Ο Καταστροφέας των Σκιών – Joseph Campbell

Δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται ποτέ να υπάρξει συγκεκριμένο σύστημα ερμηνείας των μύθων. Η μυθολογία είναι σαν το θεό Πρωτέα, «το γέροντα της θάλασσας με τη γλυκιά λαλιά». Ο θεός «θα πει μια λέξη και θα πάρει το σχήμα κάθε πράγματος που βαδίζει στη γη, κολυμπάει στο νερό ή καίει σαν τη φωτιά»(1).

Ο ταξιδιώτης της ζωής που επιθυμεί να διδαχθεί από τον Πρωτέα πρέπει «να τον αρπάξει με δύναμη και να τον πιέσει όσο μπορεί», ώστε τελικά να εμφανισθεί με την κανονική μορφή του. Αυτός ο πανέξυπνος θεός, όμως, δεν αποκαλύπτει ποτέ – ακόμη και στον πιο ικανό αναζητητή – όλη την έκταση της σοφίας του. Η απάντηση που θα δώσει, θα αφορά μόνο την ερώτηση που θα του έχει τεθεί και αυτό που αποκαλύπτει είναι σημαντικό ή ασήμαντο, ανάλογα με την ερώτηση. «Οπότε ο ήλιος ανατέλλει και στέκεται ψηλά, στη μέση του ουρανού, η αρχαία μορφή αναδύεται από την αρμύρα της θάλασσας, εκείνη με τη γλυκιά λαλιά, πριν έλθει η ανάσα του Δυτικού Άνεμου και τον καλύψουν τα σκοτεινά κύματα της θάλασσας. Και μόλις βγαίνει, ξαπλώνει στα βαθουλώματα των σπηλαίων για να κοιμηθεί, πλαισιωμένος από τις φώκιες, η σπορά της όμορφης κόρης του αλμυρού νερού, που κλάπηκαν βίαια από τα νερά της γκρίζας θάλασσας, και είναι πικρά τα αρώματα που οσφραίνονται στους βυθούς της αλμυρής θάλασσας»(2). Ο έλληνας πολεμιστής βασιλιάς Μενέλαος, με την καθοδήγηση μιας εξυπηρετικής θυγατέρας του γέροντα θαλασσινού θεού, έμαθε τον τρόπο για να αποκτήσει την εύνοια του θεού, επειδή μοναδική του επιθυμία ήταν να μάθει τα μυστικά των προσωπικών του δυσκολιών και τις περιπλανήσεις των φίλων του. Ο θεός δεν αρνήθηκε να του απαντήσει.

Ο μοντέρνος νους θεωρεί τη μυθολογία σαν μια αξέξια και πρωτόγονη προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου της φύσης (Φρέιζερ). Σαν ένα δημιούργημα της ποιητικής φαντασίας των προϊστορικών χρόνων, που παρεξηγήθηκε με το πέρασμα του χρόνου (Μίλερ). Σαν ένα αρχείο αλληγορικής καθοδήγησης για να δώσει το άτομο μια μορφή στην ομάδα του (Ντιρκχάιμ). Σαν ένα ομαδικό όνειρο, σύμπτωμα των αρχετυπικών αγώνων μέσα στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής (Γιουνγκ). Σαν τον παραδοσιακό φορέα των βαθύτατων μεταφυσικών ενοράσεων του ανθρώπου (Κουμαρασβάμι). Και σαν την Αποκάλυψη του Θεού στα τέκνα Του (Εκκλησία). Η μυθολογία είναι όλα αυτά. Οι διάφορες θεωρίες καθορίζονται από την προσωπικότητα του δημιουργού τους. Γιατί όταν δε διερευνάται με βάση το τι πραγματικά είναι, αλλά με το πως λειτουργεί, πως υπηρέτησε στο παρελθόν την ανθρωπότητα ή πως μπορεί να τη βοηθήσει σήμερα, τότε η μυθολογία εμφανίζεται τόσο πειθήνια, όσο και η ίδια η ζωή στα πάθη και τις απαιτήσεις του ατόμου, της ψυχής και της εποχής.

___________________

1. Ομήρου Οδύσσεια IV, 401, 417-418 (Μτφρ. Νίκος Καζαντζάκης).

2. Όπως προηγ. IV, 400-406

JOSEPH CAMPBELL

Ο ΗΡΩΑΣ ΜΕ ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΙΑΦΑΡΙΚΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ 2001