Η ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΗΣ ΡΕΑΣ Ή ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΡΟΔΙΤΗ – ALEXANDER HISLOP

Σ’ εκείνους που δεν ήταν μυημένοι, στο δόγμα της Ελλάδας και της Ρώμης, οι χαρακτήρες της Κυβέλης, μητέρας των θεών και της Αφροδίτης, θεάς του Έρωτα, γενικά, είναι πολύ ευδιάκριτοι, σε βαθμό που μερικοί άνθρωποι να μην το βρίσκουν καθόλου δύσκολο να ταυτίσουν αυτές τις δύο θεότητες. Η λίγη δυσκολία, όμως, θα εξουδετερωθεί αν ληφθεί υπόψη η θεμελιώδης αρχή των Μυστηρίων – δηλαδή ότι κατά βάθος αναγνώριζαν μόνο τον Άνταντ (Adad) «Το μοναδικό θεό». Εφόσον ο Άνταντ ήταν Τρισυπόστατος, αυτό δημιουργούσε χώρο, όταν πλάστηκε το Βαβυλωνιακό Μυστήριο της Ανομίας, για τρεις διαφορετικές μορφές θεότητας – πατέρα, μητέρα και γιο. Αλλά όλες οι πολύμορφες θεότητες, που αφθονούσαν στον ειδωλολατρικό κόσμο, όσες ανομοιότητες και αν υπήρχαν ανάμεσά τους μεταπλάθονταν τόσο ριζικά σε τόσο πολλές μορφές κάποιας από αυτές τις θεϊκές προσωπικότητες, ή μάλλον σε δυο, διότι το πρώτο πρόσωπο ήταν, γενικά, σαν φόντο στο βάθος. Έχουμε σαφείς ενδείξεις ότι αυτό συνέβαινε. Ο Απουλήιος μας λέει, (τομ. Ι΄, σ. 995, 996), ότι όταν μυήθηκε, η θεά Ίσιδα του φανερώθηκε σαν «το πρώτο από τα επουράνια πλάσματα και σαν ομοιόμορφη εκδήλωση των θεών αρσενικών και θηλυκών... ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΤΗ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΘΕΟΤΗΤΑ ολόκληρη η υδρόγειος σεβόταν και λάτρευε και με ποικιλόμορφα σχήματα, με διαφορετικά τελετουργικά, και με μια ποικιλία από ονόματα. Αναφέροντας σύντομα πολλές από αυτές τις ονομασίες – προσφωνήσεις διακηρύσσει τον εαυτό της ότι είναι ταυτόχρονα «Πεσσινούντικα», μητέρα των θεών, (δηλ. Κυβέλη) και Παφία Αφροδίτη (Ενταύθα, σ. 991). Επειδή έτσι συνέβαινε, λοιπόν, κατά την όψιμη εκείνη εποχή των Μυστηρίων, το ίδιο πρέπει να έγινε ακριβώς στην αρχή. Τα Μυστήρια ΕΚΑΝΑΝ ΕΝΑΡΞΗ, και μάλιστα αναγκαστικά, και έτσι εγκαινιάστηκαν, με το δόγμα της ΕΝΟΤΗΤΑΣ του κορυφαίου Θεού. Φυσικά, αυτό δε θα προκαλούσε λίγη γελοιότητα και ασυνέπεια στην ίδια τη φύση του θέματος. Τόσο ο Γουϊλκινσον όσο και ο Μπούνσεν, για να απαλλαγούν από τις ασυνέπειες που συνάντησαν στο Αιγυπτιακό σύστημα, θεώρησαν αναγκαίο να καταφύγουν, ουσιαστικά, στην ίδια εξήγηση που έδωσα εγώ. Έτσι βρίσκουμε το Γουϊλκινσον να λέει: «Τόνισα ότι ο Αμούν-ρε κι άλλοι θεοί πήραν τη μορφή διαφόρων θεοτήτων που, μολονότι με πρώτη ματιά φαίνεται να παρουσιάζουν κάποια δυσκολία, μπορούν γρήγορα να ερμηνευτούν, όταν σκεφθούμε ότι καθεμιά από εκείνες που υιοθετήθηκαν οι μορφές τους ή τα εμβλήματά τους, ήταν απλώς μια ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ή θεοποιημένη ιδιότητα του ΙΔΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΟΝΤΟΣ, στο οποίο αποδίδουμε διάφορους χαρακτήρες σύμφωνα με τα διάφορα λειτουργήματα που υποτίθεται πως επιτελούσε» (WILKINSON, τομ. IV, σ. 245). Το κείμενο του Μπούνσεν είναι της ίδιας έννοιας, και έχει ως εξής: «Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις νομίζουμε ότι είμαστε δικαιολογημένοι όταν συμπεράνουμε ότι οι δυο σειρές θεών, αρχικά, ήταν ίδιες, και ότι στο μεγάλο ΖΕΥΓΟΣ των θεών, όλες αυτές οι ιδιότητες ήταν συγκεντρωμένες, από την εξέλιξη των οποίων, σε διάφορες προσωποποιήσεις, ξεπήδησε εκείνο το μυθολογικό σύστημα που μελετάμε ήδη». (BUNSEN, τομ. Ι, σ. 418).

Όλα αυτά μας εξηγούν το θέμα της ταύτισης της Κυβέλης και Αστάρτης ή Αφροδίτης. Στην ουσία, δεν υπήρχε παρά μια μόνο θεά – Το Άγιο Πνεύμα, παριστάμενο σαν θηλυκό, όταν η διάκριση του φύλου με ένα κακό τρόπο αποδινόταν στο Υπέρτατο Ον, με μια διαστροφή της μεγάλης ιδέας της Γραφής, ότι όλα τα παιδιά του Θεού δημιουργήθηκαν από τον Πατέρα και γεννήθηκαν από το Άγιο Πνεύμα του Θεού. Και κάτω από αυτή την ιδέα, το Πνεύμα του Θεού, σαν Μητέρα παριστανόταν με τη μορφή περιστεράς, σε ανάμνηση του γεγονότος ότι το Άγιο Πνεύμα, κατά τη δημιουργία, «φτερούγισε» - διότι, καθώς παρατήρησα, αυτή είναι η ακριβής σημασία του όρου στη Γένεση α΄2 – «επί της επιφανείας των υδάτων». Αυτή η θεά, λοιπόν ονομαζόταν Οπς (Ops), «φτερουγίστρια», ή Ήρα, «Περιστερά», ή Κυβέλη «Εκείνη που δένει με σπάγκους», που ο τελευταίος τίτλος της είχε σχέση με τα «δεσμά του έρωτα, τις χορδές ενός άνδρα» (που ονομάζονται στον Ωσηέ ια΄4, «σχοινιά ανθρώπου», με τα οποία, όχι μόνο ο Θεός συνεχώς, με τη θεϊκή καλοσύνη του, τραβάει τους ανθρώπους κοντά του, αλλά και με τα οποία ο πρώτος πρόγονός μας άνθρωπος Αδάμ μέσω της εμφύτευσης του Αγίου Πνεύματος, μολονότι η Εδεμική Διαθήκη ήταν άθικτη, αυτός δεν αποξενώθηκε τελείως από το Θεό.

Η ειδωλολατρική ιστορία με λεπτομέρειες ασχολείται με αυτό το θέμα, και οι μαρτυρίες γι' αυτό είναι άφθονες. Δεν μπορώ όμως να υπεισέλθω σ' αυτό τώρα. Ας σημειωθεί πάντως, ότι οι Ρωμαίοι ένωσαν τις δύο ονομασίες Ήρα και Κυβέλη. Σε μερικές περιπτώσεις εκλιπαρούσαν την υπέρτατη θεά τους με το όνομα Juno Covella (Βλ. STANLEY, Philosophy (Φιλοσοφία), σ. 1055), δηλαδή «Η περιστερά που δένει με σπάγγους». Στο Στάτιο (βιβλ. V, Sylv. 1, V 222, στον ΒΡΥΑΝΤ, τομ. ΙΙΙ, σ. 325) το όνομα της μεγάλης θεάς απαντά σαν Cybele.

“Italo gemitus Almone Cybele

Ponit, et Idaeos jam non reminiscitur manes”.

Αν ο αναγνώστης κοιτάζει, στο Λαγιάρ, το έμβλημα της τριαδικής υπέρτατης Ασσυριακής θεότητας, θα διαπιστώσει αυτή ακριβώς την ιδέα ενσωματωμένη. Εκεί οι φτερούγες και η ουρά της περιστεράς έχουν δύο ταινίες που παρεμβάλονται αντί για πόδια (LAYARD, Nineveh and its Remains (Η Νινευή και τα Ερείπιά της), τομ. ΙΙ, σ. 216 και ΚΙΤΤΟ βιβλ. Cyclop, τομ. Ι', σ. 425). σχετικά με τα γεγονότα μετά την Πτώση από τον Παράδεισο, προστέθηκε και μια άλλη ιδέα στο όνομα της Κυβέλης. «Κυβέλη» σημαίνει όχι μόνο «δένω με σπάγγους», αλλά, επίσης, «κοιλοπονώ κατά τον τοκετό». Κι επομένως η Κυβέλη εμφανίστηκε σαν «μητέρα των θεών» μέσω της οποίας όλα τα παιδιά του Θεού πρέπει να γεννηθούν ή αναγεννηθούν. Αλλά για το σκοπό αυτό, κρίθηκε απαραίτητο να υπάρχει μια ένωση κατά πρώτον με τη Ρέα, «Την ενατενίστρια», την ανθρώπινη «μητέρα θεών και ανθρώπων», ώστε τα δεινά που είχε προκαλέσει να μπορέσουν να θεραπευθούν. Έτσι και η ταύτιση Κυβέλης και Ρέας, που σε όλα τα Πάνθεα διακηρύσσεται ότι είναι μόνο δύο διαφορετικά ονόματα της ιδίας θεάς (βλ. LEMPRIERE, Κλασσικό Λεξικό, υπό τη λέξη), μολονότι, όπως είδαμε, αυτές οι θεές, στην πραγματικότητα, ήταν ολότελα ξεχωριστές. Αυτή η ίδια αρχή εφαρμόστηκε σε όλες τις άλλες θεοποιημένες μητέρες. Θεοποιήθηκαν μόνο με την υποτιθέμενη θαυματουργική ταύτισή τους με την Ήρα (Juno) ή Κυβέλη – με άλλα λόγια το Άγιο Πνεύμα του Θεού. Καθεμιά από αυτές τις μητέρες είχε τη δική της παράδοση, και γι' αυτό της ταίριαζε μια ξέχωρη λατρεία, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θεωρήθηκε ότι ήταν η ενσάρκωση του μοναδικού Πνεύματος του Θεού ως της μεγάλης Μητρός πάντων, με την προϋπόθεση ότι πάντα ανήκαν σ' αυτήν, οι ιδιότητες αυτού του μοναδικού Πνεύματος. Αυτά, λοιπόν, συνέβηκαν με τη θεά που αναγνωρίστηκε σαν Αστάρτη, ή Αφροδίτη, όπως και με τη Ρέα. Αν και υπήρχαν σαφή σημεία διαφοράς μεταξύ της Κυβέλης και της Ρέας, και της Αστάρτης, ή Μυλίττας, της Ασσυριακής Αφροδίτης, ο Λαγιάρ δείχνει ότι υπήρχαν, επίσης, σημεία επαφής μεταξύ τους. Η Κυβέλη ή Ρέα ξεχώριζε για το στέμμα της, διακοσμημένο με πύργους, η Μυλίττα ή Αστάρτη, παριστανόταν με παρόμοιο στέμμα (LAYARD, Νινευή, τομ. ΙΙ, σ. 456). Η Κυβέλη ή Ρέα συρόταν από λέοντες. Η Μυλίττα, ή Αστάρτη, παριστανόταν να στέκεται πάνω σ' ένα λιοντάρι (στο ίδιο). Η λατρεία της Μυλίττας, ή Αστάρτης, ήταν μια λειτουργία ηθικής ρύπανσης (ΗΡΟΔΟΤΟΣ, βιβλ. Α', κεφ. 199, σ. 92). Η λατρεία της Κυβέλης, υπό το όνομα Terra (Γη), ήταν το ίδιο (AUGUSTINE, De Civitate, βιβλ. VI, κεφ. 8, τομ. ΙΧ, σ. 203)

Η πρώτη θεοποιημένη γυναίκα, αναμφίβολα, ήταν η Σεμίραμη, και ο πρώτος θεοποιημένος άνδρας ήταν ο σύζυγός της. Είναι φανερό, όμως, ότι αυτή η θεοποίηση πραγματοποιήθηκε αρκετό χρονικό διάστημα μετά την έναρξη των Μυστηρίων. Γιατί, μόνο μετά θάνατο θεοποιήθηκε η Σεμίραμη, και λατρεύτηκε με τη μορφή περιστεράς. Πάντως, όταν, αρχικά, επινοήθηκαν τα Μυστήρια, οι πράξεις της Εύας που λόγω της σχέσης της με το φίδι δημιούργησε το θάνατο, πρέπει, αναγκαστικά, να κατείχαν μια θέση. Διότι το Μυστήριο της Ανομίας και του θανάτου βρίσκεται στα ίδια θεμέλια κάθε θρησκείας, και κατά την εποχή της Σεμίραμης και του Νεβρώδ, του Σημ και Χαμ, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να γνώριζαν καλά τα γεγονότα της Αποπομπής από τον Παράδεισο. Στην αρχή, το αμάρτημα της Εύας πρέπει να έγινε αποδεκτό σ' όλη την έκταση της φαυλότητάς του (αλλιώτικα οι άνθρωποι θα είχαν γενικά, καταταραχθεί ειδικά, όταν η συνείδηση του συνόλου, θα είχε κεντριστεί με τη θέρμη του Σημ). Αλλά, όταν επρόκειτο να θεοποιηθεί η γυναίκα, το σχέδιο που η απόκρυφη ιστορία κατέληξε να υιοθετήσει δείχνει ότι είχε ελαχιστοποιηθεί εκείνη η αμαρτία, και μάλιστα, είχε αλλάξει τον ίδιο το χαρακτήρα της, και τούτο με την διαστρέβλωση του ονόματος που δόθηκε στην Εύα, σαν «μητέρας όλων των ζώντων», δηλαδή όλων των αναγεννημένων (Βλ. σημ. Ι'), δοξάστηκε σαν η δημιουργία της πνευματικής ζωής, και με το όνομα Ρέα, αναγνωρίστηκε σαν μητέρα των θεών. Όσοι, όμως, εργάστηκαν για την ανάπτυξη του Μυστηρίου της Ανομίας δεν το βρήκαν και πολύ δύσκολο να δείξουν ότι αυτό το όνομα Ρέα, αρχικά, ταιριαστό στη μητέρα της ανθρωπότητας ήταν πολύ ακατάλληλο για εκείνη που ήταν η πραγματική μητέρα των θεών, δηλαδή όλων των θεοποιημένων θνητών. Ρέα, κατά την ενεργητική φωνή σημαίνει «Η Ενατενείζουσα γυναίκα», αλλά στην Παθητική σημαίνει «Η γυναίκα που την κοιτάζουν», δηλαδή «Η καλλονή»* και έτσι υπό έναν και μοναδικό όρο αναμίχθηκαν η μητέρα της ανθρωπότητας και η μητέρα των ειδωλολατρικών θεών, δηλαδή η Σεμίραμη, σε τέτοιο βαθμό, ώστε τώρα, είναι πασίγνωστο ότι η Ρέα, γενικά, αναγνωρίζεται σαν «μητέρα θεών και ανθρώπων» (ΙΣΙΟΔΟΣ, Θεογονία, Ε' 543). Δεν είναι εκπληκτικό, επομένως, που το όνομα Ρέα απαντά να σχετίζεται με εκείνη που λατρευόταν από τους Ασσυρίους με την ιδιότητα ακριβώς της Αστάρτης ή Αφροδίτης.

_____________

*ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο βιβλίο της Εσθήρ β', 9 βρίσκουμε τον πληθυντικό του Ρέα εμφανώς να χρησιμοποιείται με την έννοια «όμορφες». Αναφέρεται στα νεαρά κορίτσια, τις ακόλουθες της Εσθήρ, και η Βουλγάτα το αποδίδει «χαριτόβρυτες» και το ίδιο κάνει ο Πάρκχερστ (υπό λήμμα).

Fig. 61: Supreme Divinity of Ancient Persia, with bands of Cybele, "the Binder with Cords" 

From BRYANT, vol. ii. p. 216

ALEXANDER HISLOP

ΟΙ ΔΥΟ ΒΑΒΥΛΩΝΕΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΣΠΑΝΟΥ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ ΧΑΡΗΣ Β. ΜΙΚΟΓΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Β. ΓΙΑΝΝΙΚΟΣ