Ο τρόμος – Joseph Campbell

Στις μέρες μας, πολλοί άνθρωποι της Δύσης διαβάζουν την Μπαγκαβάτ Γκίτα, το Τραγούδι του Κυρίου, που αποτελεί και τον πυρήνα της ινδικής πνευματικής ζωής. Η Γκίτα είναι ουσιαστικά μια παραπομπή του μεγάλου ινδικου έπους της Μαχαμπχαράτα, που απαριθμεί δεκαοχτώ περίπου κεφάλαια, οχτώ δηλαδή φορές το μέγεθος της Οδύσσειας και της Ιλιάδας μαζί. Καταμεσής αυτής της άναρχα εκτυλισσόμενης ιστορίας υπάρχει αυτό το μικρό κόσμημα της πνευματικής αποκάλυψης.

Δίνοντας πολύ επιγραμματικά μια περίληψη της ιστορίας θα λέγαμε τα εξής: Ο νεαρός πρίγκιπας-πολεμιστής Αρτζούνα ηγείται, μαζί με τα αδέλφια του, ενός στρατού, του στρατού των Παντάβα. Παίζοντας με τα ξαδέλφια τους, τους Καουράβα – που ηγούνταν του αντίπαλου στρατού – ένα παιχνίδι με ζάρια, έχασαν όλα τους τα υπάρχοντα – από το βασίλειο μέχρι και την κοινή τους νύφη. Ο ηνίοχος, τώρα του Αρτζούνα είναι ο φίλος του Κρίσνα, που είναι ουσιαστικά ενσάρκωση του θεού Βισνού. Ο Κρίσνα είναι ο άρχοντας του τίτλου του βιβλίου, καθώς είναι ταυτόχρονα και βασιλιάς και αβατάρ (εκδήλωση) του άρχοντα του κόσμου. Μολονότι αποτελεί ενσάρκωση του ίδιου του Θεού, αναλαμβάνει να παίξει το ρόλο του αρματηλάτη σε αυτή την κατακλυσμική μάχη μεταξύ των δύο στρατών που ηγούνται δύο ομάδες αδελφών. Στις στιγμές της σιωπής λίγο πριν από το ξέσπασμα της μάχης και καθώς οι δύο στρατοί περιμένουν παραταγμένοι το πολεμικό σάλπισμα της τρομπέτας, ο Αρτζούνα λέει στον Κρίσνα: «Οδήγησέ με για λίγο ανάμεσα στους δύο στρατούς πριν ξεκινήσει η μάχη. Θέλω για ένα λεπτό κάτι να δω.

Ο Κρίσνα υπακούει και οδηγεί τον Αρτζούνα εκεί όπου θέλει. Ο Αρτζούνα στέκεται καταμεσής του πεδίου της μάχης ανάμεσα στους δύο στρατούς και ατενίζει τους άντρες που τόσο πολύ θαυμάζει και αγαπά. Κάποια στιγμή πετάει το τόξο του καταγής αναφωνώντας κάτωχρος: «Καλύτερα να πέσω νεκρός εδώ ετούτη τη στιγμή παρά να αφήσω να ξεσπάσει η παράφορη μανία αυτής της μάχης».

Ο φίλος του, ο θεός τον κοιτάζει και λέει: «Από που πηγάζει όλη αυτή η ανανδρία; Μήπως σου σάλεψε και έχασες τα λογικά σου; Εσύ είσαι ένας πολεμιστής και ο υπέρτατος στόχος για έναν πολεμιστή είναι ένας δίκαιος πόλεμος». Βέβαια, κάθε πόλεμος είναι δίκαιος στις συνειδήσεις και των δύο πλευρών. Αυτό συμβαίνει πάντα και ο Κρίσνα το αντιλαμβάνεται επειδή έχει το θεϊκό χάρισμα να βλέπει μακριά. «Άντε λοιπόν μέσα και πάλεψε. Ή νομίζεις ότι εσύ είσαι εκείνος που θα τους σκοτώσει όλους αυτούς; Αυτοί είναι ήδη νεκροί!» Έπειτα αγγίζει με το χέρι του το μάτι του Αρτζούνα και ο Αρτζούνα βλέπει τον Κρίσνα ως μια φοβερή, τερατώδη θεότητα, με πολλά στόματα που το καθένα έχει δύο τεράστιους χαυλιόδοντες. Στο ιδιαίτερα γλαφυρό και λεπτομερειακό αυτό όραμα, ο Αρτζούνα βλέπει και τους δύο στρατούς να στροβιλίζονται στον αέρα και να συνθλίβονται μέσα στα στόματα του τέρατος σαν σταφύλια, και το αίμα τους να τρέχει από τα σαγόνια του και να χύνεται άφθονο σαν κόκκινο κρασί.

Ο Αρτζούνα ανατριχιάζει και ρωτάει: «Ποιος είσαι;»

Ο μόλις πριν σύντροφός του απαντάει και λέει: «Είμαι ο Κάλα. Είμαι ο μαύρος χρόνος και βρίσκομαι εδώ για το τέλος του κόσμου, για να συντρίψω την ανθρωπότητα. Λοιπόν», λέει, ανακτώντας ταυτόχρονα τη φυσιολογική κυανόδερμη ηρεμία του, «μήπως νόμιζες πως θα σκότωνες τους άντρες αυτούς; Είναι ήδη νεκροί, σου το είπα. Αυτές οι μορφές που σκοτώνεις είναι θνητές, αλλά το αθάνατο κομμάτι μένει ανέγγιχτο. Αυτό που δεν γεννήθηκε ποτέ δεν πεθαίνει ποτέ. Οι βροχές δεν το υγραίνουν, οι φωτιές δεν το καίνε. Γι' αυτό σου λέω, γύρνα πίσω και καμώσου πως κάνεις πράγματα. Ένα όργανο του ίδιου του πεπρωμένου, αυτό σου μέλλει να είσαι».

Αυτό το κομμάτι της Γκίτα φαίνεται να είχε κατά νου ο Ρ. Οπενχάιμερ όταν εκστόμισε τις διάσημες εκείνες λέξεις βλέποντας το πρώτο τεστ της ατομικής βόμβας: «Έχω γίνει ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων».

Joseph Campbell

Μύθοι του Φωτός

Μετάφραση Στέλιος Μεταξάς

Εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ 2006