Το διάγραμμα του Κόσμου των Οφιτών κατά Κέλσον, Ωριγένην, H. Leisegang – ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ

Δια την σαφεστέραν κατανόησιν των επομένων, πολύ θα μας βοηθήσει ένα «διάγραμμα των Οφιανών ή Οφιτών, ή Ναασηνών (εκ του εβραϊκού Ναχάς = όφις), της γνωστής Γνωστικής μεγάλης αιρέσεως της Αλεξανδρείας. Το διάγραμμα αυτό είχεν ως βάση της διδασκαλίας του ο άλλος Νεοπλατωνικός αιρεσιάρχης, ο Κέλσος, εις αντίκρουσιν των διδασκαλιών του οποίου ο Ωριγένης αφιέρωσε πολύτιμον και μακροσκελή πραγματείαν (εν Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων, έκδοσις Αποστολικής Διακονίας, Τ.9 και 10, Αθήναι 1957).

Εις το 6^ον Βιβλίον (10^ος Τόμος, σελ. 77), περιγράφει ο Ωριγένης αρκετά λεπτομερώς το εν λόγω «διάγραμμα» των Οφιανών το οποίον ο Hans Leisegang εις το έργον του «Gnosis» (Kroener, Λειψία 1924, 2^α έκδ.) απετύπωσε και απεικόνισε. Την εικόνα ταύτην μας εδόθη η ευκαιρία να αναπαραγάγωμεν εις το έργον μας «Συμβολαί εις την αρχαίαν ελληνικήν Ανθρωποσοφίαν», Αθήναι 1955, Τόμος ΙΙ, σελ. 80.

Το όλον παριστά μιαν τεραστίαν σφαίραν, οι δε ομόκεντροι κύκλοι δέον να θεωρηθούν ως σφαιρικοί τομείς. Εν τω διαγράμματι νοείται η σφαίρα αύτη του Παντός διχοτομουμένη κατά τινα μέγιστον μεσημβρινόν.

Διαιρείται εις τρία ομόκεντρα προς άλληλα βασίλεια:

α) Το βασίλειον του αγνού Πνεύματος (του Θεού). Εικονίζεται δια δύο ομοκέντρων τομέων σφαίρας εντός των οποίων αναγράφονται αι λέξεις Πατήρ και Υιός. Ο κύκλος του Πατρός όχι μόνον περιβάλλει τον κύκλον του Υιού αλλά και συνδέεται μετ’ αυτού δια μικρού κρίκου φέροντος το όνομα ΑΓΑΠΗ.

Αμέσως κατωτέρω ακολουθούν δύο κύκλοι΄ ο εις κιτρίνου χρώματος (του Φωτός), ο έτερος κυανού χρώματος (του σκότους). Όπως και προηγουμένως οι δύο ούτοι κύκλοι συνδέονται δια συνδετικού κρίκου φέροντος την γενικήν ονομασίαν ΖΩΗ. Εις την ουρανίαν αυτήν περιοχήν εδρεύουν οι 12 «Πατρικοί Άγγελοι», τα τέκνα των Ελοϊμ και της Εδέμ, μεταξύ αυτών ο σπουδαιότερος Άγγελος, ο Λυτρωτής, ο Χριστός Ιησούς (Βαρούχ κατά τους Οφίτας).

β) Το ενδιάμεσον βασίλειον (των μεταλλαγών). Παρίσταται δια πυρίνου κύκλου όστις περιλαμβάνει εν εαυτώ και τον Παράδεισον. Είναι ο ουρανός των απλανών αστέρων μετά των 12 ζωδιακών αστερισμών μετά των 12 ζωδιακών αστερισμών και των 12 Αγγέλων της Εδέμ. Ο Παράδεισος εικονίζεται δι’ ορθογωνίου τετραπλεύρου υποδηλούντος δια του σχήματός του τας Πύλας (Ισημερινών και τροπικών σημείων) και τους 4 ποταμούς οι οποίοι τον διασχίζουν. Περικλείει τα δύο Δένδρα, το Δένδρον της Γνώσεως του Καλού και του Κακού, ως και το Δένδρον της Ζωής. Εν αυτώ λοιπόν αναπτύσσεται ζωή και γνώσις των οποίων η δυνάμει ύπαρξις, παρίσταται ήδη εις το πρώτον Βασίλειον (το θείον). Ο Παράδεισος τέμνεται κατακορύφως εις δύο μέρη δια της ακτινοβόλου ρομφαίας, η οποία κατά τον Φίλωνα συμβολίζει την δονητικήν και κυκλικήν κίνησιν του Ουρανού.

γ) Το γήινον (μορφικόν) βασίλειον. Κάτωθεν του κύκλου του Παραδείσου και του Ζωδιακού άρχεται η κυρίως γηίνη περιοχή. Περιβάλλεται ως δια κλοιού καθ’ ολοκληρίαν υπό του μεγάλου Δράκοντος Λευιαθάν, της Ψυχής του Κόσμου, του Άρχοντος του κόσμου τούτου. Υπό τον κύκλον του όφεως υπάγονται αι σφαίραι των επτά πλανητών ή Αρχόντων (Κρόνου, Διός, Άρεως, Ηλίου, Αφροδίτης, Ερμού, Σελήνης).

Ακολουθεί ο κύκλος του Βεχεμώθ, η περιοχή του αέρος, όστις περιβάλλει την Γην. Το καθ’ αυτό κέντρον αντιπροσωπεύει η Γη η οποία τέμνεται εις δύο ημισφαίρια΄ το ανώτερον είναι η κυρίως Γη, η κατοικία των ζώντων όντων, ενώ το κατώτερον καλείται Γέενα ή Τάρταρος. Αυτονόητον τυγχάνει ότι τόσον ο κύκλος του Λευιαθάν, όσον και οι των αστέρων, εύρηνται εις αδιάκοπον κίνησιν, άρα μετέχουν της αενάου Ζωής.

Εκ της αλληλοδιαδόχου εκπορεύσεως των όντων εκ της μιας Πηγής (Πατρός) συνάγεται η «συγγένεια» ή «συμφυία» των στωικών και «κοινωνία» των Ορφικών και Πυθαγορείων, δι΄ης εξηγείται και εξυπακούεται η άνοδος και η γνώσις του ανωτέρου από του κατωτέρου στοιχείου της αλύσσου. Ο ίδιος ρυθμός και οι ίδιοι νόμοι που συνετέλεσαν εις την δημιουργίαν του Κόσμου ενήργησαν και δια την δημιουργίαν του Ανθρώπου, εξ όσων δε στοιχείων αποτελείται το Σύμπαν, αποτελείται και ο άνθρωπος, ήτοι εκ Πνεύματος, Ύλης και εξ ενδιαμέσου τινος παράγοντος: της Ψυχής. Κατ’ αναλογίαν υπάρχουν τρεις ομάδες ανθρώπων: οι σαρκικοί ή υλικοί που είναι αρρήκτως συνυφασμένοι με την ύλην. Οι Ψυχικοί εις τους οποίους τα φωτεινά στοιχεία και η ύλη επικρατούσιν εν ιδίω βαθμώ. Τέλος οι πνευματικοί εις ους τα φωτεινά στοιχεία υπερτερούσι της ύλης. (Οι Γνωστικοί).

Δια της Γνώσεως απολυτρούνται και ανίπτανται προς τον εξωκοσμικόν Λόγον και προς αυτόν τον Πατέρα οι Γνωστικοί (Λύτρωσις)΄ οι Ψυχικοί έχουν ελπίδα σωτηρίας αναγόμενοι όμως μόνον μέχρι του ενδοκοσμικού Λόγου (Δημιουργού), ενώ οι Υλικοί ουδεμίαν ελπίδα σωτηρίας έχουσι, και τα συνιστώντα αυτούς στοιχεία μέλλουν μετά θάνατον να επανέλθουν εις τας περιοχάς εις ας ανήκει έκαστον, διαλυομένης της προσωπικότητος.

Δια τους Γνωστικούς η λύτρωσις του ανθρώπου συνίσταται κατά μέγα μέρος εις την κατάγνωσιν του αληθούς Θεού και εις την επιτέλεσιν των υπ’ αυτού διακελευσμένων. Εις την προσπάθειαν αυτήν ο άνθρωπος δεν είναι μόνος και ανυπεράσπιστος, αλλ’ έχει ως πρότυπον και επίκουρον ένα των ανωτέρων Αιώνων, όστις απεστάλη υπό του Πατρός – Βυθού, τον σωτήρα Ιησούν Χριστόν: ούτος είναι ο Λυτρωτής. Δια μυστικής ενώσεως του Βυθού – Πατρός μετά της Σοφίας γεννάται ο Χριστός. Ο τελευταίος ούτος ενούμενος μετά του θήλεως θεωρουμένου Αγίου Πνεύματος, δίδει γένεσιν εις τον επί της Γης ως άνθρωπον ενσαρκωθέντα Ιησού, τον Σωτήρα της Ανθρωπότητος.

Έργον του γηίνου ανθρώπου είναι η αποπεράτωσις του υπό του Λόγου – Χριστού αναληφθέντος απολυτρωτικού έργου του Κόσμου και της Ανθρωπότητος. Συνίσταται δε τούτο εις την ανακύκλωσιν του δακτυλίου του Γίγνεσθαι και επάνοδον όλων των εκδηλώσεων της Δημιουργίας εις την Αγνότητα και Σοφίαν της Μονάδος εξ ης εξεπήγασαν. Κάθε άνθρωπος οφείλει να απαλλαγή από του σαρκικού και ψυχικού παράγοντος, γεννών εν εαυτώ εκτός του ενδοκοσμικού Λόγου ον ο Άνθρωπος κατέχει, (είναι δε ούτος η Ψυχή του) και τον εξωκοσμικόν Λόγον όστις είναι αγνόν και φωτεινόν Πνεύμα (Νους). Τότε απαλλάσσεται η Ψυχή από το έρμα της ύλης και καθαίρεται: αποτέλεσμα είναι ο «νέος» ο «αναγεννημένος» ο «Πνευματικός Άνθρωπος».

Κατά το σύστημα των Οφιτών και επί τη βάσει του «διαγράμματος» η λύτρωσις του πνευματικού μέρους του ανθρώπου τελείται εν τω κόσμω τούτω δι’ εγκαταλείψεως εν πρώτοις του γαιώδους σώματος αυτού εν τω Ταρτάρω. Η ούτως από του σώματος απαλλαγείσα Ψυχή, ανέρχεται προς την περιοχήν του αέρος – εις τον κύκλον του Βεχεμώθ. Ενθυμούμεθα ότι κάτι ανάλογον επρέσβευον και οι Νεοπλατωνικοί, δια της καθάρσεως υπό του στοιχείου Αήρ (και Πυρ).

Κατόπιν αρχίζει το διαπλανητικόν ταξείδι της δια μέσου των Αρχόντων των 7 πλανητών. Έκαστος τούτων αντιπροσωπεύει και εν κατώφλιον προς υπερπήδησιν, τούτο δε γίνεται δι’ απαλλαγής από των αρνητικών ιδιοτήτων των πλανητών και αντιθέτως δι’ εξάρσεως των θετικών ψυχικών προτερημάτων, άτινα εις έκαστος συμβολίζει, όπερ εικονικώς και μυστηριακώς εγίνετο δια της γνώσεως του αληθούς ονόματος των Αρχόντων και των συμβόλων αυτών.

Ο τελευταίος Άρχων είναι ο Κρόνος, όστις έφερε και το επίθετον Ιαλδαβαώθ, ο κακός θεός που έπλασε όλον αυτόν το υλικόν κόσμον (η απαισιόδοξος αντίληψις όλων σχεδόν των Γνωστικών) και όστις γειτονεύει με την Παγκόσμιον Ψυχήν που είναι ο Λέων και ο Όφις του Κόσμου (Λευιαθάν) που διαχωρίζει το γήινον βασίλειον από τα δύο ανώτερα (του Παραδείσου και του Πατρός). Εάν η Ψυχή κατορθώση να διασπάση τον κλοιόν του τελευταίου τούτου Άρχοντος και διασκελίση τον κύκλον του Μοιραίου (του Όφεως, της Ψυχής του Κόσμου), πότε εισέρχεται εις τον όγδοον κύκλον (την ογδοατικήν περιοχήν), του αγνού και ελευθέρου αιιθέρος και του Πυρός, ήτοι εις την περιοχήν των απλανών αστέρων και συγχρόνως εις τον Παράδεισον΄ απαλλάσσεται τότε του κύκλου της Ειμαρμένης και των αναγεννήσεων εντός του μορφικού περιβάλλοντος των πλανητών και της Γης, έχει κατακτήση το στάδιον της Σωτηρίας.

Η κατάστασις αύτη ομοιάζει προς την θεωρίαν του Νεωπλατωνισμού. Η Ψυχή κατ’ αυτήν αποκτά την Γνώσιν και θεάται το νοητόν κάλλος δια του Νου. Λαμβάνει συνείδησιν της θεότητος και γιγνώσκει την φύσιν Αυτής. Είναι το στάδιον εις κατέληγον τα ελάσσονα Μυστήρια της αρχαιότητος η αργότερον αποκληθείσα Βασιλική Τέχνη.

Δια της Σωτηρίας, ο μύστης διέσπα τον κλοιόν του Μοιραίου και εγκαθίστατο εις την περιοχήν του «Παραδείσου», όπου ανέκτα τα προ της καθόδου ή πτώσεώς του εις τον υλικόν κόσμον δικαιώματα και προνόμια, δηλαδή την αθανασίαν. Δια της Λυτρώσεως υπερέβαινε και το στάδιον αυτό της εξελίξεως και επετύγχανε την Ένωσιν, την Ταύτισιν μετά του θείου Πατρός του.

Τόσον ο οπαδός μιας γνωστικής αιρέσεως (Χριστιανός), όσον και όλοι οι αρχαιότεροι μύσται όλων των Μυστηρίων, εκεί απέβλεπον: εις την Σωτηρίαν και την Λύτρωσιν. Ώφειλον πάντες να κατανοήσουν τας μεγάλας αυτάς και τολμηράς αληθείας ουχί δια της λογικής και της διανοίας. Έπρεπε να υποβληθούν εις συστηματικήν και προοδευτικήν μύησιν, να αποκτήσουν δια διαφόρων θεουργικών και τελετουργικών αποκαλύψεων τας ανωτέρας πνευματικάς ικανότητας – ως την ενόρασιν, την έλλαμψιν και την εποπτείαν – και δι’ αυτών να επιλύσουν τας εις τας Σχολάς εκείνας εκφερομένας αλληγορίας, μύθους και συμβολικάς αφηγήσεις.

Λείψανα των πρακτικών τούτων τελετουργιών διεσώθησαν μέχρις ημών εις ό,τι αφορά τους Γνωστικούς – και δια τούτο αρχίσαμεν εξ αυτών. Αντιθέτως αι πληροφορίαι που έχομεν δια το τελεστικόν μέρος των αρχαίων Μυστηρίων (εκτός μερικών τελετουργικών ύμνων τους οποίους και εδημοσιεύσαμεν εις το έργον μας, «Φιλοσοφικοί και λειτουργικοί Ύμνοι της Αρχαίας Ελλάδος, Βιβλιοθήκη της Σφιγγός 1979) είναι λίαν πενιχραί και σχεδόν ανύπαρκτοι, όχι διότι δεν υπήρχον αλλά διότι, λόγω του απορρήτου και των διωγμών, ολοσχερώς απωλέσθησαν.

ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ

Ο ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΙΩΝ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΔΕΟΘΕΑΤΡΟΝ ΚΑΙ ΔΙΜΕΛΗ 1998