ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΦΡ. ΝΙΤΣΕ ΤΗΝ 25/08/1900
Η μουσική και ο τραγικός μύθος εκφράζουν στον ίδιο βαθμό τη διονυσιακή ικανότητα ενός λαού, κι είναι αχώριστοι μεταξύ τους. Και η μια και ο άλλος προέρχονται από μια περιοχή της τέχνης που βρίσκεται πέρα απ' το απολλώνειο στοιχείο. Και η μια και ο άλλος δοξάζουν ένα βασίλειο, στο οποίο η δυσαρμονία, όπως και η τρομαχτική εικόνα του σύμπαντος, αντηχούν όλο θέλγητρο. Και η μια και ο άλλος παίζουν με τη βουκέντρα της αηδίας, γιατί αυτό - εμπιστεύονται στην κυριαρχική δύναμη των μαγικών τους γοητειών. Και η μια και ο άλλος δικαιώνουν, μ' αυτό τους το παιχνίδι ως και την ύπαρξη του “χειρότερου κόσμου”. Ο διονυσιασμός συγκρινόμενος με το απολλώνειο εμφανίζεται εδώ σαν η αιώνια και πρωτογενής καλλιτεχνική δύναμη, που καλεί στην ύπαρξη ολόκληρο τον κόσμο των φαινομένων, στο κέντρο του οποίου γίνεται αναγκαία μια νέα μεταμόρφωση, για να συγκρατήσει στη ζωή το ζωογονημένο κόσμο της εξατομίκευσης. Αν θα μπορούσαμε να φανταστούμε μια ανθρωποποίηση της δυσαρμονίας – και τι άλλο, έξω απ' αυτό, είναι ο άνθρωπος, - αυτή η δυσαρμονία θα 'χε ανάγκη για να ζήσει από μια λαμπρή αυταπάτη, που θα κάλυπτε την ίδια της τη φύση μ' έναν πέπλο ομορφιάς. Αυτός είναι ο αληθινός αισθητικός προορισμός του Απόλλωνα, που κάτω απ' τ' όνομα του συνοψίζουμε τις αναρίθμητες εκείνες αυταπάτες της όμορφης φαινομενικότητας, που κάθε στιγμή κανουν την ύπαρξη άξια να τη ζει κανένας, και μας εμπνέουν την επιθυμία για την επόμενη στιγμή.
Χρειάζεται ωστόσο το θεμέλιο κάθε ύπαρξης, το διονυσιακό βάθος του σύμπαντος, να εμφανίζεται, στη συνείδηση του ανθρώπινου αυθύπαρκτου όντος, στο μέτρο που μπορεί να υποβληθεί στη δύναμη της απολλώνειας μεταμόρφωσης, και κατά τέτοιο τρόπο που τα δυό αισθητικά ένστιχτα να μπορούν ν' αναπτύξουν τις δυνάμεις τους σε αυστηρά αμοιβαία αναλογία, σύμφωνα με το νόμο της αιώνιας δικαιοσύνης. Εκεί όπου οι διονυσιακές δυνάμεις αρχίζουν ν' ανυψώνονται ακαταμάχητες, όπως αρχινάμε να το ζούμε, εκεί επίσης πρέπει και ο Απόλλωνας, τυλιγμένος σ' ένα σύννεφο, να 'χει κατέβει ανάμεσά μας. Και η γενεά που ανεβάινει θα μπορέσει, χωρίς άλλο, να χαρεί τη πιο πλούσια συγκομιδή απ' αυτήν τη σπατάλη της ομορφιάς.
Το ασφαλέστερο ωστόσο μέσο, για να μπορέσει κανένας να αισθανθεί από διαίσθηση την αναγκαιότητα αυτής της δράσης, είναι να μεταφερθεί για μια φορά τουλάχιστο, έστω και στ' όνειρο, στη ζωή της ελληνικής αρχαιότητας. Οδοιπορώντας κάτω απ' τα υψηλά ιονικά περιστύλια, ατενίζοντας έναν ορίζοντα μ' ευγενικές και καθάριες γραμμές, θαυμάζοντας την ένδοξη αντανάκλαση της ανθρώπινης μορφής στο εκτυφλωτικό μάρμαρο των αγαλμάτων, περιστοιχισμένος από ανθρώπους με μεγαλόπρεπο βηματισμό ή συνεπαρμένους από λεπτές συγκινήσεις, προικισμένους με μιαν αρμονική γλώσσα κι εκφραστικές και ρυθμικές χειρονομίες, ανάμεσα σ' αυτό το μόνιμο ξεχείλισμα ομορφιάς, πως να μην αναφωνούσε ο άνθρωπος αυτός, τείνοντας τα χέρια του προς τον Απόλλωνα: “Πανευτυχισμένε λαέ των Ελλήνων! Πόσο μεγάλος θα 'πρεπε να 'ναι ο Διόνυσός σου, για ν' αναγκαστεί ο θεός της Δήλου να χρησιμοποιήσει παρόμοια γητέματα, για να μπορέσει να σας γιατρέψει απ' το διθυραμβικό σας παραλήρημα!”. Τότε όμως θα βρισκόταν κάποιος γέροντας Αθηναίος, που στηλώνοντας, πάνω σ' αυτόν τον ενθουσιώδη, το υπέροχο βλέμμα του Αισχύλου, θα του απαντούσε: “Πρόστεσε όμως, αλλόκοτε ξένε, τούτα 'δω, στα παραπάνω λόγια σου: πόσο θα 'χει υποφέρει αυτός ο λαός, για να φτάσει σε τέτοια ύψη ομορφιάς! Τώρα όμως ακολούθησέ με στο τραγικό θέατρο, κι έλα να προσφέρεις μαζί μου κάποια θυσία σ' αυτό το ναό των δύο θεοτήτων”.
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΝΙΤΣΕ
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Ν. Α. ΚΕΦΑΛΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου