σε βρέξουν τα νερά στα οποία τα-

ξιδεύεις.

Και σαν φτάσεις στην ακτή, να φυτέψεις το Αμπέλι και να χαρείς δίχως ντροπή.

Επιβαλλόμενη θυσία, τιμωρία, απώλεια, μοιραία ή εθελοντική, μαρτύριο, ήττα, αποτυχία θάνατος.

ΧΙΙΙ

The Universe is Change; every Change is the
effect of an Act of Love; all Acts of Love
contain Pure Joy. Die daily. Death is the apex of one curve of the snake Life:
behold all Opposites as necessary complements,
and rejoice.

Transformation, change, voluntary or involuntary, in either case logical development of existing conditions, yet perhaps sudden and unexpected. Apparent death or destruction, but such interpretation is illusion.

Το Σύμπαν είναι Αλλαγή. Κάθε Αλλαγή είναι

Αποτέλεσμα μιας Πράξης Αγάπης. Κάθε Πράξη Α-

γάπης

περιέχει Αγνή Χαρά. Να πεθαίνεις καθημερινά.

Ο Θάνατος είναι η κορυφή μιας σπείρας του ερπε-

του της Ζωής.

Να θεωρείς όλες τις αντιθέσεις σαν απαραίτητα συ-

μπληρώματα

και να χαίρεσαι.

Μεταμόρφωση, αλλαγή, εκούσια ή μη, και στις δύο όμως περιπτώσεις δείχνεται λογική εξέλιξη των υφιστάμενων συνθηκών, αν και ίσως ξαφνική και απρόσμενη. Αιφνίδιος θάνατος ή καταστροφή, μια τέτοια όμως ερμηνεία αποτελεί ουσιαστικά ψευδαίσθηση.

XIV

Pour thine all freely from the Vase in thy right hand,
and lose no drop. Hath not thy left hand
a vase?

Transmute all wholly into the Image of thy Will,
bringing each to its true token of Perfection.
Dissolve the Pearl in the Wine-cup; drink, and
make manifest the Virtue of that Pearl.

Combination of forces, realization, action based on accurate calculation; the way of escape, success after elaborate manoeuvres.

Χύσε ελεύθερα όλο το περιεχόμενο του Δοχείου με

το δεξί σου χέρι

και μην αφήσεις ούτε σταγόνα. Μήπως και στο αρι-

στερό σου χέρι δεν κρατάς δοχείο;

Άλλαξε ολοκληρωτικά, σύμφωνα με την Εικόνα της

Θέλησής σου,

φέρνοντας το καθετί στο πραγματικό σημείο της Τε-

λειότητάς του.

Πιες το Μαργαριτάρι μέσα στο Ποτήρι. Πιες και εκδήλωσε

τη Δύναμη του Μαργαριταριού.

Συνδυασμός δυνάμεων, πραγμάτωση, δράση που βασίζεται σε ακριβή υπολογισμό. Ο τρόπος διαφυγής, επιτυχία μετά από έξυπνους ελιγμούς.

XV

With thy right Eye create all for thyself, and with the left accept all that be created otherwise.

Blind impulse, irresistibly strong and unscrupulous, ambition, temptation, obsession, secret plan about to be executed; hard work, obstinacy, rigidity, aching discontent, endurance.

Με το δεξί σου Μάτι δημιούργησε τα πάντα για σένα

και με το αριστερό δέξου ό,τι έχει δημιουργηθεί.

Τυφλή ορμή, ακαταμάχητα δυνατή και ασυνείδητη, φιλοδοξία, πειρασμός, έμμονες ιδέες, μυστικό σχέδιο που είναι έτοιμο να πραγματοποιηθεί. Σκληρή εργασία, ισχυρογνωμοσύνη, ακαμψία, επώδυνη δυσαρέσκεια, αντοχή.

XVI

Break down the fortress of thine Individual
Self, that thy Truth may spring free from the
ruins.

Quarrel, combat, danger, ruin, destruction of plans, sudden death, escape from prison.

Γκρέμισε το φρούριο της Προσωπικότητάς σου,

Ώστε να αναδυθεί η Αλήθεια σου από τα ερείπια.

Φιλονικία, μάχη, κίνδυνος, καταστροφή, ματαίωση σχεδίων, αιφνίδιος θάνατος, απόδραση από τη φυλακή.

XVII

Pour water on thyself thus shalt thou be
a Fountain to the Universe.
Find thou thyself in every Star.
Achieve thou every possibility.

Hope, unexpected help, clearness of vision, realization of possibilities, spiritual insight, with bad aspects, error of judgment, dreaminess, disappointment.

Χρησιμοποίησε όλη σου την ενέργεια για να ελέγξεις τη

σκέψη. Κάψε τις σκέψεις σου σαν τον Φοίνικα.

Ελπίδα, ανέλπιστη βοήθεια, καθαρότητα οράματος, αντίληψη των δυνατοτήτων, πνευματική ενόραση. Σε άσχημες όψεις, εσφαλμένη κρίση, ονειροπόληση, απογοήτευση.

XVIII

Let the Illusion of the World pass over thee, unheeded, as thou goest from the Midnight to the Morning.

Illusion, deception, bewilderment, hysteria, even madness, dreaminess, falsehood, error, crisis, “the darkest hour before the dawn”, the brink of important change.

Άσε την ψευδαίσθηση του Κόσμου να σε προσπερά-

σει

δίχως να την προσέξεις,

καθώς προχωράς από τα Μεσάνυχτα

προς το Πρωί.

Ψευδαίσθηση, εξαπάτηση, σύγχυση, υστερία, ακόμη και τρέλα. Ονειροπόληση, ψέμα, σφάλμα, κρίση, «η σκοτεινότερη ώρα πριν την ανατολή», η αρχή μιας σημαντικής αλλαγής.

ΧΙΧ

Give forth thy light to all without doubt;
the clouds and shadows are no matter for thee.
Make Speech and Silence, Energy and Stillness,
twin forms of thy play.

Glory, gain, riches, triumph, pleasure, frankness, truth, shamelessness, arrogance, vanity, manifestation, recovery from sickness, but sometimes sudden death.

Δώσε το φως σου ανεπιφύλακτα σε όλους. Μη σε α-

πασχολούν τα σύννεφα και οι σκιές.

Η Ομιλία και η Σιγή, η Ενέργεια και η Ακινησία,

ας είναι οι δύο μορφές του έργου σου.

Δόξα, κέρδος, πλούτος, θρίαμβος, χαρά, ειλικρίνεια, αλήθεια, αθωότητα, ματαιοδοξία, εκδήλωση, ανάρρωση από ασθένεια. Μερικές φορές όμως σημαίνει αιφνίδιο θάνατο.

ΧΧ

Be every Act an Act of Love and Worship.
Be every Act the Fiat of a God.
Be every Act a Source of radiant Glory.

Final decision in respect of the past, new current in respect of the future; always represents the taking of a definite step.

Ας είναι κάθε Πράξη, Πράξη Αγάπης και Λατρείας.

Ας είναι κάθε Πράξη η Εντολή ενός Θεού.

Ας είναι κάθε Πράξη Πηγή ακτινοβόλας Δόξας.

Τελική απόφαση αναφορικά με το παρελθόν, νέο ρεύμα σε σχέση με το μέλλον. Αντιπροσωπεύει πάντα κάποιο καθοριστικό βήμα.

ΧΧΙ

Treat time and all conditions of Event as Servants
of thy Will, appointed to present the Universe to
thee in the form of thy Plan.
And: blessing and worship to the prophet of the
lovely Star.

The matter of the question itself, synthesis, the end of the matter, may mean delay,
opposition, obstinacy, inertia, patience, perseverance, persistent stubbornness in
difficulty. The crystallization of the whole matter involved.

Θεώρησε το Χρόνο και όλα τα Γεγονότα

Υπηρέτες της Θέλησής σου, που έχουν σαν έργο να

σου παρουσιάσουν το Σύμπαν

σύμφωνα με τη μορφή του Σχεδίου σου.

ευλογία και τιμή στον προφήτη του όμορφου Άστρου.

Αυτή καθαυτή η ερώτηση, η σύνθεση και το τέλος του όλου ζητήματος. Μπορεί να σημαίνει καθυστέρηση, αντίθεση, ισχυρογνωμοσύνη, αδράνεια, υπομονή, καρτερία στις δυσκολίες. Η αποκρυστάλλωση ολόκληρου του σχετικού ζητήματος.

ALEISTER CROWLEY

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΘΩΘ

ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΑ ΤΑΡΩ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΝΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ 1992(ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)

http://www.bibliotecapleyades.net/crowley/libro_thoth.htm (ΑΓΓΛΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ)

VOYELLES / ΦΩΝΗΕΝΤΑ - ARTHUR RIMBAUD

A noir, E blanc, I rouge, U vert, O bleu: voyelles,

Je dirai quelque jour vos naissances latentes:
A, noir corset velu des mouches éclatantes
Qui bombinent autour des puanteurs cruelles,

Golfes d'ombre; E, candeur des vapeurs et des tentes,
Lances des glaciers fiers, rois blancs, frissons d'ombelles;
I, pourpres, sang craché, rire des lèvres belles
Dans la colère ou les ivresses pénitentes;

U, cycles, vibrements divins des mers virides,
Paix des pâtis semés d'animaux, paix des rides
Que l'alchimie imprime aux grands fronts studieux;

O, suprême Clairon plein des strideurs étranges,

Silences traversés des Mondes et des Anges:
- O l' Oméga, rayon violet de Ses Yeux ! 

                                       - * -                                         

Σκοτεινό Α, Ε λευκό, άλικο Ι, πράσινο Ου, Ο μπλε: φωνήεντα,

Θα μαρτυρήσω κάποτε τι κρύβεται πίσω από τη γέννησή σας:

Α, μαύρε κορσέ με χνούδι τις μύγες τις αστραφτερές

που βουίζουν αγκαλιάζοντας τις πιο κοφτερές δυσωδίες,

κόλποι σκιάς. Ε, αγνότητα ατμών και σκηνωμάτων,

υπερήφανων παγετώνων αιχμές, κάτασπροι βασιλείς και ρίγη λευκανθέμων.

Ι, προφύρες, αίμα που έφτυσαν, γέλιο από χείλη ωραία

θυμωμένα ή σε μεθύσι μεταμέλειας.

Ου, τροχέ του χρόνου, ανάσα θεία της πράσινης θάλασσας.

Γαλήνη των λειμώνων που 'ναι βοσκή για ζώα, γαλήνη των ρυτίδων

που χαράζει η Αλχημεία σε μέτωπα πλατιά συλλογισμένα.

Ο, ύψιστη σάλπιγγα που βγάζεις ακατανόητες στριγγλιές,

Σιωπές, που σας εδιάσχισα, Κόσμων και Αγγέλων.

- Ο, Ωμέγα, μενεξεδιά αναλαμπή από τα μάτια Εκείνης!

Μετάφραση: Ευγενία Τσελέντη

ΝΗΣΤΙΣ – PETER KINGSLEY

Εμπεδοκλής ο μάγος, ο θεραπευτής, ο ασκημένος στην εσωτερική παράδοση, ο μυημένος που ρίχτηκε μέσα στο όρος Αίτνα: υπάρχουν τόσες πολλές συνδεόμενες όψεις του γεγονότος και του θρύλου που συναντήσαμε στην προσπάθεια να εξιχνιάσουμε την ταύτιση την οποία έκανε ο ίδιος ο Εμπεδοκλής των θεοτήτων με στοιχεία – και, πάνω απ’ όλα, την ταύτιση του Άδη με τη φωτιά. Αλλά υπάρχει και μια τελευταία λεπτομέρεια που πρέπει να εξετάσουμε: είναι η ταυτότητα της θεάς την οποία ο Εμπεδοκλής ταύτιζε με το στοιχείο του νερού. Ενδιαφέρον είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση οι περιορισμοί των πληροφοριών μας γύρω από τη θεά θα αποδειχθούν το ίδιο σημαντικοί με το εύρος τους.

Ολοφάνερα ο ίδιος τη θεωρούσε σημαντική. Ενώ στο απόσπασμα 6 δίνει μια γραμμή για τις θεότητες του αιθέρα, της γης και της φωτιάς μαζί, στην τέταρτη και τελευταία θεότητα δίνει μια ολόκληρη γραμμή:

Άκου καταρχήν τις τέσσερις ρίζες των πάντων:

Ο κεραυνοβόλος Ζευς, η ζωηφόρα Ήρα, ο Αϊδωνεύς

Και η Νήστις, δακρυρροούσα υδροχόη των πηγών των θνητών.

Ποια είναι αυτή η Νήστις; Η ελληνική γραμματεία ελάχιστα μας δίνει ως άμεση απάντηση. Τον αιώνα μετά τον Εμπεδοκλή ο κωμωδιογράφος Άλεξις, πιθανότατα από τους Θούριους, φαίνεται πως είχε περιγράψει τη Νήστιδα ως σικελική θεότητα. Ο Άλεξις βέβαια μπορεί να γνώριζε ανεξάρτητα μια τέτοια θεότητα. Ωστόσο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν αναφερόταν απλώς στο ποίημα του Εμπεδοκλή – και δεν τον περιέπαιζε εν συνεχεία.

Ωστόσο αυτό με κανένα τρόπο δε σημαίνει ότι το όνομα ήταν απλώς επινόηση του Εμπεδοκλή. Ο Εμπεδοκλής δε δημιουργούσε εκ του μηδενός τις μυθολογικές του οντότητες. Αντίθετα, ήταν βαθιά χρεωμένος σε προγενέστερες θρησκευτικές και φιλολογικές παραδόσεις. Και ήταν η ικανότητά του να χρησιμοποιεί αυτές τις προϋπάρχουσες παραδόσεις, πλάθοντάς τες ανεπαίσθητα σύμφωνα με τους δικούς του σκοπούς και προθέσεις, εκείνη που έδινε όλο της το νόημα στην ποίησή του. Υπάρχει ένα άλλο σημείο, επίσης, το οποίο δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τον Εμπεδοκλή. Οποιοσδήποτε έχει κάποια εξοικείωση με τη σικελική θρησκευτική ιστορία γνωρίζει πόσο λίγα ξέρουμε σχειτικά με τους θεούς του νησιού και, κυρίως, τις θεότητές του. Για το μεγαλύτερο μέρος της θρησκευτικής παράδοσης και πρακτικής του νησιού αγνοούμε σχεδόν τα πάντα. Είναι συνηθισμένο να συναντάμε σικελικές θεότητες οι οποίες στους Έλληνες ήταν γνωστές από μια ή δύο φευγαλέες αναφορές στο σωζόμενο σώμα της κλασικής γραμματείας. Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος παράγοντας εδώ που, για τους σκοπούς μας, πρέπει να θεωρείται λίγο πολύ αποφασιστικός. Σε μια σημαντική, αν και ξεχασμένη, σημείωσή του ο Paul Kretschmer είχε επισύρει την προσοχή σε μαρτυρίες που έδειχναν πως η ίδια κατάληξη – τι και – τις όπως στο όνομα Νήστις ήταν ένα κανονικό γνώρισμα των ινδοευρωπαϊκών, προ-ελληνικών ονομάτων θεαινών στη Σικελία και τη νότιο Ιταλία. Ο ίδιος ο Kretschmer χρησιμοποίησε αυτήν τη μαρτυρία, με διαυγή επιχειρήματα, προκειμένου να τεκμηριώσει τη Νήστιδα του Εμπεδοκλή ως αυθεντική σικελική θεότητα. Με άλλα λόγια η πρωτοτυπία του Εμπεδοκλή έγκειται όχι στην επινόηση του ονόματος αλλά στη μετατόπιση της χρήσης του και την ταύτισή του με ένα από τα στοιχεία του – όπως τον είδαμε να κάνει νωρίτερα και με τον Δία, την Ήρα και τον Άδη.

Υπάρχει και κάτι ακόμη που πρέπει να έχουμε κατά νου στην περίπτωση της Νήστιδος. Πρόκειται για το καλά γνωστό φαινόμενο στην αρχαία Σικελία οι ελληνικοί θεοί και θεές που έφταναν να ονομάζονται με τοπικά, και ασυνήθιστα ονόματα, καθώς οι Έλληνες άποικοι προσάρμοζαν τη θρησκεία τους στις αυτόχθονες, μη Ελληνικές παραδόσεις που έβρισκαν στο νησί. Και ως προς την επικρατέστερη πιθανότητα για το ποιο ήταν το οικείο όνομα της εν λόγω θεάς, οι συγγραφείς των προηγούμενων δύο αιώνων καταλήγουν επανειλημμένα στην ίδια απάντηση. Στο απόσπασμα 6 του Εμπεδοκλή οι πρώτες θεότητες που κατονομάζονται, ο Δίας και η Ήρα, είναι βεβαίως σύζυγοι. Από μορφική άποψη αυτό είναι ένα προφανές έναυσμα να υποπτευθούμε ότι ο Άδης και η Νήστις επίσης αποτελούν ένα θείο ζεύγος, στο οποίο το όνομα Νήστις – που αναμφίβολα εδώ χρησιμοποιείται σκόπιμα έξω από κάθε αναφορά στις σικελικές παραδόσεις – είναι μια τοπική ονομασία για την Περσεφόνη. Όπως θα δούμε αμέσως, αυτό είναι κατά πάσα πιθανότητα σωστό.

Όλα όσα μπορούμε να πούμε γύρω από την ετυμολογία του ονόματος Νήστις μπορούν να ειπωθούν πολύ σύντομα. Ως ελληνική λέξη σημαίνει απλώς «νηστεία» ή «αποχή από τροφή». Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τους πολυμήχανους συγγραφείς της όψιμης αρχαιότητας να σκεφτούν πιο πολύπλοκες ετυμολογίες. Ο Σιμπλίκιος παρουσιάζει μια ετυμολογία του ονόματος από το ρήμα ναίειν, «πλέω», το οποίο βεβαίως ταιριάζει με το στοιχείο του νερού – αν και ετυμολογικά είναι αρκετά απίθανο. Αυτό δυστυχώς δεν το εμπόδισε ν’ αποκτήσει βάση στη σύγχρονη έρευνα, όπου ακόμη και ο μέγας Wilamowitz προσπάθησε να το δικαιολογήσει. Αλλά είναι σημαντικό να παραμείνουμε στα ουσιώδη. «Νηστεία» είναι το μόνο που μπορεί να σημαίνει η λέξη. Έτσι θα την καταλάβαινε κάθε απλοϊκός Έλληνας, κι έτσι πρέπει να την καταλάβουμε κι εμείς ελλείψει οιασδήποτε αντίθετης ένδειξης.

Οπωσδήποτε πάντως, το να αντλήσουμε αυτό το απλό συμπέρασμα δε σημαίνει πως δεν υπάρχει κανένας συνθετότερος λόγος για να καταλήξει μια θεά με αυτό το παράξενο όνομα. Υπάρχει στην πραγματικότητα κι ένας άλλος παράγοντας που υπεισέρχεται συχνά σε τέτοιου είδους καταστάσεις, ακόμη και αν στην περίπτωση του ονόματος Νήστις δεν έχει προσεχθεί. Είναι το φαινόμενο της διπλής ετυμολογίας. Φαινόμενο το οποίο προέκυψε όταν οι Έλληνες άποικοι ή περιηγητές έπαιρναν ένα ξένο όνομα και – συνήθως αλλοιώνοντας ελαφρά την προφορά του, συχνά αλλάζοντας απλώς τη σειρά της αλυσίδας των φωνηέντων – το μεταμόρφωναν σε κάποια ήδη υπάρχουσα ελληνική λέξη που ηχούσε παρόμοια. Για κάποιον που είναι ανυποψίαστος, αυτή η ελληνική λέξη θα έμοιαζε να δίνει την εμφανή ετυμολογία εκείνου που στην πραγματικότητα ήταν μια ξένη λέξη. Το φαινόμενο της διπλής ετυμολογίας ήταν συνηθισμένο σε ολόκληρη την αρχαιότητα όπου και όποτε οι Έλληνες έρχονταν σ’ επαφή με ξένους πολιτισμούς ιδιαίτερα συνηθισμένο ήταν στην αρχαία Σικελία. Και μια από τις πιο ενδιαφέρουσες όψεις του φαινομένου, σε ό,τι μας αφορά, είναι πως η δευτερογενής, ελληνική μορφή του ονόματος εμφανιζόταν συχνά ιδιαίτερα κατάλληλη, όσο επιπόλαιη και παιγνιώδης κι αν ήταν, για το κατονομαζόμενο πρόσωπο ή αντικείμενο. Η «λαϊκή ετυμολογία», όπως εσφαλμένα κατέληξε να γίνει γνωστό το φαινόμενο της διπλής ετυμολογίας, είχε εκπληκτική πληροφοριακή αξία και λογική αφεαυτού της.

Από μορφική άποψη, όπως έχουμε δει, η παράθεση θεοτήτων από τον Εμπεδοκλή στο απόσπασμα 6 υποβάλλει την ιδέα πως η Νήστις μπορεί κάλλιστα να είναι σύζυγος και ταίρι του Άδη κατ’ αναλογίαν προς το δεσμό της Ήρας με τον Δία. Αν έχουμε αυτό κατά νου, δε μοιάζει σύμπτωση ότι η νηστεία και μια γιορτή αποχής από την τροφή – η οποία ονομαζόταν, ακριβώς Νηστεία – αποτελούσε σημαντικό μέρος του τελετουργικού και της μυθολογίας που συνδεόταν με τα Μυστήρια της Περσεφόνης. Αυτό το γνωρίζουμε από τον Ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα όσο και από μεταγενέστερους συγγραφείς, και η ίδια σχέση της Περσεφόνης με τη νηστεία φαίνεται να αναφέρεται σε ένα από τα «ορφικά» ελάσματα που βρέθηκαν στους Θούριους: σημείο το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία εάν σκεφτούμε τους στενούς δεσμούς που υπάρχουν ανάμεσα στα χρυσά ελάσματα και τον Εμπεδοκλή. Στην πραγματικότητα η νηστεία βρισκόταν στην καρδιά των Μυστηρίων της Περσεφόνης τόσο στην Ελευσίνα όσο και στην ελληνική Δύση. Η αρπαγή της και ο αναγκαστικός γάμος της με τον Άδη στον κάτω κόσμο επιφέρει νηστεία στη γη. Δε νηστεύει μόνο η Δήμητρα στη διάρκεια της απουσίας της, αλλά και αυτή η ίδια μέχρι την τελευταία στιγμή όσο βρίσκεται με το σύζυγό της. Αυτή η σύγκλιση, και πάλι, στη σύζυγο και ερωμένη του Άδη είναι ολοφάνερα σημαντική: ανεξαρτήτως του ποια ήταν η απώτατη καταγωγή ή ιστορία του, το όνομα Νήστις ταιριάζει μοναδικά στην Περσεφόνη και – όπως αρκετοί ερευνητές έχουν επισημάνει προσφάτως – ήταν πιθανότατα ένας από τους εναλλακτικούς τίτλους της.

Ωστόσο υπάρχει κι ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να εξετάσουμε. Έχει σχέση με την περιγραφή της Νήστιδας από τον Εμπεδοκλή ως αυτής που «υγραίνει με τα δάκρυά της την πηγή των θνητών» (δακρύεις τέγγει κρούνωμα βρότειον). Πηγές, ρεύματα και πηγάδια έπαιζαν θεμελιώδη και πανάρχαιο ρόλο στα Μυστήρια της Περσεφόνης. Στον Ύμνο στη Δήμητρα του Φίλικου έχουμε ως και ρητή αναφορά στη Δήμητρα – ειδικά πρέπει να σημειωθεί, στα πλαίσια της νηστείας της που συνδέεται με την εξαφάνιση της Περσεφόνης – ως εκείνης που «δημιουργεί με τα δάκρυά της πηγή ρέοντος ύδατος» (σοις προσανήσεις δακρύοισι πηγήν). Είναι πιθανό με αυτά τα λόγια ο Φίλικος να είχε στο νου του το στίχο του Εμπεδοκλή για τη Νήστιδα, αλλά δεν είναι απαραίτητο ούτε καν εύλογο. Αντίθετα, πολύ πιο πιθανό είναι πως έχουμε δύο εναλλακτικές νύξεις στα Μυστήρια της Περσεφόνης και της Δήμητρας. Πρέπει να υποθέσουμε από το παράλληλο χωρίο του Φίλικου ότι η Νήστις του Εμπεδοκλή είναι μάλλον η Δήμητρα και όχι η Περσεφόνη. Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Οι λεπτομέρειες τόσο του θρύλου όσο και του τελετουργικού που συνδεόταν με τα Μυστήρια της Περσεφόνης ήταν πασίγνωστο πόσο παράλλαζαν από κέντρο λατρείας σε κέντρο λατρείας, για να μην πούμε από ποιητή σε ποιητή. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε – όσο εκπληκτικό κι αν φαίνεται – ότι οι ρόλοι και οι εικόνες της Περσεφόνης και της Δήμητρας με κανένα τρόπο δεν ήταν πάντοτε διακριτές, αλλά συχνά θύλωναν και σε ορισμένες περιπτώσεις ταυτίζονταν. Αυτό ήταν ιδιαίτερα εμφανές στη Σικελία και ειδικά στα κέντρα λατρείας των Συρακουσών και του Ακράγαντα, όπου το πρωτείο και η δεσπόζουσα σημασία του ρόλου που αποδιδόταν στην Περσεφόνη ήταν εμφανώς μεγαλύτερα απ’ οπουδήποτε αλλού στον ελληνικό κόσμο.

Αυτές τις γενικές εκτιμήσεις έρχεται να στηρίξει το ειδικό γεγονός που ήδη αναφέραμε: ότι αρχικά ήταν η Περσεφόνη εκείνη που είχε τον πιο άμεσο δεσμό με πηγές και με ρεύματα. Στη μυθολογία ήταν ηγέτιδα των νυμφών που ήταν θυγατέρες του Ωκεανού και ζούσαν μέσα σε πηγές και ποτάμια. Στην Ελευσίνα η λατρεία της ήταν πολύ στενά συνδεδεμένη με την τοπική πηγή και το σπήλαιο: η λατρεία που αναπτύχθηκε γύρω της «αναπτύχθηκε γύρω από την πηγή και το σπήλαιο» επίσης. Στις Συρακούσες, όπως έχουμε δει, σύμφωνα με την τοπική παράδοση αυτή εξαφανίστηκε με τον Άδη μέσα στην πηγή και ονομαζόταν Κυάνη. Οι τελετουργικοί δεσμοί ανάμεσα στην πηγή και την ίδια την Περσεφόνη ήταν, κι εδώ επίσης, πολύ στενοί: όταν ρίχνονταν ζώα μέσα στην πηγή για θυσία, ρίχνονταν ως θυσία στην Περσεφόνη. Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς μας άφησαν άφθονες ιστορίες που προσωποποιούν την πηγή σε μια νύμφη με το όνομα Κυάνη η οποία μεταμορφώθηκε σε νερό, σύμφωνα με τις περισσότερες εκδοχές προσπαθώντας να προστατέψει την Περσεφόνη από το άρπαγμα του Άδη. Εδώ, επίσης, βρίσκουμε την ιδέα της πηγής που δημιουργήθηκε από τα δάκρυά της. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις ιστορίες η Κυάνη ανήκει σταθερά στην ακολουθία της Περσεφόνης. Και η τεράστια ποικιλία τους μαζί με την αλληλεπικάλυψη λειτουργιών οι οποίες αποδίδονται στην Περσεφόνη και την Κυάνη – όπως για παράδειγμα στο θέμα της ίδιας της Κυάνης που βιάζεται, όπως η κυρία της – υποηβάλλει την ιδέα ότι πίσω από τις μυθικές επεξεργασίες η νύμφη μπορεί να μην είναι τίποτε άλλο από ένα διπλό της ίδιας της Περσεφόνης.

Στο περίφημη κέντρο λατρείας κοντά στην Ανδανία στη Μεσίνα συναντάμε και πάλι έναν απερίφραστο δεσμό ανάμεσα στην Περσεφόνη και την πηγή του νερού γύρω από την οποία ήταν επικεντρωμένα τα Μυστήρια. Είναι σημαντικό ότι εδώ, στις σωζόμενες επιγραφές, αναφέρεται όχι ονομαστικά αλλά με το επίθετο Αγνή, η Αγία: έναν από τους πιο καθιερωμένους λατρευτικούς τίτλους της Περσεφόνης. Η σχέση εδώ ήταν τόσο στενή που η πηγή τα πρόσφατα χρόνια αναφέρεται, εσφαλμένα, ως «πηγή Αγνή» και στην πραγματικότητα ταυτίζεται με την Περσεφόνη. Όμως οι αρχαίες πηγές είναι σαφείς στο ότι η πηγή ανάβλυσε δίπλα από το άγαλμα της Περσεφόνης-Αγνής και κατά παράδοση ονομαζόταν «πηγή της Αγνής». Περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από την ακριβή σχέση της πηγής με την Περσεφόνη, όπως είναι αναμενόμενο, δεν υπάρχουν. Η μυστηριακή επιγραφή που έχει διασωθεί είναι κατηγορηματική όσον αφορά τη μυστικότητα των τελετών και τον αποκλεισμό των μη μυημένων. Και ο Παυσανίας επίσης, για τον οποίο τα Μυστήρια της Ανδανίας ήταν «δεύτερα σε ιερότητα μετά τα Ελευσίνια Μυστήρια», λέει απερίφραστα πως οι λεπτομέρειες και η σημασία των τελετών που γίνονταν εκεί είναι πράγματα για τα οποία του ήταν απαγορευμένο να μιλήσει (απόρρητα έστω μοι).

Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάμε το θέμα της μυστικότητας και της εσκεμμένης αυτοσυγκράτησης : όπως σημειώσαμε νωρίτερα, υπήρχε αναμφίβολα κάποια συνειδητή επιφύλαξη κι ένα αινιγματικό στοιχείο στη χρήση του ονόματος της Νήστιδας από τον Εμπεδοκλή. Επιπλέον, στην περίπτωση του Εμπεδοκλή μια τέτοια μυστικότητα δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί αναπάντεχη: την ίδια εν πολλοίς μορφή θρησκευτικής επιφυλακτικότητας συναντάμε όταν ο Παρμενίδης παρουσιάζει τη δική του θεά του κάτω κόσμου – και στην πραγματικότητα, όπως έχει δείξει ο Burkert, αυτή η υπαινικτικότητα εκ μέρους του Παρμενίδη παρουσιάζει από μόνη της στενό παραλληλισμό με την υπαινικτική αναφορά στην Περσεφόνη ως «Αγνή» στα Μυστήρια της Ανδανίας. Οι μαρτυρίες κλείνουν σχεδόν έναν πλήρη κύκλο, και όλες οι λεπτομέρειες μπαίνουν στη θέση τους για να μας δώσουν μια αξιοσημείωτα συνεκτική εικόνα. Το ζευγάρωμα της Νήστιδας με τον Άδη, το νόημα του ονόματός της, η σχέση της με τα δάκρυα, τις πηγές και τα ρεύματα, ακόμη και το υπαινικτικό ύφος του Εμπεδοκλή, όλα δείχνουν – λαμβανομένου υπόψη του παράγοντα της μυστικότητας – προς το εύλογο συμπέρασμα ότι Νήστις ήταν ένα λατρευτικό όνομα για την Περσεφόνη.

Ελάχιστα πράγματα θα ήταν λιγότερο εκπληκτικά από το να βρούμε την Περσεφόνη σε μια τέτοια σημαίνουσα θέση ως ένα από τα τέσσερα στοιχεία στη διδασκαλία του Εμπεδοκλή. Την έχουμε ήδη συναντήσει ουσιαστικά σε κάθε μας βήμα, όταν ανιχνεύαμε το υπόβαθρο της διδασκαλίας του στη σικελική μυθολογία, στην πυθαγόρεια και την ορφική παράδοση, και, τέλος αλλά όχι αμελητέο, στη σικελική μαγεία: αυτή, και τα Μυστήρια που συνδέονται μαζί της, καταλαμβάνει κεντρική θέση σε όλα τούτα. Κι εδώ ο δεσμός με τον Πυθαγορισμό διατηρείται από μια ακόμη άποψη. Το να κάνει κάποιος το στοιχείο του νερού – περιλαμβανομένου και του νερού των ωκεανών – τα δάκρυα μιας θεότητας είναι εντυπωσιακό σαν ιδέα. Η κοντινότερη αναλογία του στην πρώιμη ελληνική φιλολογία είναι η ρήση του Πυθαγόρα ότι «θάλασσα είναι τα δάκρυα του Κρόνου»: αναλογία που γίνεται ακόμη στενότερη από το γεγονός ότι τόσο ο Κρόνος όσο και η Περσεφόνη ήταν κατεξοχήν υποχθόνιες θεότητες. Κατά τα άλλα, έναν απ’ ορισμένες απόψεις ακόμη πιο εύγλωττο παραλληλισμό στην εμπεδόκλεια ιδέα του νερού ως δακρύων της Περσεφόνης μας δίνει η γνωστική εικόνα «κάθε υγρής ουσίας» (πάσα ένυγρος ουσία) ως των δακρύων που χύνει η Σοφία: παραλληλισμός που αποκτάει ακόμα μεγαλύτερη σημασία όταν φέρουμε στο νου τις ομοιότητες ανάμεσα στον Εμπεδοκλή και τις γνωστικές ιδέες. Οι Γνωστικοί είχαν την πτώση της ψυχής σε έναν ξένο και τρομακτικό κόσμο, το βιωμένο ιδεώδες του μάγου λυτρωτή, το κοσμικό μίγμα, το χωρισμό και τα «ριζώματα», και τις ανατολικής προελεύσεως μυθολογικές τους παραδόσεις.

Πέρα από τον ειδικό ρόλο που απέδιδε ολοφάνερα ο Εμπεδοκλής στην Περσεφόνη ως ένα από τα στοιχεία του ή «ριζώματα», είναι σημαντικό επίσης να μην παραβλέψουμε τις ευρύτερες συνέπειες αυτού από δομική άποψη.

Πέρα από τον ειδικό ρόλο που απέδιδε ολοφάνερα ο Εμπεδοκλής στην Περσεφόνη ως ένα από τα στοιχεία του ή «ριζώματα», είναι σημαντικό επίσης να μην παραβλέψουμε τις ευρύτερες συνέπειες αυτού από δομική άποψη. Η εξίσωση των τεσσάρων στοιχείων με δύο δομικά ζευγάρια – Δίας και Ήρα, Άδης και Περσεφόνη – μπορεί να φαίνεται ασήμαντη από μια μοντέρνα φιλοσοφική σκοπιά. Ωστόσο, προσφέρει ένα εκπληκτικά ζωηρό παράδειγμα ενός φαινομένου το οποίο μελέτησε λεπτομερειακά ο Καρλ Γιουνγκ και αναφέρεται απ’ αυτόν ως «τετραδικός γάμος». Ο Γιουνγκ διερεύνησε τη συχνά θεμελιώδη σημασία αυτής της δομής του διπλού γάμου στο φολκλόρ και τη μυθολογία, αλλά πάνω απ’ όλα στο Γνωστικισμό και την αλχημεία. Και στην περίπτωση των γνωστικών και αλχημιστικών κειμένων έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στις αντιστοιχίες ανάμεσα σε αυτό το τετραδικό φαινόμενο και την παραδοσιακή θεωρία των τεσσάρων στοιχείων. Δε χρειάζεται να πούμε ότι το πιο σημαντικό στην επανεμφάνιση αυτής της μυθολογικής δομής στον Εμπεδοκλή δεν είναι απλώς ότι μας δίνει ένα ακόμη παράδειγμα του φαινομένου, αλλά εδώ φαίνεται πως έχουμε τη δομή του διπλού γάμου ριζωμένη μέσα στην πρώτη γνωστή διατύπωση της παραδοσιακής θεωρίας των τεσσάρων στοιχείων στην απαρχή μιας ιδέας η οποία επρόκειτο ν’ αποδειχτεί ασυνήθιστα γόνιμη και ανθεκτική στην μετέπειτα ιστορία του δυτικού πολιτισμού.

Έχοντας επισημάνει αυτές τις αναλογίες και τις ευρύτερες συνέπειές τους, είναι εξίσου σημαντικό να μην απομακρυνθούμε πολύ από το αφετηριακό μας σημείο. Οι μελετητές που προσφάτως κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η Νήστις του Εμπεδοκλή πρέπει να είναι μια συγκεκαλυμμένη αναφορά στην Περσεφόνη έχασαν την πλήρη σημασία αυτού του συμπεράσματος επειδή ταύτισαν εσφαλμένα τον Άδη του Εμπεδοκλή είτε με τη γη είτε με τον αέρα. Στην πραγματικότητα, όπως έχουμε δει, ο σύζυγος της Περσεφόνης – του στοιχείου του νερού – ήταν το στοιχείο της φωτιάς. Το πόσο ταιριαστή είναι αυτή η απόδοση του νερού και της φωτιάς σε ένα ζεύγος του κάτω κόσμου, γίνεται φανερό από τη στιγμή που επιστρέψουμε στο σημείο απ’ όπου ξεκινήσαμε: τα φυσικά φαινόμενα της Σικελίας. Για να παραθέσουμε πάλι την περιεκτική αναφορά του Στράβωνα, την οποία ήδη παρουσιάσαμε λόγω της σχέσης της με τη διδασκαλία του Εμπεδοκλή για τα στοιχεία, «ολόκληρο το νησί είναι κούφιο κάτω από τη γη, γεμάτο με ποτάμια και φωτιά». Ομοίως, ο βασισμένος στη Σικελία μύθος στο τέλος του πλατωνικού Φαίδωνος επανειλημμένα τονίζει ότι ο κάτω κόσμος αποτελείται από τεράστιους ποταμούς νερού και φωτιάς: οι αντιστοιχίες ανάμεσα σε αυτούς τους υδάτινους υπόγειους ποταμούς στο μύθο του Φαίδωνος και στη σικελική μυθολογία της Περσεφόνης επισημάνθηκαν κι αυτές ήδη. Εν ολίγοις, σε αυτά τα ρεύματα νερού και φωτιάς έχουμε όλα τα βασικά υλικά για μια μεγαλοπρεπή αλληγορία: οι τεράστιες μάζες φωτιάς και νερού κάτω από τη γη να εξηγηθούν ως ο γάμος των δυο μεγάλων θεοτήτων του κάτω κόσμου. Και σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να θυμηθούμε δύο σημεία. Πρώτον, στο κοσμολογικό του σχήμα ο Εμπεδοκλής παρουσίαζε τα υπόγεια ύδατα σαν να βρίσκονται πάνω από την υπόγεια φωτιά: λεπτομέρεια που η χρήση της τον βοήθησε να εξηγήσει το φαινόμενο της εξάτμισης και της υγροποίησης στη θάλασσα ή στους τόπους των θερμών πηγών. Δεύτερον, ένα άλλο κυκλικό φαινόμενο στη Σικελία συμπίπτει αρκετά καλά από εποχιακή άποψη με τις παραδοσιακές περιόδους παραμονής της Περσεφόνης στη γη, της αρπαγής της και αναμενόμενης επανόδου της. Είναι τα ρεύματα, που κυμαίνονται δραματικά από ορμητικούς χειμάρρους σε αποξηραμένα κανάλια, στα οποία πιθανότατα αναφέρεται η περιγραφή των παλιρροϊκών υπογείων υδάτων που καταλαμβάνει την κεντρική σκηνή στον πλατωνικό μύθο του Φαίδωνος – με τους σταθερούς της υπαινιγμούς στα Μυστήρια της Περσεφόνης.

Υπάρχει ένα τελευταίο σημείο που απαιτεί την προσοχή μας. Όσο εύκολο κι αν είναι να δικαιολογήσουμε από γεωγραφική σκοπιά την ταύτιση των στοιχείων με θεούς που έκανε ο Εμπεδοκλής, πρέπει επίσης να δώσουμε την αρμόζουσα προσοχή σε μια άλλη πλευρά του ζητήματος που είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Πρόκειται, όπως επανειλημμένα έχουμε δει, για τη συνεχή αλληλεπίδραση ανάμεσα στη σικελική γεωγραφία και τη μυθολογία, και ιδιαίτερα ανάμεσα στη γεωγραφία του νησιού και τα Μυστήριά του. Ο ιερός γάμος του Δία και της Ήρας ήταν ένα οικείο θέμα σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Όμως στην περίπτωση της ένωσης του Άδη με την Περσεφόνη υπεισέρχονται κάποιοι πιο ειδικοί παράγοντες. Η Σικελία, όπως μας λέει ο Πίνδαρος, δόθηκε από τον Δία στην Περσεφόνη, ως γαμήλιο δώρο της. Το νησί ήταν στην πραγματικότητα ξακουστό για τις γιορτές του τις αφιερωμένες στους γάμους της με τον Άδη. Και φαίνεται πως ήταν ο Ακράγας, η γενέθλια πόλη του Εμπεδοκλή, εκείνη που είχε την κυριότερη θέση ανάμεσα στις πόλεις της Ιταλίας στον εορτασμό αυτών των μυθικών γάμων. Με άλλα λόγια, η ένωση του νερού με τη φωτιά στη Σικελία δεν ήταν μόνο γεωλογικά εμφανής: ερμηνευμένη ως ένωση της Περσεφόνης με τον Άδη ήταν και μυθολογικά προφανής.

Μέχρι εδώ μπορούμε να φτάσουμε με το εύρος και τη φύση των πληροφοριών που έχουμε στη διάθεσή μας. Ακόμα κι έτσι, είναι για μας αρκετό ώστε να συνειδητοποιήσουμε ακόμα μια φορά το βαθμό στον οποίο αντανακλούσε τη μυθολογία και τα Μυστήρια της γενέθλιας νήσου του Εμπεδοκλή.

PETER KINGSLEY

ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΑ

Ο Εμπεδοκλής και η Πυθαγόρεια Παράδοση

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΧΕΤΥΠΟ 2001

Extraordinary Tales - Edgar Alan Poe

In Memoriam

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΗΡΡΗΣ

Ποιος είναι ο προορισμός του ανθρώπου στη Γη;

Στο ερώτημα αυτό εδόθηκαν κατά καιρούς διάφορες απαντήσεις. Η κάθε δε απάντησις στηριζόταν, αποκλειστικά, στη σκοπιά από την οποίαν έβλεπεν ο κάθε συγγραφέας το ζήτημα αυτό. Και η σκοπιά του είχεν απόλυτη σχέσι με τις πεποιθήσεις του ιδίου του συγγραφέα.

Ας προσπαθήσουμε να δώσουμε κι εμείς μια απάντηση:

Κάθε δύο περίπου χιλιάδες χρόνια η Υδρόγειος σφαίρα μπαίνει στην επίδρασι κάποιου ζωδιακού. Κατά το 4.000 περίπου προ Χριστού η Γη εμπήκε στην επήρεια του Ταύρου. Τότε εγεννήθη και εδίδαξε ο θείος Διόνυσος. Τα αισθήματα που του προσέφεραν οι πιστοί της εποχής εκείνης αυτό υποδεικνύουν: βώδια (1)

Κατά το 2.000 περίπου εγεννήθη κι εδίδαξεν ο Απόλλων. Τα αναθήματά του ήταν κριοί – η Γη εμπήκε στην επήρεια του Κριού.

Κατά την αρχή της χρονολογίας μας η Γη εμπήκε στην επήρεια του Ζωδίου των Ιχθύων, που αναφέρονται τόσες φορές στο Ευαγγέλιο, αλλά και στα μυστικά σύμβολα των πρώτων χριστιανών: ιχθύς.

Κατά τα χρόνια μας αυτά η Γη μπαίνει στην επήρεια του Υδροχόου. Το ζώδιον αυτό είναι στοιχείον αέρινο. Αποτελέσματα της επιδράσεώς του φαίνονται από τώρα στον τεχνικό τομέα: τηλέφωνα, τηλέγραφοι, ασύρματα τηλέφωνα και τηλέγραφοι, ραδιόφωνο, τηλεόρασις, αεροπλάνα, διαστημόπλοια – οι διαστημικές πτήσεις πλησιάζουν.

Στον πνευματικό τομέα η πρόοδος θα είναι επίσης εκπληκτική. Όπως οι σημερινές μας γνώσεις είναι τεράστιες και η ταχύτης του συλλογισμού μας αξιοπρόσεχτη, σχετικά με τις νοητικές ικανότητες ενός ανθρώπου του 1.500 μ. Χ. έτσι θα είναι και οι γνώσεις και οι συλλογισμοί των ανθρώπων του 2.100 σχετικά μ’ εμάς.

Ειδικά δε στον τομέα της θρησκείας και της φιλοσοφίας η πρόοδος θα είναι καταπληκτική σε συνδυασμό με τις τεχνικές ανακαλύψεις. Θα έρθη στιγμή που με λεπτότατα και ευπαθέστατα μηχανικά μέσα θα επιβεβαιωθεί θετικά – χειροπιαστά – η ύπαρξη αθανάτου οντότητος στον άνθρωπο. Το επίτευγμα αυτό θα επιφέρει ριζικήν αλλαγήν στις θρησκευτικές και γενικά, φιλοσοφικές αντιλήψεις των ανθρώπων. Οι σημερινές σκέψεις και αντιλήψεις σχετικά με τον υπερυλικόν κόσμον θα θεωρηθούν παιδαριώδη φληναφήματα. Και ο Άνθρωπος θα οδεύση συνειδητά και χειροπιασμένος με τους συνανθρώπους του προς την τελειοποίηση, τον βαθύτερο σκοπό της κάθε θρησκείας κάθε εποχής, τον μόνο σκοπό για τον οποίον εδημιουργήθη και ζη στη Γη.

Ο άνθρωπος, στο πέρασμα των αιώνων, εδιδάχθη, εγνώρισε, εσκέφθη, έπαθε κι έμαθε. Γενικά η ανθρωπότης μπορεί να παρομοιωθή με τη φάση μιας ζωής ανθρώπου: βρέφος, παιδάκι άγνωρο, έφηβος, άνδρας δραστήριος , ώριμος άνδρας, γέρος νουνεχής γεμάτος εμπειρία. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα των 60, 70, 80 ετών πόσα έμαθε, πόσες εμπειρίες εγνώρισε, πόσες ιδέες άκουσε, πόσες αντιλήψεις άλλαξε. Στο πέρασμα κάθε πενταετίας ο άνθρωπος ρίχνοντας το βλέμμα πίσω κι ερευνώντας τον τότε εαυτό του συνήθως λέγει: «τι ανόητος ήμουν προ πέντε ετών!» Το ίδιο συμβαίνει και με την ανθρωπότητα ως σύνολο: κανείς σήμερα δεν θα ήθελε να είναι Ιεροεξεταστής, ούτε δούλος σε φεουδαρχικόν άρχοντα, ούτε σκλάβος για πούλημα, ούτε υπήκοος ανεξέλεγκτου αυτοκράτορος. Αλλά και ούτε θα ήθελε να βασανίση το σώμα του για να κερδίση (;;;) την ψυχή του, ούτε θα επιθυμούσε να βασανισθή όπως ο Άγιος Γεώργιος λ.χ. για να γίνη άγιος όπως εκείνος. Οι εποχές άλλαξαν, η νοοτροπία έγινε διαφορετική. Η σκοπιά από την οποία βλέπουμε τα πράγματα είναι ριζικά αντίθετη με την τότε σκοπιά. Ο άνθρωπος επιθυμεί την πολιτική και πνευματική του ελευθερία. Επιθυμεί να είναι αυτός ο ίδιος ο υπεύθυνος των πράξεων και σκέψεών του.

Αυτή δε η νοοτροπία είναι ένας σταθμός για το μελλοντικό του φθάσιμο σε κάποια άλλη σκοπιά, όπως η παλιές σκοπιές ήταν σταθμοί για τη σημερινή.

Παράδειγμα θετικό: η σημερινή προσωπική και συλλογική ελευθερία θα ήταν κάτι ακατανόητο για τον άνθρωπο του 900 μ.Χ. Το ίδιο και η θρησκευτική ελευθερία.

Οι δυνάμεις του εξουδετερώνονται σιγά-σιγά με την επίδραση του Υδροχόου στην Γη. Ο Αδάμ εγνώρισε το καλό και το πονηρό. Άνοιξε τα μάτια του, στων αιώνων το πέρασμα, και το «είδε» εμπειρικά. Το προπατορικόν αμάρτημα, η απομάκρυνσή μας από την θεϊκή κατάσταση, πλησιάζει στο τέλος του. Ο άνθρωπος με το βάπτισμα εν Χριστώ «ενδύεται Χριστόν». Δεν τον βάζει όμως μέσα του. Δεν κερδίζει ενοαισθησίαν μ’ Αυτόν. Χρειάζονται όμως φροντίδες και κόποι για να τελειοποιηθή ο ίδιος.

Και όσο πιο πολύ φροντίση κανέις, όπως εφρόντισαν οι ήρωες της Ελληνικής Μυθοπλασίας, τόσο το καλύτερο, τόσο το γρηγορώτερο, τόσο πιο πολύ κοντά θα βρεθή στην κατάσταση του 21^ου αίώνα, και τόσο πιο εύκολα θα προσαρμοσθή σ’ αυτή.

Ο χοϊκός εγκέφαλος, ύστερ’ από τα τόσα του παραστρατήματα, θα δεχθή υποχρεωτικά πια, την ανάγκη της προσαρμογής του προς τους υπερυλικούς κόσμους και νόμους που εγνώριζαν και εφάρμοζαν οι Μύστες όλων των εποχών. Διότι μη λησμονούμε: η κάθε ιδέα είναι στη σκέψη μας, και μόνο σ’ αυτήν. Αυτή την εδημιούργησε κι εκλείσθη μέσα της, σαν σε κλουβί, και παραπαίει με βάσανα στις επιδράσεις της. Στη σκέψη μας μονάχα υπάρχει το μίσος, ο φανατικός εθνικισμός, η ιδέα του πλούτου, η επιθυμία των σωματικών απολαύσεων, η εγωπαθητική διάθεση για απόκτηση τίτλων και αξιωμάτων γηίνων, και πουθενά αλλού. Αυτά όλα δεν είναι ουσία ζωής, είναι ένδυμα ζωής. Ας τα πετάξει ο άνθρωπος απ’ επάνω του για νάρθη «επί Γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία» κι ο ίδιος να είναι «θεός»(2).

Το «ξύλο της ζωής» εφυλάχθη με πυρίνην ρομφαίαν, «μη ποτε φάγη και ζήση εις τον αιώνα». Πλησιάζει, για τον καθένα, η στιγμή να αποτινάξη την χωριστικότητά του, να καθαρίση τον εαυτό του από τις γήινες επιδιώξεις. Και τότε η πυρίνη ρομφαία ο Ιερός Όφις (το Κουνταλίνι) θα ξυπνήση. Τα κέντρα θα κινηθούν γοργά. Τα ζωτικά ρευστά θα πάρουν την ορθή θέση τους, θα φανερωθή η διόραση και η διακοή.

Ο άνθρωπος θα είναι τότε παντοδύναμος, αλλά και ελεύθερος από κάθε γήινο περιορισμο. Με άλλα λόγια θα είναι ικανός να προϊδη και να κατορθώνη το κάθε τι, αλλά ποτέ δεν θα επιχειρή να το εκτελέση αφού θα το θεωρή καθαρά ματαιοπονία εντελώς γήινη, δηλαδή άχρηστη προσπάθεια. Και τότε, και μόνο τότε, θα είναι συνειδητά ευτυχισμένος. Τα βάρη των περασμένων αιώνων θα έχουν φύγη ή θα είναι ελαφρά πια σαν πούπουλα. Και θα είναι τότε η στιγμή, που θα γυρίση στον Πατέρα, σαν άσωτος γυιός, ευτυχής πια και απηλλαγμένος από τα δεσμά της γηίνης προσωπικότητός του. Και τότε και μόνον τότε, θα έλθη η «επί Γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Τότε θα έχει πια κατοικήση ο Χριστός μέσα του. Ο άνθρωπος θα γίνη «θεός», όπως του είπεν ο Θεός.

Άγγελοι Χερουβίμ φυλάγουν και φλογίνη ρομφαία στρεφομένη φυλάττε το δρόμο προς το «ξύλο της ζωής» ΟΧΙ όμως και για τον Παράδεισο. Σ’ αυτόν μπορεί να μπη και να βρίσκεται κανείς και ένσαρκος ακόμη, φθάνει να έχη την ακλόνητον επιθυμίαν και διάθέσι για ένα τέτοιον άθλο. Παραδείγματα ενσάρκων αγίων ανθρώπων έχουμε πολλά, πάρα πολλά.

Το Ιερό Φίδι, κουλουριασμένο στη βάση της σπονδυλικής μας στήλης φυλάγει την δίοδο για ένα ξαφνικό μοιραίο δρομολόγιό μας σε καταστάσεις αφύσικες και θλιβερές για μας σήμερα. Ο άνθρωπος είναι αναγκαστικά φυλακισμένος στο μνήμα του, το γήινο σώμα. Με τον εξαγνισμό η συχνότης των κραδασμών του ανυψώνεται. Και τότε, και μόνον τότε τα χερουβίμ, το Ιερό Φίδι, επιτρέπει την απόκτηση απέραντης γνώσης τέτοιας που να έχη ο άνθρωπος την δυνατότητα να ζήση σωματικώς αιώνια: θα φάγη από το δένδρο της ζωής και «ζήσεται εις τον αιώνα». Σ’ αυτό το σημείο αναπτύξεως έχουν φθάσει έως σήμερα με αποκλειστικά δική τους προσπάθεια μόνον μερικές δεκάδες ανθρώπων. Ο δρόμος όμως γι’ αυτό τον σκοπό είναι ανοικτός για όλους ανεξαιρέτως. Είναι η στενή πύλη του Ευαγγελίου. Και κάθε προσπάθεια προς τον σκοπόν αυτόν είναι βήματα ανόδου προς «το δένδρο της ζωής» και προσέγγιση της ανθρωπότητος στην συναδέλφωση και την «επί γης ειρήνη».

Η επίδραση της υψηλής συχνότητος κραδασμών ενός εξαγνισμένου ανθρώπου στις συνειδήσεις και τις διάνοιες των γύρω του είναι καταπληκτικά και αφάνταστα μεγάλη. Οι τέτοια άνθρωποι, αφανείς ΠΑΝΤΟΤΕ δημιουργούν καταστάσεις και προετοιμάζουν και πλάθουν πολιτισμούς λαών, που κι αυτοί με τη σειρά τους, επιδρούν σε μεγάλο αριθμό ατόμων για πολλούς αιώνες.

Αυτοί βοηθούν και τα άτομα, αφανείς ΠΑΝΤΟΤΕ, όταν αυτά λάβουν την απόφαση ν’ ακολουθήσουν τον δρόμο της «θεώσεως», ας είναι και ως ένα μικρό βαθμό. Αυτοί θα φέρουν, κάποτε, και την «επί Γης ειρήνη».

Ο άνθρωπος, γνώστης και καθαρμένος θα μπορή να χρησιμοποιή, ότνα χρειάζεται, τους ηχητικούς κραδασμούς των Ιερών λέξεων και των ονομάτων των δυνάμεων – θεών. Η συχνότης τότε των δικών του κραδασμών θα αυξάνη – και αυτός θα έχη την δυναμικότητα να τους αντέχη. Και θα βλέπη και τις σκιές των προγόνων του και των διδασκάλων του, θα συνομιλή μαζί τους και θα το θεωρή τόσο φυσικό πράγμα όσο και το όργωμα της Γης. Θα είναι πια Υιός θεού και «θεός».

Θα έχη πια εκτελέση τον προορισμό του. Και ο πλανήτης Γη θα γίνη όσιος όπως έγιναν και άλλα άστρα, όπου «υπάρχει ειρήνη και ευδοκία». Οι πόλεμοι εκεί είναι ένα κακό όνειρο περασμένων εποχών. Το ίδιο θα γίνη και στη Γη. Τότε θα ευοδοθή η ευχή: «το Φως, η Αγάπη και η Δύναμη ας αποκαταστήσουν το Σχέδιο πάνω στη Γη».

_______________

1. Υπάρχουν τέτοια πολλά στο αρχαιολογικό Μουσείον Αθηνών.

2. «Αν δ’ απαλείψας σώμα (με όλα του τα επίκτητα πάθη, σκέψεις, ιδεολογίες) εις αιθέρ’ αγνόν έλθεις, έσεαι θεός άμβροτος, ουκέτι θνητός». Πυθαγόρεια έπη

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΗΡΡΗΣ

ΑΠΟΚΡΥΦΟΙ ΓΝΩΣΕΙΣ

ΠΟΛΥΓΡΑΦΗΜΕΝΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΝΙΚ. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΘΗΝΑΙ ΕΚΔΟΣΙΣ 1966