Στη διάρκεια του Αγώνα της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας ο Ελευθεροτεκτονισμός υπήρξε απολίτικος και μόνο συμπτωματικά κάποιες φορές πολιτικοποιήθηκε. Υπήρξαν Ελευθεροτέκτονες ριζοσπάστες, αλλά και συντηρητικοί και στις δύο πλευρές. Κατά κύριο λόγο, ο Ελευθεροτεκτονισμός αποτελούσε μια φωνή αυτοσυγκράτησης και μετριοπάθειας, μερικοί όμως Τέκτονες σαν άτομα ήταν στρατευμένοι επαναστάτες, ενώ άλλοι ήταν σταθερά αντιδραστικοί. Παρόμοιες διαφοροποιήσεις θα συνεχίζονταν σε όλη τη διάρκεια του δέκατου όγδοου αιώνα, μέχρι το δέκατο ένατο. Ομως, στα μάτια πολλών, ο Ελευθεροτεκτονισμός είχε συνδεθεί πια στενά με την Αμερικανική Επανάσταση και την Ανεξαρτησία, έτσι που να αποκρά συνεχώς μια όλο και πιο έντονη φήμη ριζοσπαστισμού. Αυτή η φήμη, όπως είναι φυσικό, ενισχύθηκε από τη Γαλλική Επανάσταση.
Ο Ελευθεροτεκτονισμός, βεβαίως έπαιξε ρόλο σημαντικό στα γεγονότα της Γαλλίας. Ο Λαφαγιέτ, υψηλόβαθμος και σημαντικός πια Τέκτων, είχε το διακαή πόθο να φέρει και στην πατρίδα του τα ιδεώδη που είχε δει να πραγματώνονται στην Αμερική. Πολλές από τις ηγετικές μορφές των Ιακωβίνων – ο Δαντών, για παράδειγμα, ο Σιεγίες και ο Καμίλ Ντεμουλέν – ήταν ενεργοί Τέκτονες. Σ' ολόκληρη τη Γαλλία, της παραμονές της Επανάστασης ο Τεκτονισμός έδωσε μαχητικούς συνωμότες μαζί μ' ένα πολύτιμο δίκτυο πληροφοριών, στρατολόγησης, επικοιωνίας και οργάνωσης. Υστερα απ' όλα αυτά, είχε αρχίσει ήδη ο Τεκτονισμός να καθίσταται ιδεώδης στόχος για την ανάπτυξη παρανοϊκών ιδεών.
Το 1797, ένας υπερσυντηρητικός Γάλλος ανώτερος κληρικός, ο Αββάς Αυγουστίνος ντε Μπαριέλ, δημοσίευσε ένα βιβλίο, Memoires pour servir a l' histoire du jacobinisme (Απομνημονεύματα για να χρησιμεύσουν στην ιστορία των Ιακωβίνων), που επρόκειτο να καταστεί ορόσημο διαστρέβλωσης στην ιστορία της δυτικής κοινωνικής και πολιτικής σκέψης. Στο βιβλίο του ο Μπαριέλ ισχυρίζεται ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν εξ ολοκλήρου μια τεκτονική συνωμοσία, που αποσκοπούσε στην ανατροπή της καθεστηκυίας πολιτικής εξουσίας και της Εκκλησίας. Το έργο αυτό προκάλεσε ένα κύμα υστερίας, ενέπνευσε μια σειρά από άλλα παρόμοια δημοσιεύματα που ακόμα συνεχίζονται και αποτέλεσε μια αληθινή βίβλο των οπαδών των θεωριών για παγκόσμια συνωμοσία. Απ' το κακόβουλο παρανοϊκό κείμενο του Μπαριέλ προέρχεται η άποψη κλισέ που επικράτησε το δέκατο ένατο αιώνα, και διατηρείται μέχρι σήμερα, που θεωρεί τον Τεκτονισμό μια πελώρια διεθνή συνωμοσία, επαναστατική και μαχητικά αντικληρική, που αποσκοπεί στην ανατροπή των θεσμών και την επιβολή μιας “νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων”. Αποτέλεσμα του Μπαριέλ ήταν νεφελώδεις και νευρωτικοί φόβοι αυτού του είδους να προβληθούν όχι μόνο στον Τεκτονισμό, αλλά στις μυστικές εταιρείες γενικά, σε όλο το δέκατο ένατο και τον εικοστό ακόμα αιώνα. Εξαιτίας του Μπαριέλ, οι μυστικές εταιρείες έγιναν ένα φάντασμα που στοίχειωσε στο νου του μέσου πολίτη και απείλησε να υπονομεύσει αυτά τα ίδια τα θεμέλια της πολιτισμένης κοινωνίας. Έγιναν ένα σκιάχτρο ενός αναστήματος, παρόμοιο με αυτό που έχει, πιο δικαιολογημένα βέβαια, η διεθνής τρομοκρατία σήμερα.
Δεν είναι ν' απορεί κανείς που το βιβλίο του Μπαριέλ φάνηκε, μερικές φορές, προφητικό. Δελεασμένα από την αίγλη και το ρομαντισμό της αχαλίνωτης φαντασίας του Μπαριέλ, διάφορα άτομα, ο Σαρλ Νοντιέ στη Γαλλία, για παράδειγμα, καθώς και ο αρχισυνωμότης Φίλιππο Μπουοναρότι, άρχισαν ν' ανακαλύπτουν και μετά να γράφουν και να μιλούν γι' αυτές και ν' αναλύουν πληροφορίες γύρω από τελείως φανταστικές μυστικές εταιρείες. Οι αρχές ανταποκρίνονταν με ζήλο πραγματικά ιεροεξεταστικό, και τελείως αθώοι άνθρωποι θα συλληφθούν και θα κατηγορηθούν για υποτιθέμενη συμμετοχή σ' αυτές τις παράνομες, ανύπαρκτες οργανώσεις. Στην προσπάθειά τους να προστατευθούν τα αβοήθητα αυτά θύματα, θα συγκροτήσουν τελικά πραγματικές μυστικές οργανώσεις πάνω στα πρότυπα των φανταστικών. Ετσι γεννήθηκαν μερικές κρυφές επαναστατικές ομάδες, που μερικές απ' αυτές ήταν τεκτονικές ή ημι-τεκτονικές. Για μια ακόμα φορά, ο μύθος είχε γεννήσει “ιστορία”.
Αναμφίβολα, ο Ελευθεροτεκτονισμός ή κάποιες παρφυάδες του, πράγματι συνέβαλαν σε δίαφορες επαναστατικές κινήσεις του δέκατου ένατου αιώνα. Ο Μαντσίνι και ο Γκαριμπάλντι, για παράδειγμα, ήταν δραστήριοι Τέκτονες και ο Τεκτονισμός, με τον Καρμποναρισμό κυρίως, έπαιξε έναν ακόμα περισσότερο σημαντικό ρόλο στην ενοποίηση της Ιταλίας, από εκείνον που έπαιξε στην ίδρυση των Ηνωμένων Πολιτειών. Στη Ρωσία, επίσης, θεωρούσαν τον Τεκτονισμό ανατρεπτικό και πράγματι μερικές φορές ήταν ανατρεπτικός. Ο Πούσκιν, για παράδειγμα, αναφέρει ότι ήταν μέλος μιας στοάς στο Κίσινεβ, που η συμμετοχή της στη Συνωμοσία των Δεκεμβριστών το 1825, οδήγησε στην απαγόρευση όλων των στοών στη Ρωσία. Ευνόητο είναι ότι η απαγόρευση αποδείχτηκε ανεφάρμοστη, όμως εξανάγκασε αρκετούς Ρώσους ροζοσπάστες να καταφύγουν στο εξωτερικό, όπου και συμμετείχαν ενεργητικά στον ξένο Τεκτονισμό. Ο Ντοστογιέβσκη δίνει το χρονικό αυτής της διεργασίας στους “Δαιμονισμένους”. Οι τέκτονες επαναστάτες του Ντοστογιέβσκη έλαβαν σάρκα και οστά, φυσικά, με τον Μπακούνιν.
Τελικά, όμως, η πραγματικότητα ήταν περισσότερο πολύπλοκη και δύσκολα μπορεί να διευκρινισθεί. Αν υπήρχαν Τέκτονες που συμμετείχαν στα επαναστατικά κινήματα του δέκατου ένατου αιώνα στην Ευρώπη, υπήρχαν και Τέκτονες που υποστήριζαν με ίση θέρμη καθεστώτα όπως της Αυστρίας του Μέττερνιχ ή της Πρωσίας του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ' και του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Δ'. Εδώ ο Τεκτονισμός ταυτιζόταν με το καθεστώς, όπως συνέβαινε και στη Βρετανία, όπου η Μεγάλη Στοά εξακολουθούσε να αποτελεί υπόδειγμα των βικτωριανών αρετών της νηφαλιότητας, της αυτοσυγκράτησης και της μετριοπάθειας. Ακόμα και στη Γαλλία υπήρχαν τόσοι συντηρητικοί τέκτονες, όσοι ροζοσπάστες και επαναστάτες.
Ενας κατάλογος ευρωπαίων Τεκτόνων του δέκατου ένατου αιώνα φανερώνει αμέσως την έλλειψη ενιαίας πολιτικής στάσης. Από τη μια, περιλαμβάνει μορφές όπως ο Μαντσίνι, ο Γκαριμπάλντι, ο Μπακούνιν, ο νεαρός Αλέξανδρος Κερένσκυ στη Ρωσία, ο Ντάνιελ Ο' Κόνελ και ο Χένρυ Γκράταν στην Ιρλανδία. Από την άλλη, περιλαμβάνει δύο βασιλείς της Πρωσίας, τρεις Γάλλους προέδρους (Ντουμέ, //φωρ και Γαμβέτα) καθώς και το δημιουργό πολιτικών αναστατώσεων Ταλεϋράνδο. Στη Βρετανία, ο κατάλογος του δέκατου ένατου αιώνα περιλαμβάνει τον Γεώργιο Δ', τον Γουλιέλμο Δ', τον Εδουάρδο, πρίγκιπα της Ουαλίας και κατόπιν Εδουάρδο Ζ', τον Κάνιγκ, τον λόρδο Ράντολφ Τσώρτσιλ, τον μαρκήσιο του Σώλσμπερυ, καιώς και τον Σέσιλ Ρόουντς. Οι περισσότεροι από τους στρατάρχες του Ναπολέοντα ήταν Ελευθεροτέκτονες, το ίδιο όμς και οι πιο διακεκριμένοι από τους αντιπάλους τους: ο Νέλσων, ο Γουέλινγκτον και ο σερ Τζον Μουρ στη Βρετανία, ο Κουτούζωφ στη Ρωσία, ο Μπλύχερ στην Πρωσία, καθώς και ο Σάρνχορστ και ο Γκναϊζενάου, οι ιδρυτές του Πρωσικού Γενικού Επιτελείου. Στις Καλές Τέχνες και τα Γράμματα, στην Αγγλία στους Τέκτονες περιλαμβάνονταν ο σερ Γουώλτερ Σκοτ, ο Ράιντερ Χάγκαρντ, ο Μπάλγουερ Λύτον, ο Κόναν Ντόυλ, ο Τρόλοπ, ο Κίπλινγκ και ο Οσκαρ Γουάιλντ. Στην ηπειρωτική Ευρώπη, ο ριζοσπαστικός Τεκτονισμός του Πούσκιν στη Ρωσία αντισταθμιζόταν από τον υπερσυντηρητικό Γιόχαν Βόλφρανγκ φον Γκαίτε στη Γερμανία.
Ο κατάλογος αυτός είναι αναγκαστικά επιλεκτικός κι όχι ολοκληρωμένος. Φανερώνει, όμως, πόσο δύσκολο είναι να αποδοθεί, οποιοσδήποτε πολιτικός προσανατολισμός ή ακόμα πολιτική συνέπεια, στον Ελευθεροτεκτονισμό. Ο,τι ίσχυε στην Ευρώπη, ίσχυε και στις άλλες περιοχές. Στην Λατινική Αμερική, ο Τεκτονισμός αποτελούσε οχυρό αντίστασης εναντίον του ασφυκτικού κλοιού της Εκκλησίας. Κατά συνέπειαν, οι μεγάλες μορφές του αγώνα για την ανεξαρτησία της Λατινικής Αμερικής, όπως ο Μπολιβάρ, ο Σαν Μάρτιν και αργότερα ο Χουαρέζ, ήταν Τέκτονες. Το ίδιο όμως ίσχυε και για τους Ισπανούς αντιβασιλείς, τους αριστοκράτες και τους μεγαλοκτηματίες από τους οποίους απέσπασαν οι επαναστάτες τις νεογέννητες δημοκρατίες, που βασίστηκαν στο πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών. Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, στην αυτοκρατορία του Πέντρο Β', αλλά και στη δημοκρατία που τη διαδέχτηκε κυριαρχούσαν οι Τέκτονες.
Στο βορρά, δώδεκα τουλάχιστο Αμερικανοί πρόεδροι, εκτός από τον Ουάσιγκτον, είναι γνωστό ότι ήταν Τέκτονες: Οι Μονρόε, Αντριου, Τζάκσον, Πολκ, Μπιουκάναν, Αντριου Τζόνσον, Γκάρφηλντ, Θεόδωρος Ρούσβελτ, Ταφτ, Χάρντινγκ, Φραγκλίνος Ρούσβελτ, Τρούμαν και Φόρντ. Τον πόλεμο για την ανεξαρτησία του Τέξας απ' το Μεξικό διηύθυναν αποτελεσματικά Τέκτονες όπως ο Σαμ Χιούστον. Ο Ντέιβιντ Κρόκετ, ο Τζιμ Μπόουι και οι άλλοι υπερασπιστές του Αλαμο ήταν όλοι μέλη της ίδιας στοάς του Δόγματος της Αυστηρής Τήρησης. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου της Αμερικής οι Τέκτονες διακρίθηκαν και στις δύο πλευρές, αλλ' ο Τεκτονισμός έπαιξε έναν εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο στις τάξεις και κυρίως στο στρατό της Ομοσπονδίας. Αυτό όμως, για να χρησιμοποιήσουμε μια καθιερωμένη φράση, είναι μια άλλη ιστορία. Το ίδιο αφορά στις τεκτονικές καταβολές της Κου-Κλουξ-Κλαν, που αρχικά δεν ήταν η σκοτεινή οργάνωση που είναι σήμερα, αλλά μια φιλανθρωπική κίνηση που δημιουργήθηκε για να προστατεύσει τις χήρες και τα ορφανά του πολέμου από τις διαρπαγές των Βορείων “νικητών”.
Στην Αμερική είναι που η ιστορία μας ολοκληρώνει τον κύκλο της, αφού στη χώρα αυτή οι Ναϊτες δέχθηκαν τις μεγαλύτερες τιμές από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Αυτή η απότιση τιμής έγινε με τη δημιουργία, υπό την αιγίδα του Ελευθεροτεκτονισμού, μιας οργάνωσης νέων με το όνομα “Τάγμα του Ντε Μολέ”. Το Τάγμα ιδρύθηκε στο Κάνσας Σίτυ του Μισούρι, το 1919, από το Φρανκ Λαντ και:
“...παίρνει το όνομά του από τον Ζακ Ντε Μολέ, τελευταίο Μεγάλο Διδάσκαλο των Ναϊτών Ιπποτών του Μεσαίωνα, που κάηκε στην πυρά, σ' ένα νησί του σηκουάνα, κοντά στον Καθεδρικό Ναό της Παναγίας των Παρισίων, στις 18 Μαρτίου του 1314, διότι ήταν πιστός και αφοσιωμένος στα μέλη του τάγματός του”.
Το Τάγμα του Ντε Μολέ αριθμεί περί τα ογδόντα πέντε περιστύλια σε όλες τις πενήντα Πολιτείες της Αμερικής, στην Περιοχή της Κολούμπια, καθώς και σε δώδεκα χώρες του εξωτερικού. Στην έδρα του στο Κάνσας Σίτυ, διοικείται από ένα Διεθνές Ανώτατο Συμβούλιο που λειτουργεί υπό την αιγίδα της Μεγάλης Στοάς της Φλόριντα και αποτελείται από 250 “διακεκριμένους Τέκτονες σ' ολόκληρο τον κόσμο”. Κάθε τοπικό Περιστύλιο πρέπει να βρίσκεται υπό την αιγίδα κάποιου τεκτονικού σώματος και το διοικητικό του συμβούλιο πρέπει ν' αποτελείται από Διδασκάλους Τέκτονες. Μέλη του τάγματος γίνονται αγόρια ηλικίας μεταξύ δεκατεσσάρων και είκοσι ενός ετών.
Οι μυημένοι στο Τάγμα του Ντε Μολέ διδάσκονται εφτά αρετές: Αγάπη προς τους γονείς, Σεβασμό (σεβασμό στα ιερά), Αβροφροσύνη, Συναδελφικότητα, Πίστη, Αγνότητα (σκέψης, ομιλίας και έργου) και Πατριωτισμό”.
Είναι αναπόφευκτο ν' αναρωτηθεί κανείς τι διδάσκει στα αγόρια το Τάγμα σχετικά με τον Ιάκωβο Ντε Μολέ, τους Ναϊτες και τις κατηγορίες που έχουν διατυπωθεί εναντίον τους. Απ' ό,τι ξέρουμε στα κείμενα του Τάγματος δεν υπάρχουν καθόλου τέτοιες αναφορές. Ομως, τα κείμενα, αν και με κάπως ατελή σύνταξη, καθορίζουν τους σκοπούς του Τάγματος:
“Το Τάγμα του Ντε Μολέ προσπαθεί να συμπληρώσει τη διδασκαλία που γίνεται στο σπίτι, την εκκλησία και το σχολείο. Συμβάλλει στην καλύτερη προετοιμασία των νέων για τα καθήκοντα του πολίτη, που αποτελούν νόμιμη κληρονομιά τους. Το Τάγμα του Ντε Μολέ αντιτίθεται απόλυτα στη συγκέντρωση εκκλησίας, σχολείου και κυβέρνησης στα χέρια των ίδιων ανθρώπων. Πιστεύει ότι το μεγαλείο της Πατρίδας μας, οφείλεται στις τρεις αυτές Ελευθερίες που πρέπει να έχουν τη δική τους θεμελίωση και να παραμένουν διαχωρισμένες”.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, δεν υπάρχει τίποτα το κακοήθες στο Τάγμα του Ντε Μολέ. Το αντίθετο, επιτελεί εξιέπαινο έργο και λίγο πολύ ασκεί δράση διορθωτική σε μερικά από τα δεινά που ταλανίζουν την Αμερική, όπως είναι ο μαχητικός θρησκευτικός φανατισμός. Ομως, όλ' αυτά είναι μάλλον απόμακρα από τους πολεμιστές μυστικούς με τους λευκούς μανδύες, που έπεζήτησαν να καταλάβουν εξ εφόδου με τα σπαθιά τον ουρανό, εφτακόσια χρόνια πριν. Και ίσως υπάρχει κάποιο στοιχείο που θυμίζει Γκαρσία Μαρκέζ σ' αυτή καθεαυτή την ύπαξη της οργάνωσης αυτής, που από την καρδιά των κεντρικών πολιτειών προσπαθεί να εμφυσήσει στις νέες γενιές των Αμερικανών ατομικές και πολιτικές αρετές, ενώ έχει το όνομα ενός Γάλλου ιππότη του Μεσαίωνα, που εκτελέσθηκε κατηγορούμενος για βλασφημία, αιρετικές δοξασίες, σοδομισμό, νεκρομαντεία και για άλλα παρόμοια ανομήματα. Ανομήματα, που μπροστά τους ωχριούν ακόμα και οι πράξεις των ηρώων τηλεοπτικών σήριαλ, όπως το “Ντάλας”, η “Δυναστεία” και το “Πέυτον Πλέις”. Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να φανταστεί τον γενειοφόρο γέροντα Μεγάλο Διδάσκαλο των Ναϊτών ν' ατενίζει από ψηλά – ή από κάτω – την οργάνωση που σήμερα φέρει το όνομά του. Άραγε συγκινείται, κολακεύεται, διασκεδάζει ή απλά νιώθει σαστισμένος;
MICHAEL BAIGENT & RICHARD LEIGH
Ο ΝΑΟΣ ΚΑΙ Η ΣΤΟΑ
ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΩΣΤΗΣ ΜΠΑΛΛΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΩΣΤΗΣ ΜΠΑΛΛΑΣ & ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΛΑΒΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΚΟΒΟΣΤΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου