Ο ηθοποιός – G.I. Gurdjieff

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, 16 ΜΑΡΤΙΟΥ 1924

Ερ.: Το επάγγελμα του ηθοποιού είναι μήπως χρήσιμο για την ανάπτυξη συντονισμένης εργασίας των κέντρων;

Απ.: Όσο περισσότερο παίζει ένας ηθοποιός, τόσο περισσότερο η εργασία των κέντρων διαχωρίζεται μέσα του. Για να παίξει κανείς, πρέπει πριν απ' όλα, να είναι καλλιτέχνης.

Έχουμε μιλήσει για το φάσμα που παράγει το λευκό φως. Ένας άνθρωπος μπορεί να ονομαστεί ηθοποιός μόνο αν είναι ικανός, τρόπος του λέγειν, να παράγει λευκό φως. Πραγματικός ηθοποιός είναι εκείνος που δημιουργεί, εκείνος που μπορεί να παράγει και τα εφτά χρώματα του φάσματος. Έχουν υπάρξει και υπάρχουν ακόμα και σήμερα, τέτοιοι καλλιτέχνες. Στη σημερινή εποχή όμως, ένας ηθοποιός είναι γενικά ηθοποιός μόνο εξωτερικά.

Όπως κάθε άνθρωπος, έτσι και ο ηθοποιός έχει έναν ορισμένο αριθμό βασικών στάσεων. Οι άλλες του στάσεις δεν είναι παρά διαφορετικοί συνδιασμοί των βασικών. Όλοι οι ρόλοι φτιάχνονται από τις στάσεις. Είναι αδύνατο να αποκτήσουμε νέες στάσεις με εξάσκηση. Η εξάσκηση μπορεί μόνο να δυναμώσει τις παλιές. Όσο περνάει ο καιρός, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να μάθετε νέες στάσεις, τόσο λιγότερες δυνατότητες υπάρχουν.

Όλη η ένταση του ηθοποιού είναι μάταιη. Είναι απλώς απώλεια ενέργειας. Αν εξοικονομούσε το υλικό αυτό και το ξόδευε σε κάτι νέο, θα ήταν πιο χρήσιμο. Όπως είναι σήμερα, σπαταλιέται σε παλιά πράγματα.

Μόνο η φαντασία η δική του και των άλλων ανθρώπων κάνει να φαίνεται πως ο ηθοποιός δημιουργεί. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί να δημιουργήσει.

Στην εργασία μας, αυτό το επάγγελμα δεν μπορεί να βοηθήσει. Αντίθετα, χειροτερεύει τα πράγματα για το μέλλον. Όσο πιο σύντομα ένας άνθρωπος εγκαταλείψει αυτό το επάγγελμα, τόσο το καλύτερο για το αύριο, τόσο πιο εύκολο είναι ν' αρχίσει κάτι νέο.

Το ταλέντο μπορεί να σχηματιστεί σε είκοσι τέσσερις ώρες. Μεγαλοφυία υπάρχει, αλλά ένας συνηθισμένος άνθρωπος δεν μπορεί να είναι μεγαλοφυία. Δεν είναι παρά μια λέξη.

Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις τέχνες. Η πραγματική τέχνη δεν μπορεί να είναι έργο ενός συνηθισμένου ανθρώπου. Αυτός δεν μπορεί να δράσει, δεν μπορεί να είναι «Εγώ». Ένας ηθοποιός δεν μπορεί να έχει αυτό που έχει ένας άλλος άνθρωπος – δεν μπορεί να αισθανθεί όπως αισθάνεται ένας άλλος άνθρωπος. Αν παίζει το ρόλο ενός παπά, θα πρέπει να καταλαβαίνει και να συναισθάνεται όπως ένας παπάς. Αλλά αυτά μπορεί να τα έχει μόνο αν έχει όλο το υλικό του παπά, όλα όσα γνωρίζει και καταλαβαίνει ένας παπάς. Και το ίδιο ισχύει για κάθε επάγγελμα. Χρειάζεται ειδική γνώση. Ο καλλιτέχνης χωρίς γνώση, απλώς φαντάζεται.

Οι συνειρμοί εργάζονται με ορισμένο τρόπο σε κάθε άτομο. Βλέπω έναν άνθρωπο να κάνει μια ορισμένη κίνηση. Αυτό μου δίνει ένα σοκ, και από εκεί αρχίζουν οι συνειρμοί. Ένας αστυνομικός, θα μπορούσε να υποθέσει ότι ο άνθρωπος ήθελε να μου κλέψει το πορτοφόλι. Αν δεχτούμε όμως ότι ο άνθρωπος ποτέ δε σκέφτηκε το πορτοφόλι μου, εγώ, σαν αστυνομικός, δε θα είχα καταλάβει την έννοια της κίνησης. Αν είμαι παπάς έχω άλλους συνειρμούς. Νομίζω ότι η κίνηση έχει κάτι να κάνει με την ψυχή, παρόλο που ο άνθρωπος στην πραγματικότητα μπορεί να σκέφτεται το πορτοφόλι μου.

Μόνο αν γνωρίζω την ψυχολογία και των δύο, του αστυνομικού και του παπά, και τις διαφορές στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν τα πράγματα, μπορώ να καταλάβω με το μυαλό μου. Μόνο αν έχω αντίστοιχα συναισθήματα και στάσεις στο σώμα μου, μπορώ να γνωρίσω με το μυαλό μου ποιοι θα είναι οι συνειρμοί της σκέψης τους, καθώς και ποιοι συνειρμοί της σκέψης προκαλούν ποιους συνειρμούς συναισθημάτων μέσα τους. Αυτό είναι το πρώτο σημείο.

Γνωρίζοντας τη μηχανή, δίνω εντολές κάθε στιγμή για ν' αλλάξουν οι συνειρμοί – αλλά πρέπει να το κάνω αυτό κάθε στιγμή. Είναι αδύνατο να αφήσω τα πράγματα να κυλήσουν μόνα τους. Και μπορώ να κατευθύνω μόνο αν είναι παρών κάποιος που είναι ικανός να κατευθύνει.

Η σκέψη μου δεν μπορεί να κατευθύνει – είναι απασχολημένη. Τα συναισθήματά μου είναι επίσης απασχολημένα. Έτσι θα πρέπει να υπάρχει εκεί κάποιος, που δεν είναι απασχολημένος με την ηθοποιία, ούτε με τη ζωή – τότε μόνο είναι δυνατό να κατευθύνω.

Ο άνθρωπος που έχει «Εγώ» και που γνωρίζει τι απαιτείται από κάθε άποψη, μπορεί να υποδυθεί. Ο άνθρωπος που δεν έχει «Εγώ», δεν μπορεί να υποδυθεί.

Ένας συνηθισμένος ηθοποιός δεν μπορεί να παίξει ένα ρόλο – οι συνειρμοί του είναι διαφορετικοί. Μπορεί να έχει το κατάλληλο κουστούμι και να κρατά περίπου κατάλληλες στάσεις, να κάνει γκριμάτσες όπως ορίζει ο παραγωγός ή ο συγγραφέας. Ο συγγραφέας πρέπει επίσης να τα γνωρίζει όλα αυτά.

Για να είναι πραγματικός ηθοποιός, πρέπει να είναι πραγματικός άνθρωπος. Ένας πραγματικός άνθρωπος μπορεί να είναι ηθοποιός και ένας πραγματικός ηθοποιός μπορεί να είναι άνθρωπος.

Ο καθένας θα πρέπει να προσπαθεί να είναι ηθοποιός. Αυτός είναι ένας υψηλός στόχος. Ο στόχος της κάθε θρησκείας, της κάθε γνώσης, είναι να είναι κανείς ηθοποιός. Προς το παρόν, όμως, όλοι είναι ηθοποιοί.

Ο ΓΚΟΥΡΤΖΙΕΦ ΜΙΛΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ

ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΙΔΡΥΜΑ ΓΚΟΥΡΤΖΙΕΦ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ