Όποιο και να
είναι το μυστικό του μυστηρίου των
πραγμάτων, είναι χωρίς αμφιβολία
ιδιαίτερα πολύπλοκο. Ή, αν είναι απλό,
έχει μια απλότητα που καμιά από τις
ικανότητές μας δεν μπορεί να διακρίνει.
Το πιο μεγάλο μου παράπονο απέναντι στα
περισσότερα φιλοσοφικά δόγματα είναι
πως είναι υπερβολικά απλά. Η έγνοια τους
να εξηγήσουν αποτελεί επαρκή απόδειξη
γι' αυτό, αφού εξήγηση σημαίνει απλούστευση.
Όσο αλλόκοτη
και να είναι η θεωρία του κακού του Σόουμ
Τζένυνς(1), τουλάχιστον δεν είναι παράλογη,
όπως είναι παράλογο το δόγμα ενός Θεού
παντοδύναμου και καλού, αλλά και
δημιουργού του κακού, αφού είναι
δημιουργός των πάντων. Η υπόθεση του
Σόουμ Τζένυνς παρουσιάζει μάλιστα το
– ίσως απατηλό, αλλά προφανέστατο –
πλεονέκτημα της αναλογίας. Πράγματι,
όπως ακριβώς παρεμβαίνουμε στη ζωή των
όντων που είναι κατώτερα από μας – για
να τους κάνουμε άλλοτε καλό κι άλλοτε
κακό. Καμιά φορά τους κάνουμε καλό
πιστεύοντας ότι τους κάνουμε κακό, και
αντίστροφα -, έτσι μπορούμε ν' αντιληφθούμε
ότι ενεργούν με τον ίδιο τρόπο απέναντί
μας όντα που υποτίθεται πως είναι το
ίδιο ανώτερα από εμάς όπως εμείς από τα
κοπάδια στις εξοχές μας ή από τα πουλιά
στον ουρανό μας. Μια μέρα σκέφτηκα –
ήταν μάλλον ένα ονειροπόλημα παρά μια
αληθινή πεποίθηση – ότι θα μπορούσε
κάλλιστα, αφού η ζωή είναι ο νόμος των
πάντων, ο θάνατος να είναι πάντα σημάδι
ξένης παρέμβασης, και να μην πεθαίνουμε
ποτέ παρά μόνο από βίαιο θάνατο. Κάποιοι
θάνατοι είναι ξεκάθαρα βίαιοι, και πολύ
συχνά του προκαλούμε εμείς οι ίδιοι.
Άλλοι θάνατοι, που τους χαρακτηρίζουμε
φυσικούς, θα μπορούσαν να είναι το ίδιο
βίαιοι, αλλά να οφείλονται στην παρέμβαση
κάποιων όντων ασύλληπτων από τις
αισθήσεις μας. Όπως βλέπουμε κάποια
έθνη να βρίσκονται σε κατάσταση πλήρους
παρακμής, και παρ' όλα αυτά να μην
εξαφανίζονται από προσώπου γης παρά
μόνο εξαιτίας ξένων εισβολών και πράξεων
βίας, παρομοίως και οι ζωές μας θα
μπορούσαν να μην τελειώνουν παρά μόνο
μ' αυτό τον τρόπο. Ακόμα και η αυτοκτονία
– ακολουθώντας τον λογικό ειρμό της
ονειροπόλησής μου – θα μπορούσε να
υπακούει σε ξένη παρόρμηση. Καμιά ζωή
δεν θα δινόταν αυθαίρετα στο θανατο,
αλλά στην περίπτωση της αυτοκτονίας θ'
αποφάσιζε το θάνατό της υπό εξωτερική
επήρεια, χρησιμοποιώντας απλώς τον
εαυτό της. Θα είχα ξεχάσει εντελώς αυτούς
τους όχι ιδιαιτέρως ακριβείς συλλογισμούς,
αν κάποτε δεν είχαν σώσει εμένα τον ίδιο
από την αυτοκτονία, πριν από πολύ καιρό
– λίγο μετά το τέλος των πανεπιστημιακών
σπουδών μου. Η ζωή μου δοκιμαζόταν από
έναν παροξυσμό αγωνίας, αλλά η αόριστη
πιθανότητα να είναι η σκέψη μου σωστή
(και μπορούσε να είναι σωστή όσο
οποιαδήποτε άλλη), και, αν ήταν σωστή, η
απροθυμία μου να δράσω ως απλός υπηρέτης,
σαν εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος –
όλα αυτά, πράγματι, με απέτρεψαν (δεν
ξέρω αν αυτό ήταν χρήσιμο ή όχι) από την
εκτέλεση μια πράξης που, στο κάτω κάτω,
απλώς αναβλήθηκε μέχρι σήμερα.
_______________
(1)Soame Jenyns
(1704-1787): Άγγλος ποιητής, κριτικός και
δοκιμιογράφος, συγγραφέας ενός δοκιμίου
με τίτλο Ελεύθερη Έρευνα για τη Φύση
και την Προέλευση του Κακού.
FERNANDO
PESSOA
Η
ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΤΩΙΚΟΥ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΟΥΛΑΚΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΡΟΕΣ 2006
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου