Πρόκειται περί του η' κεφαλαίου του Β' βιβλίου των Διατριβών του, το επιγραφόμενον “Τις η ουσία του Αγαθού”.
Δίδομεν κατ' ευθείαν την μετάφρασιν:
Ο Θεός είναι ωφέλιμος. Αλλά και Ταγαθόν είναι ωφέλιμον. Είναι λοιπόν φυσικόν όπου είναι η ουσία του Θεού, εκεί να είναι και η ουσία του Αγαθού. Τι είδους λοιπόν είναι η ουσία του Θεού; μήπως είναι τυχόν σάρξ; Μη γένοιτο (=αμαρτία και να το διανοηθή τις). Μήπως είναι αγρός; Μη γένοιτο. Φήμη; Μη γένοιτο. Απλούστατα η φύσις του Αγαθού είναι: ΝΟΥΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΛΟΓΟΣ. Ζήτει λοιπόν απλούστατα ενταύθα την ουσίαν του Αγαθού. Ή μήπως τυχόν ζητείς την ουσίαν του Αγαθού εις το φυτόν; Εκεί βέβαια δεν υπάρχει. Μήπως ενυπάρχει εις τα άλογα ζώα; Βεβαίως όχι. Αφού λοιπόν δέον να την ζητήσης εντός της φύσεως του λογικού, διατί χάνεις τον καιρόν σου, ζητών την φύσιν του αγαθού αλλαχού ή εις τας διαφόρους παραλλαγάς του αλόγου; Τα φυτά ουδέ καν κέκτηνται την λειτουργίαν των παραστάσεων. Δια τούτο δεν χρησιμοποιείς επ' αυτών το Αγαθόν.
Χρειάζεται λοιπόν το αγαθόν να χρησιμοποιεί τας παραστάσεις. Αλλά μήπως έχει ανάγκην μόνης αυτής της χρήσεως; Αφού λοιπόν τα φυτά στερούνται της λειτουργίας των παραστάσεων, μήπως και τα άλλα ζώα έχουν το αγαθόν της διακρίσεως της ευδαιμονίας από την κακοδαιμονίαν; Δεν παραδέχεσαι ότι έχουν αυτήν την δύναμιν της διακρίσεως και καλώς πράττεις μη συγχωρών την ύπαρξιν εις αυτά αυτής της διακριτικής δυνάμεως. Και αν ακόμη παραδεχθής ότι μερικά εκ των ζώων χρησιμοποιούν εις μέγιστον βαθμόν τας παραστάσεις, αλλά εις την χρήσιν των παραστάσεων δεν παρακολουθεί η εξαγωγή συμπερασμάτων, κρίσεων και αποφάσεων. Και φυσικά το πράγμα ούτως έχει, αφού η Φύσις τα προώρισε δια να εξυπηρετούν άλλα όντα. Όχι δια να προηγούνται. Ο όνος π.χ. μήπως εδημιουργήθη δια να προηγήται; Όχι βέβαια. Αλλ' εδημιουργήθη επειδή ο άνθρωπος είχεν ανάγκην μεταφορικού όντος, διαθέτοντος την κατάλληλον προς τούτο ράχην. Αλλά μα τον Δία είχεν ανάγκη ο άνθρωπος και να περιπατή ούτος. Και αυτός είναι ο λόγος δια τον οποίον η Φύσιε τω εχάρισε την δύναμιν ή λειτουργία των παραστάσεων. Διότι άλλως δεν θα ηδύνατο να περιπατή. Και εκεί φθάνει η δυναμικότης του και όχι περαιτέρω. Διότι αν ο όνος παρακολουθείτο και από την δύναμιν να εξάγη συμπεράσματα από την λειτουργίαν των παραστάσεων, δεν θα υπετάσσετο εις ημάς ουδέ θα προσέφερεν εις ημάς τας υπηρεσίας του, αλλά θα ήτο ίσος προς ημάς και όμοιος.
Δεν σου επιτρέπεται λοιπόν να αναζητής εκεί την ουσίαν του Αγαθού, το οποίον όπου δεν υπάρχει, στερεί εκείνο το πράγμα από του να συμμετέχη του Αγαθού. Αλλά τίθεται το ερώτημα: Τι λοιπόν; Δεν είναι και εκείνα δημιουργήματα των θεών; Είναι βέβαια. Αλλά δεν είναι “προηγούμενα” ούτε μέρη των θεών. Ενώ συ είσαι προηγούμενον, συ είσαι ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ του Θεού. Έχεις μέσα σου μέρος του θεού. Τι λοιπόν; Αγνοείς αυτήν σου την συγγένειαν με τον Θεόν; Τι λοιπόν, μήπως δεν γνωρίζεις πόθεν ήλθες, ποια είναι η καταγωγή σου; Δεν θέλεις λοιπόν ν' αναμνησθής, όταν τρώγεις, ποιος ων, τρώγεις; και ποιον τρέφεις; Όταν συνουσιάζεσαι με γυναίκα, ποιος ων, πράττεις τούτο; Ομοίως όταν συνομιλείς; όταν γυμνάζεσαι, όταν συνδιαλέγεσαι; Δεν γνωρίζεις λοιπόν, ότι Θεόν ανατρέφεις, Θεόν γυμνάζεις; Θεόν περιφέρεις, ταλαίπωρε, και τον αγνοείς; Και μήπως φαντάζεσαι ότι σου ομιλώ περί Αγάλματος ή Εικόνος θεού από μάρμαρον, χρυσόν ή άργυρον,όπως παρίστανται ούτοι εξωτερικώς εις τους ναούς, τας συναγωγάς, τα τεμένη; Μέσα σου φέρεις τον θεόν και δεν συναισθάνεσαι ότι μολύνεις αυτόν με τα ακάθαρτά σου διανοήματα και με τας ρυπαράς σου πράξεις; Και αν ήτο παρόν άγαλμα ή εικόνισμα Θεού, δεν θα ετόλμας να πράξης τι ανόσιον από όσα τώρα πράττεις. Εις στιγμήν δε κατά την οποίαν μέσα εις το εσωτερικόν σου υπάρχει ο Θεός, εις τα τρίσβαθα της Ψυχής σου, δεν αισχύνεσαι να σκέπτεσαι και διαλογίζεσαι ακάθαρτα πράγματα και διανοήματα και να πράττης πράξεις και έργα αίσχιστα, αναίσθητε της φύσεώς σου, προκαλών εναντίον σου την οργήν του Θεού;
Αυτή είναι η περίφημος περικοπή του Επικτήτου, η τελείως άγνωστος και μη ευρισκομένη εις κανένα των διδακτικών βιβλίων, ούτε της πρώτης ούτε της Μέσης Παιδείας!
ΑΝΤΩΝΙΟΣ Φ. ΧΑΛΑΣ
Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΕΙΟΣ ΥΠΝΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ Ν. Ε. ΠΡΕΑΡΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου