Κι αν υπάρχει; - Umberto Eco

Επινοείς ένα Σχέδιο: το Σχέδιο σε δικαιώνει σε τέτοιο βαθμό που δεν είσαι πια υπεύθυνος γι' αυτό. Αρκεί να ρίξεις την πέτρα και να κρύψεις το χέρι σου. Αν πραγματικά υπήρχε Σχέδιο, δεν θα υπήρχε αποτυχία.

Δεν απέκτησα ποτέ την Τσετσίλια διότι οι Άρχοντες έκαναν τον Αννίβα Κανταλαμέσσα και τον Πίο Μπο ανίκανους για το φιλικότερο των πνευστών. Δραπέτευσες μπροστά στο Καναλάκι διότι οι Δεκανοί σε προόριζαν για ένα άλλο ολοκαύτωμα. Και ο άνθρωπος με την ουλή έχει ένα φυλαχτό πιο ισχυρό από το δικό σου.

Ένα Σχέδιο, ένας ένοχος. Το όνειρο του ανθρώπινου είδους. An Deus sit(1). Αν υπάρχει φταίει αυτός.

Αυτό του οποίου τη διεύθυνση έχασα δεν είναι ο Σκοπός αλλά η Αιτία. Δεν είναι το αντικείμενο που πρέπει να κατακτήσω αλλά το υποκείμενο που με κατέχει. Μοιρασμένη η λύπη γίνεται μισή, έχει ο Μύθος κάτι άλλο να μας πει; Διπλός ενδεκασύλλαβος.

Ποιος έχει γράψει αυτή τη σκέψη, την πιο καθησυχαστική που σκέφτηκε ποτέ άνθρωπος; Τίποτα δεν μπορεί να μου βγάλει από το νου ότι ο κόσμος αυτός είναι καρπός ενός σκοτεινού θεού κι ότι εγώ αποτελώ προέκταση της σκιάς του. Η πίστη οδηγεί στην Απόλυτη Αισιοδοξία.

Πράγματι, πορνεύτηκα (ή δεν πορνεύτηκα): αλλά φταίει ο Θεός που δεν κατόρθωσε να λύσει το πρόβλημα του Κακού. Εμπρός, ας κοπανήσουμε το έμβρυο στο γουδί με μέλι και πιπέρι. Είναι θέλημα Θεού.

Αν πρέπει στ' αλήθεια να πιστέψουμε, μακάρι να υπήρχε μια θρησκεία που δεν θα μας έκανε να νιώθουμε ένοχοι. Μια ακαθόριστη, ομιχλώδης, υπόγεια θρησκεία, που δεν θα τέλειωνε ποτέ. Θα 'μοιαζε με μυθιστόρημα και όχι με θεολογία.

Πέντε οδοί για ένα μόνο τέρμα. Τι σπατάλη. Καλύτερα ένας λαβύρινθος που σε μεταφέρει παντού και πουθενά. Για να πεθάνεις με στιλ, ζήσε μες στο μπαρόκ.

Μόνον ένας κακός Δημιουργός μας κάνει να νιώθουμε αγαθοί.

Αν όμως δεν υπάρχει το κοσμικό Σχέδιο;

Τι κοροϊδία, ζεις εξόριστος χωρίς κανείς να σ' έχει εξορίσει. Μια εξορία από έναν τόπο που δεν υπάρχει.

Και αν το Σχέδιο υπάρχει, αλλά σου διαφεύγει ως την αιωνιότητα;

Όταν παραιτείται η θρησκεία, προνοεί η τέχνη. Τότε επινοείς ένα Σχέδιο, μεταφορά του άγνωστου Σχεδίου. Ακόμα και μια ανθρώπινη συνωμοσία μπορεί να γεμίσει το κενό. Δεν μου δημοσιεύουν το Καρδιά και πάθος επειδή δεν ανήκω στην κλίκα των Ναϊτών.

Ζήσε σαν να υπήρχε Σχέδιο: η φιλοσοφική λίθος.

If you cannot beat them, join them(2). Αν το Σχέδιο υπάρχει, πρέπει να προσαρμοστείς.

Η Λορέντζα με δοκιμάζει. Ταπεινοφροσύνη. Αν ήμουν τόσο ταπεινόφρων ώστε να καλέσω τους Αγγέλους, ακόμα και χωρίς να πιστεύω, και να χαράξω τον σωστό κύκλο, θα έβρισκα την γαλήνη. Ίσως.

Πιστεύεις ότι υπάρχει ένα μυστικό και νιώθεις μυημένος. Δεν σου κοστίζει τίποτα.

Δημιουργείς μια τεράστια ελπίδα που δεν μπορεί να ξεριζωθεί επειδή δεν έχει ρίζες. Δεν υπάρχουν, δεν θα βρεθούν ποτέ πρόγονοι που θα πουν ότι πρόδωσες. Μια θρησκεία που μπορείς να την παρατηρείς προδίδοντας αιωνίως.

Όπως ο Αντρέε: δημιουργείς χάριν παιδιάς τη μεγαλύτερη αποκάλυψη της ιστορίας, και ενώ οι άλλοι χάνονται, ώσπου να πεθάνεις ορκίζεσαι ότι δεν το 'κανες εσύ.

Δημιουργείς μια αλήθεια με θολό περίγραμμα: μόλις κάποιος πάει να το προσδιορίσει, τον αφορίζεις. Δικαιώνεις μόνον αυτούς που είναι πιο θολοί από σένα. Jamais d' ennemis a droite(3).

Γιατί να γράψεις μυθιστορήματα; Γράψε εκ νέου την Ιστορία. Την Ιστορία που στη συνέχεια θα γίνει ο εαυτός σου.

Γιατί δεν τον βάζετε στη Δανία, κύριε Ουίλλιαμ Σ.; Ο Τζιμ της Κάνναβης Γιόχαν Βαλεντίν Αντρέε Λουκαματθαίος τριγυρίζει στο αρχιπέλαγος της Σόντα ανάμεσα στην Πάτμο και την Άβαλον, από το Λευκό Όρος στο Μιντανάο, από την Ατλαντίδα στη Θεσσαλονίκη... Μπροστά στο συμβούλιο της Νίκαιας, ο Ωριγένης κόβει τους όρχεις του και τους δείχνει ματωμένους στους πατέρες της Πόλης του Ήλιου, στον Χιράμ που γρυλλίζει filioque, filioque, ενώ ο Κωνσταντίνος βυθίζει τ' αρπαχτικά του νύχια στις άδειες κόγχες του Ρόμπερτ Φλουντ, θάνατος, θάνατος στους Ιουδαίους του γκέτο της Αντιοχείας, Dieu et mon droit(4), ανεμίστε το Μπωσεάν, ορμήστε στους Οφίτες και τους Βορβορίτες που βορβορίζουν δηλητηριωδώς. Στριγγλιές σάλπιγγας, και καταφθάνουν οι Αγαθοεργοί ιππότες της Αγίας Πόλης με το κεφάλι του Μαυριτανού καρφωμένο στη Λόγχη, το Ρέμπις, το Ρέμπις! Μαγνητικός κυκλώνας, ο Πύργος πέφτει. Ο Ρασκόφσκι κλαψουρίζει μπροστά στο καμένο πτώμα του Ζακ ντε Μολαί.

Δεν σε απέκτησα, αλλά μπορώ ν' ανατινάξω την ιστορία.

Αν το πρόβλημα είναι η απουσία ύπαρξης, αν ύπαρξη είναι αυτό που λέγεται με πολλούς τρόπους, όσο περισσότερο μιλάμε τόσο περισσότερη ύπαρξη υπάρχει.

Το όνειρο της επιστήμης είναι να υπάρχει ελάχιστη ύπαρξη, συγκεντρωμένη και διατυπώσιμη, E=mc^2. Λάθος. Για να σωθούμε από την αρχή της αιωνιότητας θα πρέπει να θελήσουμε την ύπαρξη μιας τυχαίας ύπαρξης. Σαν ερπετό που τυλίχτηκε στο σπίτι αλκοολικού ναυτικού. Κόμπος που δεν λύνεται.

Επινοείς, επινοείς ξέφρενα, χωρίς να δίνεις προσοχή στις σχέσεις, τόσο που δεν κατορθώνεις πια να συνοψίσεις. Ένα απλό κρυφτούλι ανάμεσα σε εμβλήματα, το ένα λέει τ' άλλο χωρίς σταματημό. Αποσυνθέτεις τον κόσμο σ' ένα χορό αλυσιδωτών αναγραμματισμών. Κι έπειτα πιστεύεις το Άφατο. Αυτη δεν είναι η πραγματική ερμηνεία της Τοράχ; Η αλήθεια είναι αναγραμματισμός ενός αναγραμματισμού. Anagrams = ars magna.

______________________

1.Αν υπάρχει Θεός.

2.Αν δεν μπορείς να τους νικήσεις συμμάχησε μαζί τους.

3.Ποτέ εχθρούς στα δεξιά.

4.Ο Θεός και το δίκαιον μου.

Uberto Eco

ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΤΟΥ ΦΟΥΚΩ

Μετάφραση από τα ιταλικά ΕΦΗ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗ 1989