Όποιος φοβάται τον θάνατο είναι ήδη νεκρός. Όποιος θέλει για μια στιγμή η ζωή του να ανήκει μόνο σ' αυτόν, που θέλει για μια στιγμή να είναι πεπεισμένος για όσα κάνει, πρέπει να αδράξει το παρόν. Πρέπει να αντιμετωπίζει τα πάντα στο παρόν ως τελικά, σαν να ήταν βέβαιο ότι θα ακολουθήσει αμέσως ο θάνατος. Και πρέπει μετά στο σκοτάδι να δημιουργήσει ζωή. Ζωή μέσα από τον εαυτό του. Carlo Michelstaedter, La Persuasione e la Rettorica
Η κελτική λογοτεχνία περιέχει μαγικά θέματα τα οποία, σε γενικές γραμμές, θυμίζουν περισσότερο τις Έδες παρά τα Ισλανδιά Έπη. Όπως η παράδοση των Νορς, έτσι και αυτή της Ιρλανδίας και άλλων κελτικών περιοχών, μας έγινε γνωστή μέσα από συλλογές κειμένων που γράφτηκαν μετά το δωδέκατο αιώνα. Τα παγανιστικά στοιχεία της είναι μνήμες μιας παλαιότερης κουλτούρας – με τη διαφορά ότι το προχριστιανικό παρελθόν ήταν για τους Ιρλανδούς πολύ πιο μακρινό. Επιπλέον, οι μνήμες της ιρλανδικής λογοτεχνίας συνδέονται περισσότερο με τη μυθολογία παρά με τις λαϊκές αντιλήψεις για το πως τελούνταν η μαγεία στην αληθινή ζωή. Με αυτή την έννοια, τα ιρλανδικά κείμενα μοιάζουν πιο πολύ με τις Έδες από ό,τι τα Ισλανδικά Έπη. Η σχέση ανάμεσα στα ξωτικά και τα ανθρώπινα πλάσματα είναι ένα χαρακτηριστικό μοτίβο της ιρλανδικής παράδοσης. Για παράδειγμα, ένα έργο του δωδέκατου αιώνα μιλά για κάποιους κυνηγούς που φτάνουν στο Λόφο των Ξωτικών, όπου κατοικούν είκοσι οκτώ πολεμιστές μαζί με τις όμορφες γυναίκες τους. Οι κυνηγοί δέχονται τη φιλοξενία και περνούν τη νύχτα στο λόφο. Ένα παλαιότερο ιρλανδικό κείμενο αφηγείται την ιστορία του Κολν του Κοκκινομάλλη, που ακούει τη φωνή μιας ερωτευμένης και σαγηνευτικής νεράιδας. Τον προσκαλεί να την ακολουθήσει στον Λόφο των Ξωτικών, όπου τα τραπέζια είναι πάντοτε στρωμένα με τις πιο υπέροχες λιχουδιές, όπου δεν υπάρχουν σκοτούρες ούτε θάνατος. Ο Κολν, που φοβάται μήπως τον μαγέψει, συμβουλεύεται κάποιο δρυίδη, κι αυτός του μαθαίνει ένα μουσικό ξόρκι που μπορεί να τον προφυλάξει από τη σαγήνη της. Η νεράιδα αποφασίζει να φύγει για κάποιο διάστημα. Όταν αποχαιρετά τον Κολν, του δίνει ένα μήλο, αυτό το τρώει και πέφτει σε βαθύ ύπνο για έναν ολόκληρο μήνα. Έπειτα η νεράιδα επιστρέφει, προειδοποιεί τον Κολν για τη δαιμονική δύναμη των δρυίδων, προφητεύει τον ερχομό του Αγίου Πατρικίου, που θα εκχριστιανίσει την Ιρλανδία, και γνέφει στον Κολν να την ακολουθήσει στην κρυστάλλινη βάρκα της. Τελικά ο ήρωας υποκυπτει στις παρακλήσεις της και κανείς δεν τον ξανασυναντά στον κόσμο των θνητών. Πρόκειται, χωρίς αμφιβολία, για τη χριστιανική εκδοχή κάποιου παλαιότερου μύθου. Η μεσαιωνική χριστιανοσύνη ταυτίζει συνήθως τα ξωτικά με τους δαίμονες, αλλά η νεράιδα της ιστορίας μας διαφέρει, αφού είναι προικισμένη με τις αρετές της καλοσύνης και της αποστροφής των παγανιστικών δρυίδων. Όπως θα δούμε στο πέμπτο κεφάλαιο, η ίδια διάσταση προβάλλει και στις ιπποτικές μυθιστορίες της Ευρώπης: τα ξωτικά έχουν καλές και κακές πλευρές και μολονότι μπορεί να αντιπροσωπεύουν έναν αρχέγονο παγανισμό, στον ίδιο βαθμό μπορεί να θεωρηθούν υποστηρικτές της χριστιανικής πίστης. Συχνά τα θέματα που εμφανίζονται στη λαϊκή κελτική λογοτεχνία τα συναντάμε επίσης στους βίους των αγίων. Και αυτά τα κείμενα σώζονται κυρίως στη μορφής που είχαν στον ώριμο Μεσαίωνα, πολύ μετά τον εκχριστιανισμό. Τόσο οι κοσμικοί όσο και οι άγιοι ήρωες, για παράδειγμα μπορούσαν να επιβιώσουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Ο Άγιος Colman mac Luachain έμεινε κάποτε βυθισμένος μέσα στο νερό ένα ολόκληρο μερόνυχτο, ενώ τα πλάσματα του βυθού τον διασκέδαζαν διοργανώνοντας αγώνες ταχύτητας. Παίρνοντας ίσως στοιχεία από παλαιότερες κελτικές ιστορίες για θεούς και ήρωες, οι βιογράφοι των Ιρλανδών αγίων αφηγούνται καταπληκτικές ιστορίες για τη δύναμη που είχαν οι άγιοι να εξουσιάζουν τη φωτιά και το νερό: μπορούσαν να βγάζουν φωτιά από τις άκρες των δαχτύλων τους ή να τη μεταφέρουν στις παλάμες τους. Μπορούσαν επίσης να βλάψουν τους εχθρούς τους με κατάρες και συχνά χρησιμοποιούσαν αυτή τους τη δύναμη ενάντια σε κλέφτες, δρυίδες και άλλους εχθρούς των καλών και αγίων όντων. Όταν ένας δρυίδης ήρθε αντιμέτωπος με τον Άγιο Πατρίκιο (390-460), ο άγιος τον ανύψωσε στον αέρα και έπειτα τον άφησε να πέσει πάνω στους βράχους, σαν το Σίμωνα το Μάγο. Ο Πατρίκιος προσκαλούσε τους δρυίδες σε διαγωνισμούς θαυματουργίας: σε μια ιστορία, ένας δρυίδης που βρισκόταν σε μια καλύβα από χλωρά κλαδιά κάηκε ζωντανός, ενώ ο Πατρίκιος που βρισκόταν μέσα σε μια καλύβα από ξερά κλαδιά δεν έπαθε τίποτα, όταν αυτή έπιασε φωτιά. Χωρίς αμφιβολία μπορούμε να θεωρήσουμε αυτές τις ιστορίες σαν ασκήσεις αρετής. Μολονότι θα ήταν απλούστερο να δούμε τους αγίους σαν μάγους που πολεμούν με ξόρκια κι άλλα μέσα τους αντιπάλους τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για τους συγγραφείς και τους αναγνώστες αυτής της λογοτεχνίας οι άγιοι δεν ήταν μάγοι, ακριβώς επειδή είχαν τη συμπαράσταση του Θεού. Διάφορα κείμενα μας υπενθυμίζουν ότι με τα θαύματά του ο Πατρίκιος δοξάζει τον εαυτό του και το Θεό. Οι δρυίδες, όπως και οι ιερείς του Βάαλ και ο Σίμωνας ο Μάγος, είναι οι πραγματικοί μάγοι, γιατί η δύναμή τους δεν έρχεται από το Θεό αλλά από τους δαίμονες. Οι παραδόσεις των Νορς και η ιρλανδική λογοτεχνία – γενικότερα, η γερμανική και κελτική παράδοση – δείχνουν πως οι αντιλήψεις των πρώτων χριστιανικών συγγραφέων εξακολουθούσαν να επηρεάζουν σημαντικά τη μεσαιωνική Ευρώπη. Όταν οι συγγραφείς του Μεσαίωνα καταδίκαζαν τη μαγεία ως δαιμονική, στήριζαν τα επιχειρήματά τους στην εμπειρία των ιεραποστόλων, προπαγανδιστών και άλλων ανθρώπων της Εκκλησίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις η μαγεία των Γερμανών και των Κελτών έκανε φανερά έκκληση σε παραδοσιακές θεότητες. Ακόμα κι όταν αυτό δεν συνέβαινε, οι χριστιανοί σχολιαστές διέβλεπαν σ’ αυτή μια αναβίωση της παγανιστικής λατρείας (και επομένως της λατρείας των δαιμόνων), απλά και μόνο γιατί η μαγεία βασιζόταν στην ίδια προχριστιανική κουλτούρα που συντηρούσε και ενθάρρυνε τη λατρεία των παλιών θεών. Όσοι ισχυρίζονταν ότι όλη η μαγεία είναι δαιμονική είχαν σχεδόν ομόθυμη τη συμπαράσταση των ιεραποστόλων της πρώιμης μεσαιωνικής Ευρώπης.
RICHARD KIECKHEFER Η ΜΑΓΕΙΑ ΣΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΟΦΙΑ ΠΕΤΡΟΧΕΙΛΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΡΑΚΗ 1993
Η συζήτηση άρχισε με την την ερώτησή μου: «Ο πόλεμος μπορεί να σταματήσει;» Και ο Γ. Απάντησε: «Ναι, μπορεί». Και όμως, ήμουν βέβαιος από προηγούμενες συζητήσεις πως η απάντησή του θα ήταν: «Όχι, δεν μπορεί». «Αλλά το ζήτημα είναι: πως;» είπε. Για να το καταλάβει κανείς αυτό, είναι ανάγκη να γνωρίζει πολλά. Τι είναι ο πόλεμος; Είναι αποτέλεσμα πλανητικών επιδράσεων. Κάπου εκεί ψηλά δύο ή τρεις πλανήτες έχουν πλησιάσει πολύ κοντά ο ένας τον άλλο, και το αποτέλεσμα είναι μια ένταση. Έχεις προσέξει πως αν κάποιος περάσει ξυστά από δίπλα σου σε ένα πεζοδρόμιο, δημιουργείται υπερένταση; Η ίδια ένταση δημιουργείται ανάμεσα σε πλανήτες. Γι’ αυτούς, η ένταση διαρκεί ίσως ένα ή δύο δευτερόλεπτα. Αλλά εδώ, στη γη, οι άνθρωποι αρχίζουν να αλληλοσφάζονται, και η αλληλοσφαγή μπορεί να συνεχίζεται χρόνια. Σε μια τέτοια περίοδο, τους φαίνεται ότι αλληλομισούνται ή ίσως ότι οφείλουν να αλληλοσφαγιαστούν για κάποιο υψηλό σκοπό ή ότι οφείλουν να υπερασπιστούν κάποιον ή κάτι και ότι αυτό είναι μια πολύ ευγενική πράξη ή κάτι ανάλογο. Δεν καταλαβαίνουν ως ποιο σημείο είναι απλώς πιόνια στο παιχνίδι. Νομίζουν πως κάτι σημαίνουν. Νομίζουν πως είναι ελεύθεροι να κινούνται όπως τους αρέσει. Νομίζουν πως μπορούν να αποφασίσουν τούτο ή το άλλο. Αλλά στην πραγματικότητα, όλες οι κινήσεις τους, όλες οι πράξεις τους, είναι αποτέλεσμα πλανητικών επιδράσεων. Και αυτοί οι ίδιοι έχουν, κυριολεκτικά, μηδαμινή σημασία. Μεγάλο ρόλο σε αυτό, παίζει και η σελήνη. Αλλά για τη σελήνη, θα μιλήσουμε ξεχωριστά. Πρέπει μόνο να καταλάβουμε ότι ούτε ο Αυτοκράτορας Γουλιέλμος, ούτε οι στρατηγοί, ούτε οι υπουργοί, ούτε τα κοινοβούλια έχουν καμιά σημασία ή μπορούν να κάνουν τίποτε. Όλα όσα συμβαίνουν σε μεγάλη κλίμακα, ρυθμίζονται απ’ έξω, και ρυθμίζονται είτε από τυχαίους συνδυασμούς επιδράσεων, είτε από γενικούς κοσμικούς νόμους». Αυτά είναι όλα όσα κατάφερα να ακούσω. Μόνο πολύ αργότερα κατάλαβα ότι ήθελε να μου εξηγήσει με ποιο τρόπο οι τυχαίες επιδράσεις θα ήταν δυνατόν να εκτραπούν και να μεταμορφωθούν σε κάτι σχετικά αβλαβές. Ήταν πραγματικά μια ενδιαφέρουσα ιδέα που αφορούσε το εσωτερικό νόημα της «θυσίας». Αλλά τουλάχιστον για την ώρα, αυτή η ιδέα είχε μόνο ιστορική και ψυχολογική αξία. Αυτό που ήταν πραγματικά σημαντικό και που το είπε εντελώς αδιάφορα, έτσι που ούτε καν το πρόσεξα αμέσως, και που το θυμήθηκα μόνο αργότερα, προσπαθώντας να αναπλάσω τη συζήτηση, αφορούσε τη διαφορά του χρόνου για τους πλανήτες και για τον άνθρωπο. Αλλά ακόμη και όταν το θυμήθηκα, για πολύ καιρό δεν αντιλαμβανόμουν το πλήρες νόημα αυτής της ιδέας. Αργότερα, πολλά στηρίχτηκαν πάνω σε αυτή.
Το σταμάτημα των πολέμων (Κεφάλαιο 6)
«Κάποιος άλλος μίλησε για τον πόλεμο: Πως θα σταματήσουν οι πόλεμοι; Οι πόλεμοι δεν μπορούν να σταματήσουν. Ο πόλεμος είναι το αποτέλεσμα της σκλαβιάς στην οποία ζουν οι άνθρωποι. Για να πούμε την αλήθεια, δεν φταίνε οι άνθρωποι για τον πόλεμο. Ο πόλεμος οφείλεται σε κοσμικές δυνάμεις, σε πλανητικές επιδράσεις. Αλλά οι άνθρωποι δεν προβάλλουν καμιά απολύτως αντίσταση σε αυτές τις επιδράσεις, και δεν μπορούν να το κάνουν, γιατί είναι σκλάβοι. Αν ήταν άνθρωποι, αν ήταν ικανοί να “πράττουν”, θα μπορούσαν να προβάλλουν αντίσταση σε αυτές τις επιδράσεις και να αποφεύγουν τον αλληλοσπαραγμό». «Σίγουρα, όμως αυτοί που το καταλαβαίνουν αυτό, μπορούν να κάνουν κάτι!» είπε ο άνθρωπος που είχε θίξει το θέμα του πολέμου. «Αν ένας ικανός αριθμός ανθρώπων έκλεινε μια οριστική συμφωνία να μη γίνεται πόλεμος, δεν θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους άλλους;» «Αυτοί που αντιπαθούν τον πόλεμο προσπαθούν να το κάνουν αυτό από τότε σχεδόν που δημιουργήθηκε ο κόσμος» είπε ο Γ. «Και όμως, ποτέ δεν έγινε τέτοιος πόλεμος σαν τον σημερινό (Α παγκόσμιος). Οι πόλεμοι δεν λιγοστεύουν, πληθαίνουν, και δεν μπορούν να σταματήσουν με τα συνηθισμένα μέσα. Όλες αυτές οι θεωρίες για την παγκόσμια ειρήνη, τα συνέδρια ειρήνης και τα παρόμοια, δεν είναι παρά οκνηρία και υποκρισία. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να σκέφτονται τον εαυτό τους, δεν θέλουν να εργαστούν πάνω στον εαυτό τους, αλλά σκέφτονται πως να αναγκάσουν τους άλλους να κάνουν αυτό που θέλουν αυτοί. Αν πράγματι συγκεντρώνονταν αρκετοί απ’ αυτούς που θέλουν να σταματήσουν τον πόλεμο θα άρχιζαν πρώτα απ’ όλα να πολεμούν εκείνους που θα διαφωνούσαν μαζί τους. Και είναι ακόμη πιο βέβαιο ότι θα πολεμούσαν αυτούς που θέλουν να σταματήσουν τους πολέμους, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Και, έτσι, θα πολεμούσαν. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι και δεν μπορούν να είναι διαφορετικοί. Ο πόλεμος έχει πολλές αιτίες που μας είναι άγνωστες. Μερικές από τις αιτίες βρίσκονται στους ίδιους τους ανθρώπους, άλλες βρίσκονται έξω από αυτούς. Πρέπει να αρχίσει κανείς από τις αιτίες που βρίσκονται στον ίδιο τον άνθρωπο. Πως μπορεί να είναι ανεξάρτητος από τις εξωτερικές επιδράσεις των μεγάλων κοσμικών δυνάμεων, όταν είναι σκλάβος του καθετί γύρω του. Αν ελευθερωθεί από τα πράγματα, πιθανόν να ελευθερωθεί και από τις πλανητικές επιδράσεις. »Η ελευθερία, η λύτρωση, αυτός πρέπει να είναι ο σκοπός του ανθρώπου. Να ελευθερωθεί, να λυτρωθεί από τη σκλαβιά – αυτό πρέπει να επιδιώκει ο άνθρωπος, όταν συνειδητοποιήσει έστω και λίγο τη θέση του. Δεν του μένει άλλη διέξοδος και τίποτε άλλο δεν είναι δυνατόν όσο παραμένει σκλάβος εσωτερικά και εξωτερικά. Αλλά δεν μπορεί να πάψει να είναι σκλάβος, εξωτερικά όσο παραμένει σκλάβος εσωτερικά. Γι’ αυτό, για να ελευθερωθεί, πρέπει να κατακτήσει την εσωτερική ελευθερία. »Η πρώτη αιτία της εσωτερικής σκλαβιάς του ανθρώπου είναι η άγνοιά του και πάνω απ’ όλα, η άγνοια του εαυτού του. Αν δεν γνωρίσει τον εαυτό του, αν δεν καταλάβει το πως δουλεύει η μηχανή του και τις διάφορες λειτουργίες της, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, δεν μπορεί να κατευθύνει τον εαυτό του και θα παραμένει πάντοτε σκλάβος και παιχνίδι των δυνάμεων που ενεργούν επάνω του. »Να γιατί, σε όλες τις αρχαίες διδασκαλίες, η πρώτη απαίτηση στο ξεκίνημα του δρόμου για τη λύτρωση ήταν το “γνώθι σαυτόν”.
Peter Ouspensky ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 1989
Στην προκειμένη περίπτωση, αισθάνεται κανείς την Αλήθεια να ρέει κατευθείαν από την πηγή της, κάτι που δεν συναντά κανείς τόσο συχνά όσο θα ήθελε. Εδώ υπάρχει ένας νους που, όχι μόνον σκέπτεται, αλλά βλέπει κιόλας – και όχι μόνον βλέπει την επιφάνεια των πραγμάτων, με την οποία όλη σχεδόν η διανοητική σκέψη συνεχίζει να αγωνίζεται χωρίς τελειωμό ή καθορισμένη έκβαση σαν να μην υπήρχε τίποτε άλλο, αλλά ερευνά και την ουσία. Οι Ταντριστές χρησιμοποιούν τη φράση πασιάντι βακ για να περιγράψουν ένα επίπεδο της Βακ-Σάκτι, τον κατανοούντα Λόγο. Εδώ όμως υπάρχει πασιάντι μπούντι, η κατανοούσα νοημοσύνη. Αυτό, ίσως, συμβαίνει επειδή ο οραματιστής-εντός έχει περάσει από τη σκέψη στην εμπειρία. Υπάρχουν πολλοί όμως οι οποίοι έχουν μεν πληθώρα εμπειριών, χωρίς απαραίτητα να φτάνουν σε ένα τέτοιο σημείο διαύγειας σκέψης. Η ψυχή αισθάνεται, ο νους όμως συνεχίζει με μικτές και ατελείς καταγραφές, θολές εικόνες και σύγχυση σε ό,τι αφορά την ιδέα. Εδώ θα πρέπει να υπήρχε, έτοιμο στη φύση, το δώρο της ορθής όρασης. Μια τόσο γρήγορη και αποφασιστική απαλλαγή από την τρεμοφέγγουσα καταχνιά και τις ομίχλες που η σύγχρονη διανόηση αποδέχεται ως το Φως της Αλήθειας, είναι μεγάλο κατόρθωμα. Ο σύγχρονος νους (και εμείς μαζί του) έχει περιπλανηθεί για τόσο πολύ και με τέτοια επιμονή στην Κοιλάδα των Απατηλών Αναλαμπών, που δεν είναι εύκολο για τον καθένα να διαλύσει την καταχνιά του και να την αντικαταστήσει με τη λιακάδα της καθαρής όρασης, τόσο γρήγορα και τόσο ολοκληρωτικά όσο συνέβη σε αυτήν την περίπτωση. Όλα όσα αναφέρονται εδώ περί σύγχρονου ουμανισμού και ανθρωπισμού, περί των μάταιων προσπαθειών συναισθηματικών ιδεαλιστών και αναποτελεσματικών διανοουμένων, περί τεχνητού εκλεκτικισμού και άλλα τέτοια συναφή, είναι πράγματι θαυμάσια ξεκάθαρα και βρίσκουν ακριβώς το στόχο τους. Δεν είναι όμως αυτά τα μέσα με τα οποία η ανθρωπότητα θα μπορέσει να επιτύχει την επιτακτική και δραστική αλλαγή των τρόπων ζωής της, αλλά μόνον γυρίζοντας πίσω στα θεμέλια της Πραγματικότητας – όχι απλώς μέσω ιδεών και νοητικών μορφών, αλλά με μια αλλαγή συνειδητότητας, με μια εσώτερη πνευματική μεταστροφή. Όμως, αυτή είναι μια αλήθεια που δύσκολα θα βρει ακροατήριο στον παρόντα θόρυβο των πολυάριθμων και παντός είδους φωνασκιών, σύγχυσης και καταστροφής. Μια διάκριση, η διάκριση που διατυπώνεται πολύ έντονα εδώ, μεταξύ του επιπέδου της φαινομενικής διαδικασίας (της εξωτερικευμένης Πρακρίτι) και του επιπέδου της Θείας Πραγματικότητας, είναι από τις πρώτες συστάσεις της εσώτερης σοφίας. Η κατεύθυνση που δίνεται σε αυτές τις σελίδες, δεν είναι απλώς και μόνο μια ευφυής εξήγηση. Εκφράζει πλήρως μια από τις ξεκάθαρες βεβαιότητες που συναντάς όταν περνάς τα σύνορα και κοιτάς προς τον εξωτερικό κόσμο από το έδαφος της εσώτερης πνευματικής εμπειρίας. Όσο περισσότερο αλλάζει η θέα των πραγμάτων και η εξωτερική γνώση που οργανώνει η επιστήμη παίρνει την αληθινή και πολύ περιορισμένη της θέση. Η επιστήμη όμως, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της νοητικής και εξωτερικής γνώσης, σου παρέχει μόνον την αλήθεια της διαδικασίας. Εγώ δε θα πρόσθετα, πως δεν παρέχει καν την πλήρη αλήθεια της διαδικασίας. Διότι αντιλαμβάνεσαι μεν μερικά από τα χονδροειδή αισθητά υλικά, σου διαφεύγουν όμως τα πολύ σπουδαία και μη αισθητά. Μόλις και μετά βίας αντιλαμβάνεσαι τον τρόπο, όχι όμως και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνουν τα πράγματα στη Φύση. Μετά από όλους τους θριάμβους και τα θαύματα της επιστήμης η ερμηνευτική θεωρία, ο αποχρών λόγος, η σημασία του όλου παραμένουν περισσότερο σκοτεινά και περισσότερο μυστηριώδη από ποτέ. Το σχέδιο που η επιστήμη έχει κατασκευάσει ως προς την εξέλιξη, όχι μόνον αυτού του πλούσιου, απέραντου και ποικιλόχρωμου υλικού κόσμου, αλλά και για τη ζωή, τη συνειδητότητα, τον νου (και την επεξεργασία τους από μια άλογη μάζα ηλεκτρονίων, πανομοιότυπων και διαφοροποιούμενων μόνον ως προς την ταξινόμηση και τον αριθμό τους), είναι μια παράλογη μαγεία, περισσότερο δυσνόητη από οτιδήποτε θα μπορούσε να έχει συλλάβει και η πλέον μυστικιστική φαντασία. Η επιστήμη, τελικά, μας φέρνει μπροστά σε ένα πραγματωμένο παράδοξο, σε ένα αυστηρά καθορισμένο συμβάν, σε κάτι ανέφικτο που, κατά κάποιον τρόπο, έγινε πραγματικότητα – μας παρουσιάζει μια καινούρια, μια υλική Μαγιά, αγκατάνα-γκατάνα-πατιγιάσι, ευφυέστατη στο να πετυχαίνει το αδύνατο, ένα θαύμα που λογικά δεν μπορεί να υφίσταται, αλλά που παρόλα αυτά υπάρχει, ακαταμάχητα οργανωμένο, παραμένοντας ωστόσο παράλογο και ανεξήγητο. Και αυτό, προφανώς, συμβαίνει επειδή η επιστήμη απέτυχε να δει κάτι βασικό. Είδε και εξέτασε εξονυχιστικά τι έχει συμβεί και, κατά κάποιο τρόπο, πως έχει συμβεί, αλλά έκλεισε τα μάτια στο κατιτί που έκανε εφικτό αυτό το ακατόρθωτο, κάτι που υπάρχει για την εκδήλωσή του. Δεν θα ανακαλύψεις τη θεμελιακή ερμηνεία των πραγμάτων, εάν δεν συλλάβεις το νόημα της Θείας Πραγματικότητας, διότι παραμένεις προσκολλημένος στον τεράστιο επιφανειακό φλοιό της επιδεκτικής και λειτουργικής εμφάνισης. Η κατανόηση της μαγείας του μάγου που προσπαθείς να αναλύσεις, θα γίνει εφικτή μόνον όταν προχωρήσεις στη συνειδητότητα του ίδιου του μάγου και αρχίσεις να έχεις την εμπειρία της αληθινής προέλευσης, της σημασίας και των κύκλων της Λίλα. Λέω “αρχίσεις”, επειδή η Θεία Πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή ώστε με το πρώτο άγγιγμα να έχεις τη δυνατότητα της πλήρους γνώσης της ή να την θέσεις εντός των ορίων κάποιου μαθηματικού τύπου. Είναι το Άπειρο και ανοίγει μπροστά σου μια άπειρη γνώση απέναντι στην οποία ολόκληρη η επιστήμη δεν είναι παρά κάτι άνευ αξίας. Αγγίζεις όμως παρόλα αυτά το ουσιώδες, το αιώνιο πίσω από τα πράγματα και, στο φως Του, τα πάντα αρχίζουν να γίνονται εκ βαθέων φωτεινά και ενδομύχως καταληπτά. Γνωρίζεις ήδη τη γνώμη μου για τα αναποτελεσματικά τσιμπολογήματα ορισμένων καλοπροαίρετων επιστημονικών μυαλών στην επιφάνεια (ή φαινομενική επιφάνεια) της πνευματικής Πραγματικότητας πίσω από τα πράγματα, και γι’ αυτό δεν χρειάζεται να επεκταθώ. Πολύ σπουδαιότερα, όμως, είναι τα προγνωστικά ενός μεγαλύτερου κινδύνου που εμφανίζεται με την καινούρια επίθεση του αντιπάλου, τους σκεπτικιστές, εναντίον της εγκυρότητας της πνευματικής και της πέραν του φυσικού εμπειρίας, η καινούρια τους στρατηγική καταστροφής την οποία υιοθετούν και ερμηνεύουν, σύμφωνα με τον δικό τους τρόπο και αντίληψη. Μπορεί και να υπάρχει, πράγματι, σοβαρός λόγος για ανησυχία. Αμφιβάλλω, όμως, εάν και άπαξ η ενδελεχής εξέταση αυτών των πραγμάτων αρχίσει, ότι ο νους της ανθρωπότητας θα παραμείνει επί μακρόν ικανοποιημένος με τόσο ανόητα επιφανειακές και εξωτερικές ερμηνείες – ερμηνείες που, ουσιαστικά, δεν ερμηνεύουν τίποτα. Εάν οι υπέρμαχοι της θρησκείας υιοθετήσουν την εύκολη λεία μιας επισφαλούς θέσης (επιβεβαιώνοντας μόνο την υποκειμενική εγκυρότητα της πνευματικής εμπειρίας), έχω την εντύπωση πως και οι αντίπαλοι θα διακινδυνεύσουν, επίσης, να θυσιάσουν εν αγνοία τους τις πύλες του υλιστικού οχυρού, απλά και μόνον λόγω της συγκατάθεσής τους να αποδεχθούν και να εξετάσουν την πνευματική και πέραν του φυσικού εμπειρία. Η οχύρωσή τους στο υλικό πεδίο, η άρνησή τους να παραδεχθούν ή ακόμη και να εξετάσουν πράγματα πέραν του φυσικού, ήταν το ισχυρό και ασφαλές προπύργιό τους. Άπαξ και αυτό εγκαταλειφθεί, ο ανθρώπινος νους, πιέζοντας προς κάτι λιγότερο αρνητικό, κάτι περισσότερο χρήσιμα θετικό, θα περάσει πάνω από τα κουφάρια των θεωριών τους και τα κατακερματισμένα ερείπια των άκυρων πλέον, ερμηνειών και ευφυών ψυχολογικών χαρακτηρισμών τους. Αλλά τότε ένας άλλος κίνδυνος μπορεί να αναδυθεί – όχι μιας τελικής άρνησης της Αλήθειας, αλλά η επανάληψη, κάτω από παλιές ή νέες μορφές, ενός παρελθόντος σφάλματος. Από τη μια πλευρά, η αναβίωση ενός τυφλού φανατικού σκοταδισμού και μιας μισαλλόδοξης θρησκευτικότητας, από την άλλη, η ολίσθηση σε παγίδες και τέλματα αποκρυφισμού και ψευδο-πνευματισμού – σφάλματα τα οποία ενδυνάμωσαν την υλιστική επίθεση ενάντια στο παρελθόν και στις πεποιθήσεις του. Αυτά όμως τα φαντάσματα που πάντα αντιμετωπίζουμε στη διαχωριστική γραμμή ή στην ενδιάμεση περιοχή μεταξύ υλικού σκότους και τέλειας Λαμπρότητας. Σε πείσμα όλων, η νίκη του υπέρτατου Φωτός, ακόμη και στη σκοτεινιασμένη γήινη συνειδητότητα, ίσταται ως η μόνη βεβαιότητα. Η τέχνη, η ποίηση, η μουσική δεν είναι Γιόγκα. Δεν είναι από μόνα τους πνευματικά πράγματα, όπως και η φιλοσοφία δεν είναι κάτι πνευματικό, ούτε η επιστήμη. Και εδώ ενεδρεύει άλλη μια περίεργη αναπηρία της σύγχρονης διανόησης – η ανικανότητά της να διακρίνει μεταξύ νου και πνεύματος, η ευκολία της να παρανοεί νοητικούς, ηθικούς και αισθητικούς ιδεαλισμούς ως πνευματικότητα και τους υποδεέστερους βαθμούς τους ως πνευματικές αξίες. Η απλή αλήθεια είναι πως οι νοητικές ενοράσεις του ασχολούμενου με τη μεταφυσική ή του ποιητή, κατά πολύ υπολείπονται της απτής πνευματικής εμπειρίας. Είναι απόμακρες λάμψεις και σκιώδεις αντανακλάσεις, όχι ακτίνες που εκπηγάζουν από το κέντρο του Φωτός. Και δεν είναι λιγότερο αληθές ότι, κοιτάζοντας από την κορυφή, η διαφορά μεταξύ υψηλών νοητικών διακρίσεων και κατώτερων αναρριχήσεων αυτής της εξωτερικής ύπαρξης δεν είναι και τόσο μεγάλη. Όλες οι ενέργειες της Λίλα είναι ίδιες στην εκ των άνω θέα, τα πάντα είναι μεταμφιέσεις του Θείου. Θα πρέπει όμως να προσθέσει κανείς πως τα πάντα μπορούν να μετατραπούν σε μια στοιχειώδη μέθοδο με στόχο τη βίωση του Θείου. Μια φιλοσοφική δήλωση ως προς τον Ατμάν είναι απλώς ένας νοητικός κανόνας, δεν είναι ούτε γνώση ούτε εμπειρία. Ωστόσο όμως, το Θείο τον χρησιμοποιεί ως δίοδο επαφής. Περιέργως, κάποιο εμπόδιο στον νου εξουδετερώνεται, κάτι γίνεται αντιληπτό, μια βαθιά αλλαγή που λειτουργεί σε κάποιο εσώτερο μέρος, κάτι ήρεμο εισχωρεί στη φύση, κάτι ατάραχο, σταθερό και άφατο. Στέκεται κανείς σαν πάνω σε κορφοβούνι και βλέπει φευγαλέα ή αισθάνεται διανοητικά μια διεύρυνση, μια διείσδυση, μια απροσδιόριστη Απειροσύνη στη Φύση. Και τότε, ξαφνικά επέρχεται το άγγιγμα, μια αποκάλυψη, μια πλημμυρίδα – ο νους χάνεται μέσα στην πνευματικότητα και υφίσταται κανείς την πρώτη εισβολή του Απείρου. Ή στέκεσαι μπροστά σε έναν ναό της Κάλι δίπλα σε έναν ιερό ποταμό και βλέπεις – τι; Κάποιο άγαλμα, ένα κομψό κομμάτι αρχιτεκτονικής και σε μια στιγμή, μυστηριωδώς, απρόσμενα, στη θέση τους έρχεται μια Παρουσία, μια Δύναμη, ένα Πρόσωπο που σε κοιτάζει – μια εσώτερη ματιά μέσα σου είδε τη Μητέρα του Κόσμου. Παρόμοια αγγίγματα μπορούν να συμβούν μέσω της τέχνης, της μουσικής, της ποίησης – στον δημιουργό τους ή και σε αυτόν που αισθάνεται τη δόνηση της λέξης, την κρυφή σημασία μιας μορφής, ένα μήνυμα στον ήχο που μεταφέρει κάτι περισσότερο ίσως από αυτό που συνειδητά εννοούσε ο συνθέτης του. Τα πάντα στη Λίλα είναι δυνατόν να μετατραπούν σε παράθυρα προς την κρυμμένη Πραγματικότητα. Επιπλέον, και ενόσω κάποιος ικανοποιείται με το να κοιτάζει μέσα από παράθυρα, το κέρδος είναι μόνο αρχικό. Κάποια μέρα θα πρέπει να πάρει τη ράβδο του προσκυνητή και να ξεκινήσει το ταξίδι προς τα εκεί όπου η Πραγματικότητα είναι παντοτινά εκδηλωμένη και παρούσα. Ακόμη όμως λιγότερο ικανοποιητική πνευματικά είναι η προσκόλληση σε ανυπόστατους αντικατοπτρισμούς. Επιβάλλεται μια αναζήτηση για το Φως που πασχίζουν να απεικονίσουν. Επειδή όμως η Πραγματικότητα και αυτό το Φως είναι τόσο μέσα μας όσο και σε κάποια ανώτερη περιοχή υπεράνω του επιπέδου του θανάτου, για την αναζήτησή τους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πολλές από τις μορφές και δραστηριότητες της ζωής – όπως προσφέρει κανείς ένα λουλούδι, μια προσευχή, μια πράξη προς το Θείο, μπορεί να προσφέρει επίσης μια δημιουργία ομορφιάς, ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μια εικόνα, μια μελωδία και μέσω αυτών να επιτύχει μια επαφή, μια απόκριση ή μια εμπειρία. Και όταν αυτή η θεία συνειδητότητα έχει εισχωρήσει ή όταν αναπτύσσεται εντός, τότε και η έκφρασή της στη ζωή μέσα από αυτά τα πράγματα δεν αποκλείεται από τη Γιογκα. Αυτές οι δημιουργικές δραστηριότητες μπορούν ακόμη να έχουν τη θέση τους, μολονότι αυτή η θέση δεν είναι ουσιαστικά ανώτερη κάποιας άλλης που μπορεί να τεθεί στη χρήση και στην υπηρεσία του Θείου. Η τέχνη, η ποίηση, η μουσική, έτσι όπως συνήθως λειτουργούν δημιουργούν νοητικές και ζωτικές, όχι όμως πνευματικές αξίες. Μπορούν ωστόσο να στραφούν προς έναν ανώτερο σκοπό, και τότε, όπως όλα όσα είναι ικανά να συνδέσουν τη συνειδητότητά μας με το Θείο, μετατρέπονται και γίνονται πνευματικά και αποδεκτά μέρη μιας ζωής της Γιόγκα. Τα πάντα παίρνουν νέες αξίες, όχι από τον εαυτό τους, αλλά από τη συνειδητότητα που τα χρησιμοποιεί. Διότι ένα πράγμα μόνο είναι πρωταρχικό, απαραίτητο, υποχρεωτικό – το να γίνεις συνειδητός της Θείας Πραγματικότητας, το να ζεις μέσα της διαρκώς.
23 Μαρτίου 1932
SRI AUROBINDO ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 2006
Είκοσι μέρες πριν ο Σείριος μπει σε πορεία σύγκλισης με τον Ήλιο, ξεκίνησε η περίοδος του κυνικού καύματος. Ο πλανήτης άρχισε να συγκρούεται ολοένα και περισσότερο με το άψυχο. Την 1η Ιουλίου δεκαπέντε άνθρωποι βρήκαν τον θάνατο σε ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα κοντά στην Οαχάκα του Μεξικού. Άλλοι δεκαπέντε σκοτώθηκαν την επομένη, όταν μια πολυκατοικία κατέρρευσε στη Μαδρίτη. Στις 4 Ιουλίου ένα λεωφορείο έπεσε σε ένα ποτάμι κοντά στο Καράτσι και τριάντα ένας επιβάτες πνίγηκαν. Άλλα τριάντα εννέα άτομα πνίγηκαν ύστερα από δύο μέρες, σε μια τροπική καταιγίδα στις κεντρικές Φιλιππίνες. Στις 9 Ιουλίου τα νησιά του Αιγαίου χτυπήθηκαν από σεισμό και από τα παλιρροιακά κύματα σκοτώθηκαν σαράντα τρεις. Στις 14 Ιουλίου ένα Αεροσκάφος Μεταφοράς Προσωπικού συνετρίβη αμέσως μετά την απογείωσή του από τη Βάση ΜακΓκουάιρ στο Νιου Τζέρσι, σκοτώνοντας σαράντα πέντε. Ένας σεισμός στο Αντζάρ της Ινδίας, στις 21 Ιουλίου είχε 117 θύματα. Από τις 22 έως 24 Ιουλίου τριακόσιοι άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις πρωτοφανούς έντασης πλημμύρες στο κεντρικό και νότιο Ιράν. Στις 28 Ιουλίου ένα λεωφορείο έπεσε από ένα φεριμπότ στο Κουόπιο της Φινλανδίας και δεκαπέντε άτομα πνίγηκαν. Στις 29 Ιουλίου δεκαεννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν τέσσερις δεξαμενές πετρελαίου ανατινάχτηκαν κοντά στο Ντούμας του Τέξας. Την 1η Αυγούστου δεκαεφτά άνθρωποι βρήκαν τον θάνατο στα συντρίμμια ενός τρένου κοντά στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Άλλοι δεκαπέντε πνίγηκαν στις 4 και 5 του ίδιου μήνα, σε πλημμύρες στη νοτιοδυτική Πενσιλβάνια. Την ίδια εβδομάδα ένας τυφώνας που χτύπησε τις επαρχίες Τσεκιάνγκ, Χονάν και Χοπέχ κόστισε τη ζωή σε 2.161 ανθρώπους. Έξι φορτηγά με δυναμίτες ανατινάχτηκαν στις 7 Αυγούστου στο Κάλι της Κολομβίας, σκοτώνοντας περίπου 1.100. Την ίδια μέρα εννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα στο Πρέροβ της Τσεχοσλοβακίας. Την επομένη262 ανθρακωρύχοι πέθαναν παγιδευμένοι σε μια πυρκαγιά που ξέσπασε σε ένα ορυχείο κάτω από τη Μαρσινέλ του Βελγίου. Την εβδομάδα μεταξύ 12 και 18 Αυγούστου οι χιονοστιβάδες στο Μον Μπλαν παρέσυραν δεκαπέντε ορειβάτες στο βασίλειο του θανάτου. Την ίδια εβδομάδα μια έκρηξη αερίου στο Μοντιτσέλο της Γιούτα σκότωσε δεκαπέντε ανθρώπους, ενώ ένας τυφώνας σάρωσε την Ιαπωνία και την Οκινάουα, σκοτώνοντας άλλους τριάντα. Άλλοι είκοσι εννέα ανθρακωρύχοι πέθαναν στις 27 Αυγούστου από εισπνοή δηλητηριωδών αερίων σε ένα ορυχείο στην Άνω Σιλεσία. Πάντα στις 27, ένα βομβαρδιστικό του Ναυτικού κατέπεσε σε κατοικημένη περιοχή στο Σάνφορντ της Φλόριντα, σκοτώνοντας τέσσερα άτομα. Την επομένη μια έκρηξη αερίου στο Μόντρεαλ σκότωσε εφτά ανθρώπους, ενώ 138 βρήκαν το θάνατο σε αναπάντεχες πλημμύρες στην Τουρκία.
Κι αυτοί ήταν μόνο οι μαζικοί θάνατοι, στους οποίους πρέπει να προστεθούν οι περιπτώσεις όσων ακρωτηριάστηκαν, όσων έμειναν ανάπηροι, άστεγοι ή έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Είναι κάτι που συμβαίνει κάθε μήνα, σε μια ακολουθία συγκρούσεων ανάμεσα σε διάφορες ομάδες έμβιων όντων και του κόσμου που τους περιβάλλει και απλώς αδιαφορεί για τις τύχες τους. Ανατρέξτε σε οποιοδήποτε ετήσιο αλμανάκ, διαβάστε τις σελίδες με τις «Καταστροφές» - απ’ όπου και τα ανωτέρω στοιχεία. Πρόκειται για μια συναλλαγή που επαναλαμβάνεται τον ένα μήνα μετά τον άλλο, εις το διηνεκές.
...Την επόμενη μέρα, αφότου πετάχτηκαν στην όχθη μερικά δέματα με βαμβακερά προϊόντα και μερικές κάσες με προμήθειες, το ατμόπλοιο-σαρδελοκούτι αναχώρησε, ενώ μέχρι την επιστροφή του θα περνούσαν άλλοι έξι μήνες. Στο κατάστρωμα ο Διευθυντής άγγιξε το κασκέτο του ως ένδειξη χαιρετισμού προς τους δύο αντιπροσώπους που στέκονταν στην όχθη κουνώντας τα καπέλα τους, και γυρνώντας προς έναν παλιό υπάλληλο της Εταιρείας καθώς πήγαινε προς το αρχηγείο είπε: «Δες αυτούς τους δύο ηλίθιους. Θα πρέπει να ‘ναι τρελοί αυτοί που μου ‘στειλαν τέτοιους τύπους. Τους είπα να φυτέψουν έναν λαχανόκηπο, να χτίσουν καινούργιες αποθήκες και φράκτες, και να φτιάξουν μια πλωτή αποβάθρα. Βάζω στοίχημα πως τίποτα δεν θα γίνει! Δεν θα ξέρουν πως ν’ αρχίσουν. Πάντα πίστευα πως ο σταθμός σε αυτό το ποτάμι είναι άχρηστος, κι αυτοί ταιριάζουν γάντι στον σταθμό!»
«Θα στρώσουν εκεί πέρα», είπε ο βετεράνος μειδιώντας.
«Όπως και να ‘χει, γλίτωσα από δαύτους για έξι μήνες», απάντησε κυνικά ο Διευθυντής.
Ο Κάιερτς και ο Καρλιέ είδαν το ατμόπλοιο να στρίβει κι ύστερα επέστρεψαν στον σταθμό ανεβαίνοντας αγκαζέ την πλαγιά της όχθης. Βρίσκονταν σε αυτή την αχανή και σκοτεινή χώρα για ελάχιστο διάστημα, και πάντοτε μεταξύ άλλων λευκών, υπό τον έλεγχο και την καθοδήγηση των ανωτέρων τους. Και τώρα, καθώς δέχονταν παθητικά τις υφέρπουσες επιδράσεις του περιβάλλοντός τους, ένιωσαν ολομόναχοι και ξαφνικά αβοήθητοι για να αντιμετωπίσουν τον αγριότοπο, έναν αγριότοπο που γινόταν ακόμα πιο παράξενος, ακόμα πιο ακατανόητος με τις μυστηριώδεις ματιές της σφύζουσας ζωής του. Ήταν δύο εντελώς ασήμαντα και ανίκανα άτομα, που κατόρθωναν να υπάρχουν μονάχα λόγω της υψηλής οργάνωσης του πολιτισμένου πλήθους. Ελάχιστοι συνειδητοποιούν πως η ζωή τους, η καθαυτό ουσία του χαρακτήρα, των ικανοτήτων και των παράτολμων ενεργειών τους, εκφράζουν απλώς την πίστη τους στην ασφάλεια του περιβάλλοντός τους. Το θάρρος, η ηρεμία, η αυτοπεποίθηση, τα συναισθήματα και οι αρχές, κάθε σπουδαία και ασήμαντη σκέψη δεν ανήκουν στο άτομο αλλά στο πλήθος: στο πλήθος που πιστεύει τυφλά στην ακατανίκητη δύναμη των θεσμών και των ηθών του, στην ισχύ της τάξης και της γνώμης του. Ωστόσο η επαφή με την αμιγή, αδυσώπητη αγριότητα, με την πρωτόγονη φύση και τον πρωτόγονο άνθρωπο, ενοχλεί ακαριαία και βαθιά την καρδιά. Στην αίσθηση ότι είναι κανείς μόνος του, στη σαφή αντίληψη της μοναξιάς των σκέψεών του, των συναισθημάτων του, στην άρνηση του συνηθισμένου που είναι ασφαλές, προστίθεται η κατάφαση του ασυνήθιστου, που είναι επικίνδυνο. Εμφανίζονται πράγματα θολά, ανεξέλεγκτα και απωθητικά, και η εισβολή τους εξάπτει τη φαντασία, δοκιμάζει και ταράζει τα πολιτισμένα νεύρα τόσο των ανόητων όσο και των σοφών...
